The Seljuk State of Turkey in Qadi Ahmed Ghaffari’s Tarikh Jehan Ara

Year 2024, Issue: 62, 417 - 438, 30.12.2024

Ömer Çiftçi , Yunus Emre Tansü

https://doi.org/10.35237/suitder.1544497

Abstract

Ahmad b. Muhammad-i Ghaffārī-i Qazvīnī (d. 975/1567), one of the historians of the period of the Safavid shah Shah Tahmasb I (d. 984/1576), is a very important writer in terms of the information he gives about the periods before and after him. Two known works of the author have survived to the present day. One of them is the work called Tarikh Jehan Ara or Nüsah-i Jehan Ara, which is also the subject of our study and means “History that adorns the world”. The sixth chapter of the fourth chapter of the work is devoted to the Seljuks and the history of the Seljuks is told in four parts. In the first part, information is given about the period starting from the emergence of the Seljuks and called the Great Seljuks and the Seljuks of Iraq today, in the second part about the Seljuks of Rum (Anatolia), in the third part about the Syrian Seljuks, which the author calls the Seljuks of Damascus, and in the fourth part, about the Seljuks of Kirman. The subject of our study is the Rum (Anatolian) Seljuks, which are described in the second part of the work. In this section, the author did not go into too much detail and only narrated the important events of the Sultan's period. In our study, based on the publication of the work by Hasan al-Narāqī, it was translated and annotated in order to contribute to the studies of the history of the Seljuks.

Keywords

Qadi Ahmad Ghaffārī, Tarikh Jehan Ara, Seljuk State of Turkey, Sources of Seljuk History.

Kadı Ahmed Gaffârî’nin Târîh-i Cihân-ârâ Adlı Eserinde Türkiye Selçuklu Devleti

Abstract

Safevî şahı I. Şah Tahmasb’ın (ö. 984/1576) dönemi tarihçilerinden olan Ahmed b. Muhammed-i Gaffârî-i Kazvînî (ö. 975/1567), kendinden önceki ve sonraki dönemler ile ilgili verdiği bilgiler açısından oldukça önemli bir yazardır. Müellifin bilinen iki eseri günümüze ulaşmıştır. Bunlardan birisi çalışmamızın da konusu olan ve “Dünyayı süsleyen tarih” mânasına gelen Târîh-i Cihân-ârâ veya Nüsah-i Cihân-ârâ adlı eserdir. Eserin dördüncü bâbının altıncı faslı Selçuklular’a ayrılmış ve Selçuklular tarihi dört bölüm halinde anlatılmıştır. Birinci bölümde Selçukluların ortaya çıkışından başlayıp günümüzde Büyük Selçuklular ve Irak Selçukluları olarak isimlendirilen dönem hakkında, ikinci bölümde Rûm (Anadolu) Selçukluları hakkında, üçüncü bölümde müellifin Şam Selçukluları olarak isimlendirdiği Suriye Selçukluları ve dördüncü bölümde ise Kirman Selçukluları hakkında bilgi verilmektedir. Çalışmamızın konusunu eserin ikinci bölümünde anlatılan Rûm (Anadolu) Selçukluları oluşturmaktadır. Müellif, bu bölümde çok fazla detaya inmeyerek sadece zikrettiği Sultanın dönemindeki önemli olayları nakletmiştir. Çalışmamızda eserin Hasan-ı Nerâkî tarafından yapılan neşri esas alınarak, Selçuklular tarihi çalışmalarına katkıda bulunulması açısından tercüme edilmiş ve notlandırılmıştır.

Keywords

Kadı Ahmed Gaffârî, Târîh-i Cihân-ârâ, Türkiye Selçuklu Devleti, Selçuklu Tarihinin Kaynakları.

References

• Ahmed b. Abdülvehhâb Nüveyrî, *Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb*, XXXIII/XXVI, nşr. Mustafa Favaz ve Hikmet Favaz, Beyrut 2004.
• Ahmed b. Mahmûd, *Selçuknâme*, haz. Erdoğan Merçil, İstanbul 1977.
• Ahmed Eflâkî, *Âriflerin Menkıbeleri*, II/I, trk. trc. Tahsin Yazıcı, İstanbul 1973.
• Alâüddîn Atâ Melik Cüveynî, *Târîh-i Cihângüşâ*, III/II, nşr. Mirzâ M. Kazvîn, Leiden-London 1916.
• Anna Komnena, *Alexiad*, trk. trc. Bilge Umar, İstanbul 1995.
• Anonim, *Târîh-i Âl-i Selcûk der Ânâtûlî*, nşr. Nâdire Celâlî, Tahran 1378 hş.
• Anonim, *Haçlı Tarihi*, Ergin Ayan, Selenge Yayınları, İstanbul 2013.
• Anonim Süryani Kroniği (I. ve II. Haçlı Seferleri), trk. trc. İlhan Aslan, İstanbul 2019.
• Ansbertus, *Historia de Expeditione Friderici Imperatoris*, ing. trc. Josef Dobrovsky, Prag 1827.
• Azîmî, *Târîhu'l-Azîmî*, nşr. ve trk. trc. Ali Sevim, Ankara 2006.
• Başkumandan Simbat, *Vekayiname (951-1334)*, trk. trc. H. D. Andreasyan, Yayımlanmamış TTK Nüshası, Ankara 1946.
• Bündârî, *Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi*, trk. trc. K. Burslan, Maarif Matbaası, İstanbul 1943.
• Cenâbî, *el-Aylemü’z-Zâhir fî Ahvâli’l-Evâʾil ve’l-Evâhir: Türkiye Selçukluları*, nşr. ve trk. trc. Muharrem Kesik, Selenge Yayınları, İstanbul 2023.
• Ebû Şâme el-Makdisî, *ez-Zeyl ale’r-Ravzateyn*, nşr. Seyyid İzzet el-Attâr el-Hüseynî, Beyrut 1974.
• Ebû’l-Ferec (İbnü’l-İbrî), *Ebû’l-Ferec Tarihi*, trk. trc. Ö. R. Doğrul, Ankara 1945.
• Ebû’l-Ferec (İbnü’l-İbrî), *Târîhu Muhtasari’d-Düvel*, nşr. Antuvan Sâlihânî el-Yesûî, Beyrut 1983.
• Ebü’l-Abbâs el-Karamanî, *Ahbâru’d-Düvel ve Âsâru’l-uvel fi’t-Tarih*, III/II, nşr. Ahmet Hatît ve Fahmi Sâad, Beyrut 1992.
• Ebü’l-Fidâ, *el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer*, nşr. Mahmûd Deyyûb, Beyrut 1977.
• Ebü’l-Velîd İbnü’ş-Şıhne, *ed-Dürrü’l-Müntehab fî Târîhi Memleketi Haleb*, nşr. Abdullah Muhammed ed-Dervîş, Dımaşk 1984.
• Fasîh-i Hâfî, *Mücmel-i Fasîhî*, II/II, nşr. Seyyid Mahmûd Horasânî, Meşhed 1341 hş.
• Hamdullâh el-Müstevfî el-Kazvînî, *Târîh-i Güzîde*, nşr. Abdülhüseyin Nevâî, Tahran 1387 hş.
• Hândmîr, *Habîbü’s-Siyer Fî Ahbâri Efrâdi’l Beşer*, IV/II, nşr. Muhammed Debîr-i Siyâkî, Tahran 1380 hş.
• İbn Bîbî, *el-Evâmirü’l-Alâʾiyye fi’l-Umûri’l-Alâʾiyye*, nşr. A. Sadık Erzi, Ankara 1956; a.e: *Selçuknâme*, trk. trc. Mürsel Öztürk, C. I-II, Ankara 1996.
• İbn Fazlullah el-Ömerî, *Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr*, XXVII/XXVI, nşr. Kâmil Salmân al-Jubûri ve Mahdi al-Naim, Beyrut 2010.
• İbn Haldûn, *Kitâbü’l-İber ve Dîvânü’l-Mübtede ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men-Âsarahüm min-Zevi’s-Sultâni’l-Ekber*, VIII/V, nşr. Süheyl Zekkar, Beyrut 2000.
• İbn Hallikân, *Vefeyâtü’l-Aʿyân*, VIII/IV, nşr. İhsan Abbas, Beyrut 1977.
• İbn Kesîr, *el-Bidâye ve’n-Nihâye*, Beyrut 1991.
• İbn Nazîf, *et-Târîhu’l-Mansûrî: Telhîsü’l-Keşf ve’l-Beyân fî Havâdisi’z-Zamân*, nşr. Ebü’l-Îd Dûdû, Dımaşk 1981.
• İbn Tağrîberdî, *en-Nücûmü’z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve’l-Kâhire*, XII/VI, nşr. Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire 1936.
• İbn Vâsıl, *Müferricü’l-Kürûb fî Ahbâri Benî Eyyûb*, I-III, nşr. Cemâleddin eş-Şeyyâl, Kahire 1953-1960; a.e: V/IV, nşr. Haseneyn Muhammed Rebî, Kahire 1972.
• İbn Vâsıl, *et-Târîhu’s-Sâlihî*, II/II, nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut 2010.
• İbnü’d-Devâdârî, *Kenzü’d-Dürer ve Câmiu’l-Gurer*, C. VII, nşr. Saîd Abdülfettâh Aşûr, Freiburg-Kahire 1972.
• İbnü’l-Esîr, *el-Kâmil fi’t-Târîh*, nşr. C. J. Tornberg, Leiden 1851-1876.
• İbnü’l-Ezrak el-Fârikî, *Târîhu Meyyâfârikîn ve Âmid*, nşr. Bedevî Abdüllatîf Avad, Kahire 1959.
• İbnü’l-Kalânisî, *Zeylü Târîhu Dımaşk*, nşr. Henry F. Amedroz, Beyrut 1908; a.e: *The Damascus Chronicle of the Crusades*, ing. trc. H. A. R. Gibb, London 1932.
• İbnü’l-Verdî, *Tetimmetü’l-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer*, nşr. Ahmed Rifat el-Bedrâvî, Beyrut 1970.
• İzzeddin İbn Şeddâd, *Târîhu’l-Meliki’z-Zâhir*, nşr. Ahmed Hutayt, Beyrut 1983.
• Kadı Ahmed Gaffârî, *Târîh-i Cihân-ârâ*, nşr. Hasan-ı Nerâkî, Tahran 1342 hş.
• Kemâlüddîn İbnü’l-Adîm, *Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb*, nşr. Sâmî ed-Dehhân, Dımaşk 1951-1968.
• Kerîmüddin Aksarâyî, *Müsâmeretü’l-Ahbâr ve Müsâyeretü’l-Ahyâr*, nşr. Osman Turan, Ankara 1944; a.e: trk. trc. M. Nuri Gençosman ve F. N. Uzluk, Ankara 1943; a.e: trk. trc. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• Kirakos Ganjakec’i, *History of Armenia*, nşr. K. A. Melik, Ohanjanyani 1961.
• Kutbüddin Yûnînî, *Zeylü Mirʾâti’z-Zamân*, III/I, nşr. Osmania Oriental Publications Bureau, Haydarâbâd-Dekken 1954.
• Makrîzî, *es-Sülûk li-Marifeti Düveli’l-Mülûk*, XII/IV, nşr. Muhammed Mustafa Ziyâde, Kahire 1941.
• Matthieu d’Edessa, *Chronique de Matthieu d’Edesse (962-1136)*, fr. trc. M. Edouard Dulaurier, Paris 1858; a.e: *Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162)*, trk. trc. Hrant D. Andreasyan, Ankara 2000.
• Muhammed b. Ahmed en-Nesevî, *Sîret-i Celâleddîn-i Mingburnî*, nşr. M. Hâfız Ahmed Hamdî, Kahire 1953.
• Muhammed b. Ali Râvendî, *Râhatü’s-Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr (Gönüllerin Rahatı ve Sevinç Alâmeti)*, C. I-II, trk. trc. Ahmed Ateş, TTK Yayınları, Ankara 2020.
• Muhammed b. Hâvendşâh b. Mahmûd Mîrhând, *Ravzatü’s-Safâ fî Sîreti’l-Enbiyâʾ ve’l-Mülûk ve’l-Hulefâ*, VII/IV, nşr. Abbas Parviz, Tahran 1338 hş.
• Muslihuddîn Lârî, *Mirʾâtü’l-Edvâr ve Mirkâtü’l-Ahbâ*, C. I-II, nşr. Seyyid Celil Sagrevaniyan, Tahran 2014.
• Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah, *Câmiu’d-Düvel*, nşr. ve trk. trc. Ali Öngül, İstanbul 2017.
• Nicephoke Bryennios, *Les Ouatre Livres des Histoires*, fr. trc. Henri Grégoire, Byzantion, XXV-XXVII, 1955-1957.
• Niğdeli Kadı Ahmed, *el-Veledü’ş-Şefîk ve’l-Hâfidü’l-Halîk*, II/I, nşr. ve trk. trc. Ali Ertuğrul, Ankara 2015.
• Niketas Khoniates, *Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri)*, trk. trc. Fikret Işıtan, TTK Yayınlar, Ankara 1995.
• Reşîdüddin Fazlullâh-ı Hemedânî, *Câmiʿu’t-Tevârîh: Selçuklular Tarihi*, II/5, nşr. Ahmed Ateş, Ankara 1999; a.e: *Câmiü’t-Tevârîh: Tarih-i Selâtîn-i Harezm*, nşr. Muhammed Rûshan, Tahran 2010.
• Sadruddîn el-Hüseynî, *Ahbârü’d-Devleti’s-Selcûkıyye*, nşr. Muhammed İkbal, Lahor 1933.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, *Mir’âtü’z-Zamân Fi Târîhi’l-Ayân*, XXIII/XIX, nşr. Muhammad Anas Al-Khan v.dğr., Beyrut 2013.
• Simon de Saint Quentin, *Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu: 1245-1248*, trk. trc. Erendiz Özbayoğlu, Antalya 2006.
• Süryânî Mihail, *Süryânî Patrik Mihail'in Vakâyinâmesi (1042-1195)*, II, trk. trc. Hrant D. Andreasyan, Yayımlanmamış TTK Nüshası, Ankara 1944.
• Yâfiî, *Mirâtü’l-Cenân ve İbretü’l-Vakzân fî Marifeti Havâdisi’z-Zamân*, IV/III, nşr. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1997.
• Yâkût el-Hamevî, *Muʿcemü’l-Büldân*, nşr. Dâru Sâdır, Beyrut 1977.
• Zehebî, *Siyeru Aʿlâmi’n-Nübelâ*, XXIII/XVIII, nşr. Şuayb el-Arnaût v.dğr., Beyrut 1984.
• Zehebî, *Târîhu’l İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-aʿlâm*, LIII/XXX, nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut 1990.
• Zehebî, *Düvelü’l-İslâm*, nşr. Hasan İsmâil Merve ve Mahmûd el-Arnaût, Beyrut 1999.
• Baykara, Tuncer, *I. Gıyaseddin Keyhusrev (1164-1211) Gazi-Şehit*, TTK Yayınları, Ankara 1997.
• Darkot, Besim, “Aladağ”, *İA*, C. I, İstanbul 1978, s. 279.
• Demirkent, Işın, *Türkiye Selçuklu Hükümdarı Sultan I. Kılıç Arslan*, TTK Yayınları, Ankara 1996.
• __________, *Haçlı Seferleri*, İstanbul 1997.
• __________, “Kılıçarslan I”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022, ss. 396-398.
• Eldem, Halil Ethem, *Kayseri Şehri*, haz. Kemal Göde, Kayseri 2011.
• Günal, Zerrin, “Selçuklu Hizmetinde Gabraslar ve Vezir İhtiyareddîn Hasan”, ed. Emine Uymaz vd., *Prof. Dr. Erdoğan Merçil’e Armağan*, Bilge Yayınları, İstanbul 2013, s. 200-210.
• Gündüz, Buket, *Kadı Ahmed Gaffârî’nin Târîh-i Cihân-ârâ İsimli Eserinde Türk Hanedanları (Osmanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safevîler)*, (Yüksek Lisans Tezi), Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu 2019.
• Honıgmann, Ernst, *Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı*, trk. trc. Fikret Işıltan, İstanbul 1970.
• Huart, Cl., “Gaffârî”, *İA*, C. IV, İstanbul 1979, s. 706.
• İçer, Ali, *Târîh-i Cihân-ârâ’nın Türkçe Tercümesi (Karahanlılardan Timurluların Sonuna Kadar)*, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Iğdır Üniversitesi, Iğdır 2020.
• Kafesoğlu, İbrahim, *Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu*, MEB Yayınları, İstanbul 1973.
• __________, “Selçuklular”, *İA*, C. X, İstanbul 1979, ss. 353-416.
• __________, “Alparslan”, *DİA*, C. II, İstanbul 1989, ss. 526-530.
• Kaya, Önder, “el-Melikü’l-Eşref, Mûsâ”, *DİA*, C. XXIX, Ankara 2004, ss. 64-66.
• Kaya, Selim, “Süleyman Şah II”, *DİA*, C. XXXVIII, İstanbul 2010, ss. 105-108.
• __________, *I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi: 1192-1211*, (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2001.
• Kesik, Muharrem, “Kutalmış’ın Büyük Selçuklu Tahtını Ele Geçirme Gayretleri”, *Türk Kültürü Dergisi*, sy. 454, 2001, ss. 97-105.
• __________, “Melikşah”, *DİA*, C. XXI, Ankara 2004a, ss. 58-59.
• __________, “Mesud II”, *DİA*, C. XXIX, Ankara 2004b, ss. 342-344.
• __________, “Pervâne”, *DİA*, C. XXXIV, İstanbul 2007, ss. 244.
• __________, “Sâdeddin Köpek”, *DİA*, C. XXXV, İstanbul 2008, ss. 392-393.
• __________, “Sultan I. Kılıç Arslan’dan Sonra Türkiye Selçuklu Tahtına Kim Geçti?”, *Türkiye Selçukluları: Makaleler*, Kriter Yayınları, İstanbul 2014.
• __________, “Muînüddin Süleyman Pervâne”, *DİA*, C. XXXI, Ankara 2020, ss. 91-93.
• Kırzıoğlu, M. Fahreddin, *Kars Tarihi*, İstanbul 1953.
• Koca, Salim, *I. İzzedin Keykavus Zamanında Türkiye Selçuklu Devleti*, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara 1989.
• __________, “Moğol İstilâsına Karşı Sultan I. Alâeddin Keykubâd’ın Güvenlik Politikası”, *Gazi Türkiyat*, 1(5), 2009, ss. 187-216.
• __________, “Türkiye Selçuklu Tarihine Damgasını Vuran Menfur Bir Cinayet: Sultan I. Alâeddin Keykubâd’ın Zehirlenmesi”, *Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi*, sy. 27, 2010, ss. 347-369.
• __________, “Türkiye Selçuklu Tarihinin Akışını Değiştiren ve Anadolu’nun Kaderini Belirleyen Savaş: Kösedağ Bozgunu”, *Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi*, sy. 37, 2015, ss. 35-84.
• Kopraman, Kâzım Yaşar, “Baybars I”, *DİA*, C. V, İstanbul 1992, ss. 221-223.
• Köprülü, M. Fuad, “Baybars I”, *İA*, C. II, İstanbul 1979, ss. 357-363.
• Köymen, M. A., “Süleyman Şah ve Anadolu Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu”, *Belleten*, 57(218), 1993, ss. 71-80.
• __________, *Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi: Alp Arslan ve Zamanı*, C. III, TTK Yayınları, Ankara 2011.
• Merçil, Erdoğan, *Müslüman Türk Devletleri Tarihi*, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2013.
• Ostrogorsky, Georg, *Bizans Devleti Tarihi*, trk. trc. Fikret Işıltan, TTK Yayınları, Ankara 2011.
• Öden, Zerrin Günal, “Türkiye Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Mesud Hakkında Bazı Görüşler”, *Belleten*, 61(231), 1997, ss. 287-300.
• Özaydın, Abdülkerim, “el-Melikü’z-Zâhir Gâzî”, *DİA*, C. XXIX, Ankara 2004, ss. 83-84.
• __________, “Tutuş”, *DİA*, C. XLI, İstanbul 2012, ss. 446-449.
• __________, “Kılıçarslan II”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022, ss. 398-402.
• Özbek, Süleyman, *Türkiye Selçukluları-Eyyubi İlişkileri*, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara 1995.
• Runciman, Steven, *Haçlı Seferleri Tarihi*, C. I, trk. trc. Fikret Işıltan, TTK Yayınları, Ankara 1989.
• Seccâdî, Sâdık, “Gaffârî”, *DİA*, C. XIII, İstanbul 1996, ss. 280-281.
• Sevim, Ali, *Malazgirt Meydan Savaşı*, TTK Yayınları, Ankara 1971.
• __________, *Anadolu’nun Fethi: Selçuklular Dönemi*, TTK Yayınları, Ankara 1987.
• __________, *Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleymanşah*, TTK Yayınları, Ankara 1990.
• __________, *Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi*, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• __________, “Süleyman Şah I”, *DİA*, C. XXXVIII, İstanbul 2010, ss. 103-105.
• __________, “Keyhusrev I”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022a, ss. 346-348.
• __________, “Keyhusrev II”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022b, ss. 348-350.
• __________, “Keyhusrev III”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022c, ss. 350-351.
• Sevim, Ali ve Merçil, Erdoğan, *Selçuklu Devletleri Tarihi (Siyaset, Teşkilât ve Kültür)*, TTK Yayınları, Ankara 1995.
• Subaşı, Ömer, “Türkiye Selçuklu Devleti’nde Güçlü Bir Kadın: Gürcü Hatun Tamara”, *Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi*, 13(33), ss. 384-401.
• Sümer, Faruk, “Anadolu’da Moğollar”, *Selçuklu Araştırmaları Dergisi*, C. I, 1969, ss. 1-147.
• __________, *Oğuzlar (Türkmenler)*, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 1972.
• __________, “Argun”, *DİA*, C. III, İstanbul 1991, ss. 355-357.
• __________, “Kösedağ Savaşı”, *DİA*, C. XXVI, Ankara 2002b, ss. 272-273.
• __________, “Kutalmış”, *DİA*, C. XXVI, Ankara 2002a, ss. 480-481.
• __________, “Mesud I”, *DİA*, C. XXIX, Ankara 2004, ss. 339-342.
• __________, “Anadolu Selçukluları”, *DİA*, C. XXXVI, İstanbul 2009, ss. 380-384.
• __________, “Keykâvus I”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022a, ss. 351-353.
• __________, “Keykâvus II”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022b, ss. 354-356.
• __________, “Keykubad I”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022c, ss. 357-359.
• __________, “Keykubad II”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022d, s. 359.
• __________, “Keykubad III”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022e, ss. 359-361.
• __________, “Kılıçarslan IV”, *DİA*, C. XXV, Ankara 2022f, ss. 403-405.
• Taneri, Aydın, “Celâleddin Hârizmşah”, *DİA*, C. VII, İstanbul 1993a, ss. 248-250.
• __________, “Celâleddin Karatay”, *DİA*, C. VII, İstanbul 1993b, ss. 251-252.
• __________, “Çetr”, *DİA*, C. VIII, İstanbul 1993, ss. 293-294.
• Turan, Osman, *Selçuklular Zamanında Türkiye*, İstanbul 1971.
• __________, “Kılıç Arslan I”, *İA*, C. VI, İstanbul 1977, ss. 681-688.
• __________, *Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti*, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2009.
• Uyumaz, Emine, *Sultan I. Alâeddîn Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220-1237)*, TTK Yayınları, Ankara 2003.
• Yinanç, Mükrimin Halil, *Türkiye Tarihi: Selçuklular Devri*, C. I, İstanbul 1944.
• Yürekli, Tülay, “Eyyubi Ailesi Kadınları”, *Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi*, sy. 6, 2011, ss. 329-342.