KIYMETLİ EVRAK HUKUKU IŞIĞINDA TÜKETİCİNİN KAMBİYO SENEDİYLE BORÇLANMASI

Year 2025, Volume: 33 Issue: 1, 349 - 389, 26.03.2025

Şerife Esra Kiraz

https://doi.org/10.15337/suhfd.1552161

Abstract

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ‘Genel İlkeler’ başlığı altında md. 4/5 ile tüketicilerin yaptıkları işlemlerde nama yazılı ve her bir taksit için ayrı ayrı olacak şekilde kıymetli evrak düzenleyebileceğini, ancak bu fıkra hükmüne aykırı düzenlenen senetlerin tüketici yönünden geçersiz olacağını hükme bağlamıştır. Hükme aykırılık halinde kanunda belirtilen ‘geçersizlik’ yaptırımının değerlendirilmesinde hem literatür hem de Yargıtay içtihatlarında bir görüş birliği benimsenememiştir. Ça-lışmamız kapsamında “geçersizliğin” ehliyete ilişkin bir mesele olarak ele alınması ve içtihatlarda da sıkça uygulandığı üzere “mutlak def’i” olarak kabul edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca, tüketicinin sadece düzenleyen değil, “lehtar ve ciranta” olabileceği ifade edilmiş ve ayrıca avalist olarak taahhüt altına girmesi hali irdelenmiştir. Son ola-rak, literatürde sıklıkla tüketici açısından değerlendirilen bu husus, TKHK’ya aykırı olarak düzenlenmiş bir senedi alan hâmil ve senet üze-rinde imzası bulunan diğer borçlular bakımından da ele alınarak, konu-nun bir bütün olarak tatbiki amaçlanmıştır.

Keywords

Tüketici Senedi, Kambiyo Senetleri, Nama Yazılı Senet, Def'i, Aval

THE CONSUMER'S DEBT BY BILL OF EXCHANGE IN THE LIGHT OF NEGOTIABLE INSTRUMENT LAW

Abstract

The Law on the Protection of Consumers (TKHK) stipulates in Article 4/5 under the title of ‘General Principles’ that consumers may issue negotiable instruments in their transactions in registered form and separately for each instal-ment, but the promissory notes issued in violation of this paragraph shall be invalid for the consumer. There is no consensus in both the literature and the jurisprudence of the Court of Cassation in the evaluation of the sanction of ‘in-validity’ in case of failing to the fulfilment of the provision. Within the scope of our study, it is concluded that ‘invalidity’ should be considered as an issue related to capacity and should be accepted as an ‘absolute defence’ as it is frequently applied in the case law. In addition, it has been stated that the consumer can be not only the issuer but also the ‘beneficiary and endorser’ and the value of the consumer's undertaking as an avalist has been analysed. Finally, the article also addressed in terms of the bearer and other debtors whose signatures are on the promissory note issued in contrary to the requirements set under TKHK.

Keywords

Consumer Promissory Notes, Bill of Exchange, Registered Negotiable Instruments, Defence, Aval

References

• AKİPEK ÖCAL, Şebnem: Madde 3/Akipek Şerhi, Tokbaş, Hakan/Tüzü-ner, Özlem Milli Şerh-6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hak-kında Kanun Şerhi, Tokbaş, Hakan/Tüzüner, Özlem (Editörler), Milli Şerh 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, İstanbul 2016.
• AKİPEK ÖCAL, Şebnem/KARA, İlhan: Tüketici Hukuku Ders Kitabı: İkinci Baskı, Ankara, 2023.
• AL KILIÇ, Şengül: “Tüketici İşlemleri Dolayısıyla Düzenlenen/Düzenlen-diği İddia Edilen Kambiyo Senetlerinde Görevli Mahkeme Me-selesi”, Fulya Erlüle (Editör), 7. Uluslararası Asos Congres Hu-kuk Sempozyumu (27-29 Mayıs 2021) Tam Metin Kitabı, Elazığ, 2021, https://kongre.akademikiletisim.com/files/asos2021/asos-hukuk_tam_metin_kitabi.pdf (Erişim Tarihi: 31.08.2024) s. 328-329. ASLAN, İ. Yılmaz: Tüketici Hukuku Dersleri: 5. Baskı, Bursa 2014.
• AYDOĞDU, Murat: Tüketici Hukuku Dersleri: Ankara 2015.
• AYDOĞDU, Murat/KAHVECİ, Nalan: Ticaret Hukuku Dersleri: Ankara 2021.
• AYHAN, Rıza/ÇAĞLAR, Hayrettin/ÖZDAMAR, Mehmet: Ticari İşletme Hukuku Genel Esaslar: 15. Baskı, Ankara 2022.
• BAHTİYAR, Mehmet/ BİÇER, Levent: "Adi İş/Ticari İş/Tüketici İşlemi Ayrımı ve Bu Ayrımın Önemi", Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S.3, 2016, s. 395-436.
• BAHTİYAR, Mehmet/HAMAMCIOĞLU, Esra: “Tüketicinin Kıymetli Evrak ile Borçlanması ve Sonuçları”, Kadir Has Üniversitesi Hu-kuk Fakültesi Dergisi C. 3, S.1,2015, s. 99-124.
• BATTAL, Ahmet: “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Yönünden Tacirlerin Tüketici Sıfatı”, Prof Dr. Ali Bozer’e Armağan, Kara-yalçın, Yaşar (editör), Ankara 1998, s. 313-332.
• BİLGİLİ, Fatih: "Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun Bonoda" Ciro Edile-mez" Kaydına İlişkin 2007/202 No'lu Kararı Üzerine Bir Değer-lendirme", TBB Dergisi, S. 78, 2008, s 29-36.
• BOZER, Ali/GÖLE, Celal: Kıymetli Evrak Hukuku, 10. Bası, Ankara, 2021
• BOZKURT, Tamer: Ticarî İşletme Hukuku: 5. Baskı, Ankara 2023.
• CAN, Mertol: "Yargı Kararları Işığında Tüketici Hukukunun Kambiyo Se-netleri Tatbikatını Etkileyen Hükümlerine İlişkin Kısa Bir Değer-lendirme”, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 2, 2020, s. 4109-4122.
• CENGİL, Fatih: “Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 05.03.2014 Tarih, 2013/12-2113 Esas ve 2014/210 Kararı Işığından Tüketicinin Yap-mış Olduğu İşlemler Nedeniyle Nama Yazılı Senet Düzenlen-mesi Zorunluluğu”, Çukurova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, 2014, s. 49-75.
• ÇABRİ, Sezer: 6502 Sayılı Kanun’a Göre Tüketicinin Korunması Hak-kında Kanun Şerhi: Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı, An-kara 2021.
• ÇELİK, Aytekin: “Tüketici İşlemlerindeki Ticari Amaç Unsurunun Ticari İş Açısından Değerlendirilmesi”, Kadir Has Hukuk Fakültesi, C.11, S. 2, s.784; (Ticari Amaç)
• ÇELİK, Aytekin: “Tüketicilerin Ödemelerine İlişkin Olarak Emre veya Hamiline Yazılı Kambiyo Senedi Düzenlenmesinden Kaynakla-nan Sorunlar”, Terazi Hukuk Dergisi, S. 209, 2024, s.44-60.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 28. Baskı, Ankara 2023. FIRINCIOĞULLARI, Feray: Tüketici İşlemlerinde Şahsi Teminatlar, An-kara 2018.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper: 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, İstanbul 2014.
• GÜNER, Temel: “Tüketici Lehine Güvence Veren Avalistin Sorumluluğu (TKHK m. 4/6), Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.27, S.4, 2023, s. 233-263.
• KARA, İlhan: Tüketici Hukuku: 3. Baskı, Ankara 2023.
• KARIKSIZ, Muhammet Can: "Teminat Amacıyla Düzenlenen Kambiyo Senetleri ve Soyutluk İlkesi", Erzincan Binali Yıldırım Üniversi-tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 26, S. 2, 2022, s. 675-722.
• KENDİGELEN, Abuzer: Çek Hukuku: 3. Baskı, İstanbul 2006.
• KENDİGELEN, Abuzer/KIRCA, İsmail: Kıymetli Evrak Hukuku: İstan-bul 2021.
• NARBAY, Şafak/AKKUŞ, Muhammed: "Ticari İş ve Tüketici İşlemi Kav-ramları Ekseninde Görevli Mahkeme ve Dava Şartı Arabulucu-luk Üzerine Düşünceler", Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 44, 2020, s. 301-334.
• ODMAN BOZTOSUN, Ayşe: “Kambiyo Senetlerinde Teminat Kaydı”, Legal Hukuk Dergisi, S. 53, 2007, s 1491 vd.
• ÖZEN, Burak: Madde 4/ Şerhi, Tokbaş, Hakan/Tüzüner, Özlem Milli Şerh-6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, Tokbaş, Hakan/Tüzüner, Özlem (Editörler), Milli Şerh 6502 Sa-yılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, İstanbul 2016.
• ÖZTAN, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, 2. Bası, Ankara 1997.
• ÖZTAN, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku: 20. Bası, Ankara 2016.
• POROY, Reha/TEKİNALP, Ünal: Kıymetli Evrak Hukuk Esasları, 22. Bası, İstanbul 2018.
• PULAŞLI, Hasan: Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları, 10. Baskı, Ankara 2023.
• SARIKAYA, Merve: Kambiyo Senetlerinde Teminat Kaydı: Teminat Po-liçesi, Teminat Bonosu, Teminat Çeki, İstanbul 2018
• SÖNMEZ, Numan Sabit: “Yargıtay İBBGK’nın 29.11.2019 Tarih ve 2018-5/6 Sayılı Kararı Çerçevesinde Tüketicilerin Düzenledikleri (Emre Yazılı) Kambiyo Senetlerinin Hukuki Akıbeti” Ticaret Kürsüsü Tartışıyor: Kürsü Seminerleri-I, İstanbul 2022.
• SÖNMEZ, Numan Sabit: Kambiyo Senetlerinde Şahsi Defiler, İstanbul 2019. (Şahsi Defiler)
• TÜZEMEN ATİK, Ebru: "6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Düzenlemelerinin Avale Etkisi”, İstanbul Aydın Üniver-sitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1, s. 1-33. UYMAZ, Alper/ TÜRK, Mehmet Cemil: “Tacirin Tüketici Sıfatı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 72, S. 3, 2023, s. 1591-1633.
• UZUNALLI EROĞLU, Sevilay: "Tüketicinin Korunması Hakkında Ka-nun’un Kıymetli Evrak Hukukuna Etkileri", Dokuz Eylül Üni-versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 1, 2004, s. 113-176.
• ÜLGEN, Hüseyin/HELVACI, Mehmet/KAYA, Arslan/NOMER ERTAN, Füsun: Kıymetli Evrak Hukuku, 13. Bası, İstanbul 2019.
• ÜLGEN, Hüseyin/HELVACI, Mehmet/KENDİGELEN, Abuzer/KAYA, Arslan/NOMER ERTAN, Füsun: Ticari İşletme Hukuku: 5. Baskı, İstanbul 2015.
• ÜNAL, Ahmet Cemil: “Ticari İş- Tüketici İşlemi Ayrımı Kapsamında Tü-zel Kişi Tacirlerin Durumu”, BÜHFD, C. 6, S. 1, 2020, s. 37-52.
• YEŞİLTEPE, Salih Önder: "6502 sayılı TKHK m. 4/5 Çerçevesinde Kıy-metli Evrakın Tüketici Yönünden Geçersizliği Meselesi", Mar-mara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Der-gisi, C. 20, S. 2, 2014, s. 23-44.
• YILDIRIM, Abdulkerim/AYTUĞAR, Bilge: “Tüketici İşlemlerinde Kıy-metli Evrak Düzenlenmesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversi-tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 24, S. 2, 2020, s.31-62.
• YÜCER AKTÜRK, İpek: “Tüzel Kişi Tacirin Tüketici Sıfatı”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 20, S.2, 2016, s.103-128.
• ZEVKLİLER, Aydın/ÖZEL, Çağlar: Tüketicinin Korunması Hukuku: An-kara 2016.