BULDAN (DENİZLİ) YÖRESİNDEKİ METAMAGMATİK VE MAGMATİK KAYAÇLARIN JEOLOJİSİ VE PETROGRAFİSİ

Yıl 2013, Cilt: 28 Sayı: 1, 11 - 24, 01.03.2013

Kerim Koçak Hüseyin Şenol

Öz

Menderes Masifi'ndeki Pan-Afrikan orojenezi ile ilişkili olarak gelişen asidik magmatik aktivite, yörede gözlü gnays ve metagranitlerle temsil edilmektedir. Gözlü gnaysların sahip olduğu “ortoklaz+biyotit+granat” (ort+bi+gr), “plajiyoklaz+granat” (pl+gr) parajenezi, orta basınç amfibolit-fasiyesinin yüksek sıcaklık bölgesinde bir bölgesel metamorfizmaya işaret etmektedir. Gözlü gnays ve metagranitlerde gelişen “klorit+epidot” (Kt + epi), “klorit+biyotit+muskovit” (kt+bi+mus) ve “mus+ bi+gr” parajenezleri, yörede Geç Paleosen-Orta Eosen aralığında Barrow türü, yeşil şist-alt amfibolit fasiyesi koşullarında (5-8 kb ve 430-550 °C) gerçekleşen “Ana Menderes Metamorfizması” na işaret etmektedir. Pana-Afrikan magmatiklerde gözlenen koyu renkli, kuvars diyorit bileşimindeki anklavların varlığı, muhtemelen masifteki bazik intrüzyonlardan farklı, felsik magma ile karışmış mafik bir magmanın varlığına işaret etmektedir. Postmetamorfik Gencellidere graniti ise iki mikalı granit özelliğinde olup hipidiyomorfik taneli dokuludur.

Anahtar Kelimeler

Buldan, Gencellidere, granit, gözlü gnays, Menderes Masifi

Geology and Petrography of the Metamagmatic and Magmatic Rocks Around Buldan (Denizli) Area

Öz

The acidic magmatism of the Menderes Massif developed in relation with Pan-African orogenesis is represented by augen-gneiss and meta-granites in the region. Existence of ort+bi+gr, pl+gr mineral assemblage in the augen-gneisses indicate that a medium pressure metamorphism took place in high-temperature part of amphibolite-facies. “Chlorite+ epidote” (kt + epi), “chlorite+ biotite+ muscovite” (kt + bi + mus) and "mus + bi + gr" assemblages formed in the augen gneiss and metagranite, respectively suggest that Main Menderes Metamorphism, which can be defined as a Barrow-type regional metamorphism in green schist-lower amphibolite facies conditions (5-8 kb pressure and 430 -550 ° C), took place in the area between Late Paleocene-Middle Eocene. Presence of dark-colored enclaves with quartz diorite composition within the Pan African magmatics indicates existence of a mafic magmatism in the massif, distinct from basic one, mixed/mingled with felsic magmas. Postmetamorphic Gencellidere granite is a two-mica granite with a hypidiomorphic texture.

Anahtar Kelimeler

Buldan, Gencellidere, granite, augen-gneisses, Menderes massif

Kaynakça

• Akartuna, M., 1965, “Aydın-Nazilli Hattı Kuzeyindeki Versanların Jeolojisi Hakkında”, M.T.A. Dergisi, 65.
• Akdeniz, N., Konak, N., 1979, “Simav, Emet, Tavşanlı, Dursunbey, Demirci Yörelerinin Jeolojisi”, M.T.A. Rapor No: 6547.
• Ashworth, J. R., Evirgen, M., 1984, “Mineral chemistry of regional chloritoid assemblages in the Chlorite Zone, Lycian Nappes, south-west Turkey”, Mineralogical Magazine, 48, 159-165.
• Başarır, E., 1970, “Bafa Gölünün Doğusunda Kalan Menderes Masifi Güney Kanadının Jeolojisi ve Petrografisi”, EÜ Fen Fak. İlmi Raporları Serisi, No: 102, 1-44.
• Bozkurt, E., Park, R.G., Winchester, J.A., 1993, “Evidence against the core/cover interpretation of the southern sector of the Menderes Massif, west Turkey”, Terra Nova 5, 445-451.
• Bozkurt, E., Park, R.G., 1994, “Southern Menderes Massif: an incipient metamorphic core complex in Western Anatolia, Turkey”, Journal Geological Society London, 151, 213-216.
• Bozkurt, E., Winchester, J.A., Park, R.G., 1995, “Geochemistry and Tectonic Significance of Augen Gneisses from the Southern Menderes Masif (West Turkey)”, Geol. Mag., 132 (3), 287-301.
• Bozkurt, E., Oberhansli, R., 2001, “Menderes Massif (western Turkey): structural, metamorphic and magmatic evolution—a synthesis”, International Journal of Earth Sciences 89, 679–708.
• Brinkmann, R., 1967, “Die Südflanke des Menderes-Massivs bei Milas, Bodrum und Ören, Scient”, Represantive Faculty Science, Ege University., Izmir, Turkey
• Candan, O, Dürr, St., Oberhänsli, R., 1994, “Erster Nachweis von Granulit und Eklogit MENDERES MASİFİNDE JEOLOJİK ARAŞTIRMALAR 19 Relikten im Menderes - Massif / Türkei”, Göttingen Abr. Geol. Paläont. Sb.1 5. Symposium, TSK, 217-220
• Candan, O., 1996, “Çine Asmasifi’ndeki (Menderes Masifi) gabroların metamorfizması ve diğer asmasiflerle karşılaştırılması”, Doğa-Türk Yerbilimleri Dergisi, 5, 123-139.
• Candan, O. ve Dora, O.Ö., 1998, “Menderes Masifinin genelleştirilmiş jeoloji haritası”, DEU Jeoloji Mühendisliği Bölümü Bornova-İzmir (yayımlanmamış).
• Candan, O., Oberhänsli, R., Çetinkaplan, M., Partzsch, J.H., Warkus, F., Dürr, S. 2001, “Pan-African highpressure metamorphism in the Precambrian basement of the Menderes Massif, Western Anatolia, Turkey”, International Journal Earth Science (Geologische Rundschau), 89, 4, 793-811.
• Candan, O., Koralay, E., Dora, O.Ö., Chen, F., Oberhansli, R., Akal, C., Satır, M. and Kaya, O., 2006. Menderes Masifi' nde Pan-Afrikan sonrası uyumsuzluk: Jeolojik ve jeokronolojik bir yaklaşm. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri, 25
• Candan, O., Koralay, E., Dora, Ö., Chen, F., Oberhansli, R., Çetinkaplan, M., Akal, C., Satır, M., Kaya, O., 2007, “Menderes Masifinin Pan-Afrikan temelin stratigrafisi ve örtü - çekirdek serilerinin ilksel
• dokanak ilişkisi”, Menderes Masifi Kolokyumu, İzmir. 8-14.
• Dannat, C., 1997, “Geochemie, geochronologie und Nd-Sm Isotopie der granitoiden Kerngneiss des Menderes Massivs, SW-Turkey”, PhD thesis, Johannes Gutenberg Universitat Mainz
• Dora, O.Ö., 1975, “Menderes Masif’inde Alkali Feldispatların Yapısal Durumları ve Bunların Petrojenik yorumlarda Kullanılması”, TJK Bülteni, 18, 111-126.
• Dora, O.Ö., 2011, “Menderes masifindeki jeolojik araştirmalarin tarihsel gelişimi”, MTA Dergisi, 142, 1-23
• Dora, O.Ö., Dürr, S., Oberhänsli, R., 1995, “New evidence on the geotectonic evolution of the Menderes Massif”, International Earth Sciences Colloquium on the Eagean Region, Izmir- Turkey”, V.1, 53-72.
• Dora, O.Ö., Kaya, O., Koralay, E. Dürr, S., 2001, “Revision of the so-called "leptite-gneisses" in the Menderes Massif: A supracrustal metasedimentary origin”, International Journal Earth Science (Geologische Rundschau), 89/4, 836-851.
• Dora, O.Ö., Candan, O., Kaya, O., Koralay, E., Akal, C., 2005, “Menderes Masifi Çine Asmasifindeki Koçarlı - Bafa - Yatağan - Karacasu arasında uzanan gnays / şist dokanağının niteliği: Jeolojik, tektonik, petrografik ve jeokronolojik bir yaklaşım”, YDABÇAG - 101 Y 132 nolu (TÜBİTAK) projesi, 197s (yayımlanmamış).
• Durr, S., 1975, “Ber alter und geotektonische stellung”, Philipps-Univ. Marburg/Lahn, 107.
• Erdoğan, B., Güngör, T., 2004, “The problem of the core - cover boundary of the menderes Masif and an emplacement mechanism for regionally extensive gneissic granite, Western Anatolia Turkey”, Turkish Journal Earth Science, 13, 15- 36.
• Graciansky, P., 1965, “Menderes Masifi'nin güney kıyısı boyunca (Türkiye'nin GB'sı) görülen metamorfizma hakkında açıklamalar”, Maden Tetkik ve Arama Bülteni, 64, 8-22.
• Gessner, K., Collins A., Ring, U., Güngör, T., 2004, “Structural and thermal history of poly-orogenic basement: U-Pb geochronology of granitoid rocks in the southern Menderes Massif, Western Turkey”, Journal Geological Society London, 161, 93-101.
• Hasözbek, A., Akay, E., Erdogan, B., Satır, M., Siebel, W., 2010, “Early Miocene granite formation by detachment tectonics or not? A case study from the northern Menderes Massif (western Turkey)”, Journal of Geodynamics,50, 67–80
• Hetzel, R., Reischmann, T., 1996, “Intrusion age of Pan-African augen gneisses in the southern Menderes Massif and the age of cooling after Alpine ductile extensional deformation”, Geological Magazine, 133(5), 565 - 572.
• Konak, N., 1985, “A Discussion on the Core-Cover Relatioship on the Basis of Recent Observations (Menderes Massif)”, The Geol. Congr. Of Turkey, Abstracts, 33.
• Konak, N., Akdeniz, N., Öztürk, E.M.,1987, “Geology of the south of Menderes Massif, I.G.C.P. project no:5, Correlation of Variscan and pre-Variscan events of the Alpine Mediterranean mountain belt, field meeting”, Mineral Research and Explorations Institute Turkey, 42-53.
• Konak, N., Çakmakoğlu, A., Elibol, E., Havzoğlu, T., Hepşen, N., Karamanderesi, I.H., Keskin, H.,Sarıkaya, H., Sav, H., Yusufoğlu, H., 1994, “Development of thrusting in the median part of the Menderes Massif”, Abstracts 47.th Geology Congress Turkey-Ankara, 34.
• Koralay, O.E., Dora, O.O., Chen, F., Satir, M., Candan, O., 2004, “Geochemistry and geochronology of orthogneisses in the Derbent (Alasehir) area, eastern part of the Odemis–Kiraz submassif, Menderes Massif: Pan-African magmatic activity”, Turkish Journal of Earth Sciences 13, 37–61.
• Koralay, O.E., Chen, F., Oberhänsli, R., Wan, Y., Candan, O., 2006, “Age of Granulite Facies Metamorphism in the Menderes Massif, Western Anatolia / Turkey : SHRIMP U-Pb Zircon Dating”, 59. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri özleri, Ankara, 28-29.
• Koralay, E., Candan, O., Akal, C., Dora, O.Ö., Chen, F., Satir, M., Oberhänsli, R., 2011, “Menderes Masifi'ndeki Pan-Afrikan ve Triyas yaşli Metagranitoyidlerin jeolojisi ve jeokronolojisi, Batı Anadolu, Türkiye”, MTA Der., 142, 69-121,
• Kun N., 1983, “Çine Dolayının Petrografisi ve Menderes Masifi’nin Güney Kesimine Ait Petrolojik Bulgular”, DEÜ Fen Bil. Enst., 223 syf., Doktora Tezi (yayımlanmamış),
• Loos, S. ve Reischmann, T., 1999, “The evolution of the southern Menderes massif in SW Turkey as revealed by zircon dating”, Journal Geological Society London, 156, 1021-1030.
• Oberhänsli, R., Candan, O. Wilke, W., 2010, “Geochronologic Evidence of Pan-African Eclogites from the Menderes Massif, Turkey”, Turkish Journal Earth Science, 19,431-447.
• Oberhänsli, R., Candan, O., Dora, O.Ö., Dürr, St., 1997, “Eclogites within the Menderes Crystalline Complex / western Turkey / Anatolia”, Lithos, 41, 135-150
• Oelsner, F. Candan, O., Oberhänsli, R., 1997, “New evidence for the time of the high-grade metamorphism in the Menderes Massif, SW-Turkey”, Terra Nostra, 87. Jahrestagung der Geologischen Vereinigung e.v., Fundamental geologic processes, 15.
• Okay, A., Satır, M., Maluski, H., Siyako, M., Monie, P., Metzger, R. and Akyüz, S. 1996, Paleo- and NeoTethyan events in northwestern Turkey: Geologic and geochronologic constraints. In: Yin A. and Harrison T.M. (Eds.) The Tectonic Evlution of Asia, Cambridge University Press, 420-441.
• Okay, A., 2001, “Stratigraphic and metamorphic inversions in the central Menderes Masif: a new structural modal”, International Journal Earth Science, 89, 709-727.
• Paréjas, E., 1940, “La tectonique transversale de la Turquie. Review”, Faculty Science University İstanbul Seri B, 5, 133-244,
• Satır, M., Friedrichsen, H., 1986, “The origin and evolution of the Menderes Massif, W-Turkey: A Rubidium/ Strontium and oxygen isotope study”, Geologische Rundschau, 75/3, 703-714.
• Schuiling, R.D., 1962, “On petrology, age and structure of the Menderes migmatite complex (SW Turkey)”, Bulletin Mineral Research Explorations Institute Turkey, 58, 71-84.
• Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y., 1981, “Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach”, Tectonophysics, 75, 181-241,.
• Şenol, H., 2006, “Buldan (Denizli) yöresinin petrolojisi-jeokimyasi ve Buldan (Denizli) granitinin haritalanmasinda aster uydu verisinin kullanimi”, Yüksek lisans tezi, S.Ü: Fen Bil.Ens., 107s.
• Şengör, A.M.C. Satır, M., Akkök, R., 1984, “Timing of tectonic events in the Menderes Massif, western Turkey. Implications for tectonic evolution and evidence for Pan-African basement in Turkey”, Tectonics 3(7), 693-707.
• Whitney, D.L., Bozkurt, E., 2002, “Metamorphic history of the southern Menderes massif, Western Turkey”, Geological Society American Bulletin, 114(7), 829-838.