A Statuette head from Nysa ad Maeandrum Crafted of Black-White (Göktepe) Marble: An Exquisite Product of Aphrodisias’ Workshops

Year 2024, Issue: 62, 31 - 46, 30.12.2024

Hava Keskin

https://doi.org/10.35237/suitder.1518904

Abstract

The city of Nysa in the Caria region of Western Anatolia was established during the Early Hellenistic Period. Nysa, mentioned by Strabo as a dipolis- a double city today predominantly contains Roman Period remains and sets a fine example of Roman architecture and engineering with its city planning, bridges, and monumental structures. Moreover, the city where the geographer Strabo was educated in his youth has an identity of an education and culture centre with buildings such as a library, gymnasium, and stadium. The construction and decoration of monumental structures like the theater, gerontikon-odeion, and forum/market basilica point to the visual grandeur of the city. Besides, the diversity and quality of marble used in these buildings demonstrate the refined tastes and wealth of the city's upper class and benefactors. The sculptural works unearthed in the excavations also indicate the interest of the city's elites in exquisite objects that could be considered luxurious in their everyday living spaces. One such artefact, a marble statuette head in black and white colour found in Nysa, is being introduced in this study. These kinds of small sculptures that contain both colours formed a specialized area of expertise for Aphrodisias sculptors, carved from high-quality marble obtained from the quarries of Muğla-Göktepe. Given the importance of proper design in creating sculptures from this material, it is evident that these sculptors were highly creative, and these materials must have been reserved for special projects. The statuette head from Nysa is considered an object reflecting the sophisticated tastes of the city's elites, for it belongs to a specific group of small sculptures that required great skill in crafting.

Keywords

Nysa ad Maeandrum, black and white (Göktepe) marble, statuette, social context, Roman statuary

Nysa ad Maeandrum’dan Siyah-Beyaz (Göktepe) Mermerinden bir Heykelcik Başı: Aphrodisias Atölyelerinin Seçkin Ürünlerinden Biri

Abstract

Öz
Batı Anadolu’nun Karia bölgesi kentlerinden Menderes Nysa’sı Erken Hellenistik Dönem’ de kurulmuştur. Strabon tarafından bir dipolis- çift yakalı kent olarak adlandırılan Nysa günümüzde yoğun olarak Roma Dönemi kalıntılarını barındırır ve şehir planlaması, köprüleri ve anıtsal yapılarıyla Roma mimari ve mühendisliğinin güzel bir örneğini oluşturur. Dahası Strabon’un gençliğinde eğitim aldığı yer olarak da bilinen kentin kütüphane, gymnasion ve stadion gibi yapıları barındırmasıyla da eğitim ve kültür kenti kimliği anlaşılır. Tiyatro, gerontikon-odeion ve forum/ çarşı bazilika gibi anıtsal yapıların inşası ve süslemesi kentin Roma Dönemi’ndeki görsel görkemine işaret ederken yapılarda kullanılan malzemelerin çeşitliliği ve niteliği yerel üst sınıfın ve hayırseverlerin seçkin zevklerini ve zenginliğini açıkça ortaya koyar. Araştırmalarda ele geçen heykeltıraşlık eserleri kentin elit sınıfının günlük yaşam alanlarında da lüks sayılabilecek seçkin objelere ilgisinin olduğunu gösterir. Bunlardan biri Cadde 1 Plateia/ Sütünlu Cadde’de ele geçmiş siyah ve beyaz renkli mermerden yontulmuş bir heykelcik başı bu çalışmayla ilk kez tanıtılmaktadır. Aphrodisias ustalarının özel bir uzmanlık alanını oluşturan bu tür heykelcikler Muğla-Göktepe ocaklarından temin edilen, her iki rengi de barındıran yüksek kaliteli mermerlerden yontulmaktaydı. Bu tür malzemelerden heykelcik üretilmesi için muhakkak ki ustanın doğru tasarımı yapması gerektiğinden bu kişilerin yaratıcılığı tartışılmaz olup bu malzemeler özel işler için ayrılmış olmalıydı. Nysa eseri de ustalık gerektiren özel bir heykelcik grubuna ait olmasıyla kent elitlerinin seçkin zevklerini yansıtan bir obje olarak karşımıza çıkmaktadır.

Keywords

Menderes Nysa’sı, siyah-beyaz (Göktepe) mermeri, heykelcik, sosyal kontekst, Roma heykeltraşlığı

References

• Akdoğu Arca, E. N. & Gökalp Özdil, N. (2022a). Hellenistik Dönem'de Nysa. S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 50-59). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akdoğu Arca, E. N. & Gökalp Özdil, N. (2022b). Roma İmparatorluk Dönemi’nde Nysa. S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 62-75). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Atanassio, D., Bruno, M., Yavuz, A. B., & Elçi, H. (2008). Aphrodisias ve Göktepe'de yeni keşfedilen mermer ocakları. R. R. R. Smith & J. Lenaghan (Ed.), Aphrodisias'tan Roma Portreleri (s. 217-227). İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayınları.
• Atanassio, D., Bruno, M., & Yavuz A. B. (2009). Quarries in the region of Aphrodisias: the black and white marbles of Göktepe (Muğla). Journal of Roman Archaeology, (22), 312-348.
• Bingöl, O. (1986, Mayıs, 26-30). Magnesia ad Maeandrum 1985. VIII. Kazı Sonuçları Toplantısı II (Sempozyum Bildirileri). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 59-66.
• Bingöl, O. (2007). Beyaz Kaşlı Artemis'in Kenti. Menderes Magnesia'sı. Magnesia ad Meandrum. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Bruno, M., Atanassio, D., Prochaska, W., & Yavuz, A.B. (2015). An update on the use and distribution of white and black Göktepe marbles from the first century AD to Late Antiquity. P. Pensabene & E. Gasparini (Ed.), Interdisciplinary Studies on Ancient Stone. ASMOSIA X. Rome 21-26 May 2012 (s. 461-468). L’Erma di Bretschneider.
• Corsi, F (1845). Delle pietre antiche. Edizione terza con notable agguinta al terzo libro. Roma: Tip. Di G. Puccinelli.
• Çokbankir, N., Keskin H. & Öztaner, S. H. (2024). Antik Çağ’da paiedia ve gymnasion bağlamında Nysa ad Maeandrum’un eğitim ve kültür kenti kimliği. F. Gül Özaktürk, Ü. Fafo Telatar, & G. Ünver (Ed.), SAPIENTIA. Cumhuriyetin Yüzüncü Yılında Prof. Dr. Göngör Varinlioğlu ve Prof. Dr. Ender Varinlioğlu Onuruna Yazılar (s. 265-296). Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi.
• Diler, M. (2022). Nysa konservasyon çalışmaları. S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 450-459). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gökalp Özdil, N. & Akdoğu Arca, E. N. (2022). Antik kaynaklar ışığında Nysa'ya genel bir bakış. S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 40-49). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Görkay, K. (2022). Zeugma/Seleukeia. A. Engin & K. Görkay (Ed.), Archaeology of Gaziantep from Prehistoric Times to the Late Antiquity (s. 327-400). İstanbul: Ofset.
• İnan, J. & Rosenbaum, E. (1966). Roman and Early Byzantine Portrait Sculpture in Asia Minor. Oxford: Oxford University Press.
• Kadıoğlu, M. (2006). Forschungen in Nysa am Mäander I. Die Scaenae frons des Theaters von Nysa am Maeander. Philipp von Zabern.
• Kadıoğlu, M. (2014). Das Gerontikon von Nysa am Mäander. Forschungen in Nysa am Mäander 3. Darmstadt: Philipp von Zabern.
• Kadıoğlu, M. (2022a). Tiyatro frizleri. S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 158-205). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kadıoğlu, M. (2022b). Yaşlılar Meclisi “Gerontikon” – Odeion. S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 250-269). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kadıoğlu, M. & Kadıoğlu, Y. K. (2008). Native of the marble in ancient city, Nysa ad Maeander of Hellenistic and Roman Period, Aydın-Western Anatolia-Turkey. Donald D Harrington Symposium on the Geology of the Aegean IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 2 (2008) 012022, (Sempozyum Bildirileri). http://doi:10.1088/1755-1307/2/1/012022.
• Kadıoğlu, M. & Öztaner, S. H. (2022). Nysa Kent Planlaması-Cadde-Sokak Sistemi. S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 86-107). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Keskin, H. (2022). Uyuyan Eros kabartmalı urne kapaklarına Nysa kentinden bir örnek. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(3), 1701-1710. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1161618
• Keskin, H. & Öztaner, S. H. (2022). Nysa ad Maeandrum Cadde 1-Plataia'dan İki Mermer Heykel. Anadolu/Anatolia, 48, 157-179. https://doi.org/10.36891/anatolia.1206407
• Lapuente Mercadal, M. P., Mercadal, M., Nogales-Basarrate, T. & Carvalho, A. (2021). A Mineralogical Insights to Identify Göktepe Marble in the Sculptural Program of Quinta das Longas Villa. Minerals, 11(1194), 1-16.
• Özgan, R. & Çelik, A. (2022). Pergeli Dansöz Yontusu ve Replikler Sorunu. M. Demirel, M. Aslan, S. Atalay & U. Orhan (Ed.), Antalya'nın Arkeolojik Mirası: Antalya Müzesi 100 Yaşında (s. 147-182). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Öztaner, S. H. (2022). Sütunlu Cadde / Cadde 1-Plateia (Doğu). S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 110-129). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Smith, R. R. R. (2008). Aphrodisias'ta Yapılan Roma Portreleri ve Mermer Heykeltıraşlık. R. R. R. Smith & J. Lenaghan (Ed.), Aphrodisias'tan Roma Portreleri (s. 8-33). İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayınları.
• Smith, R. R. R. & Lenaghan, J. (Ed.). (2008). Aphrodisias'tan Roma Portreleri. İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayınları.
• Strabon, Geographika. Antik Anadolu Coğrafyası. Kitap XII-XIII-XIV. A. Pekman (Çev. 2000). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Strocka, V. M. (2022). Kütüphane ve Arşiv Binası. S. H. Öztaner (Ed.), Çift Yakalı bir Kent: Nysa (s. 316-327). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Strocka, V. M., Hoffmann, S. & Hiesel, G. (2012). Das Bibliothek von Nysa. Forschungen in Nysa ad Maeandrum Band 2. Mainz: Philipp von Zabern.
• Vitruvius, The Ten Books of Architecture. (M. H. Morgan Çev. 1914). Harvard University Press. Humphrey Milford. Oxford University Press.
• Yavuz, B. A., Atanassio, D., Elçi, H., Brilli, M. & Bruno, M. (2009). Discovery and Preliminary Investigation of the Göktepe Marble Quarries (Muğla, Turkey); an Alternative Source of Aphrodisian Marble. P. Jockey (Ed.), Leukos lithos. Marbles et autres roches de la Méditerranée antique: études interdisciplinaires, ASMOSIA VIII, Collection l’atelier méditerranéen (s. 93-109). Paris: Maisonneuve & Larose.
• Wood, S. (2015). Women in Action: A Statue of Matidia Minor and its Contexts. American Journal of Archaeology, 119(2), 233-259.
• Woodhull, M. L. (2018/2019). Matidia Minor and the Rebuilding of Sessa Aurunca. Memoirs of the American Academy in Rome, 63/64, 203-236.