KEŞAN – ENEZ ARASINDAKİ ZEOLİT İÇEREN BİRİMLERİN MİNERALOJİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2007, Cilt: 22 Sayı: 3, 15 - 28, 01.09.2007

Mustafa Albayrak Abdullah Çubukçu Ahmet Acar

Öz

İnceleme sahası Trakya Havzasında yer alır. Çalışılan 3 ayrı yörede (1- Enez-Hisarlı, 2- Keşan Güneybatı (Kızkapanı Köyü ve Çevresi) ve 3- Keşan Kuzey Bölgeleri) iki farklı istif sözkonusudur. Tüm bölgeler genelinde, alttan üste doğru; Üst Kretase - Yeniköy Karışığı, Eosen - Soğucak ve Yenimuhacir formasyonları, Oligosen - Danışmen formasyonu ve Hisarlıdağ Volkanitleri, Miyosen - Ergene grubu ve Kuvaterner istif yüzlek verir. Çalışma alanındaki bu birimler önceki çalışmalarda çok farklı yönleriyle incelenmiştir. Bu çalışmada, zeolit mineralleri açısından detay incelemeler gerçekleştirilmiş ve bölgede zeolit grubu mineraller içerdiği düşünülen ve önceki çalışmalarda zeolit varlığından bahsedilen volkanik, kırıntılı ve gölsel birimlerden GPS yardımıyla sistematik ve noktasal örnekler derlenmiştir. Bu örnekler üzerinde, sırasıyla; optik mikroskop (OM), X-ışınları difraksiyonu (XRD), X-ışınları floresan spektrometresi (XRF), taramalı elektron mikroskop ve buna bağlı enerji dispersif spektrometrik (SEM+EDS) inceleme ve analizleri yapılmıştır. Bu çalışmalar 53 örnek üzerinde gerçekleştirilmiş ve bazı örneklerde zeolit minerallerine rastlanmıştır. Bu mineraller; mordenit, analsim, dahiyardit, natrolit, höylandit ve klinoptilolit’tir. Örnekler genelinde zeolitlere eşlik eden diğer bileşenler; kuvars, kalsit, feldispat, simektit grubu, klorit grubu, kaolen grubu, mika (muskovit+biyotit), tridimit, kristobalit, dolomit mineralleri ile amorf maddedir.

Anahtar Kelimeler

Trakya Havzası, Keşan, Enez, Zeolit

Mineralogical Characteristics of Zeolite Bearing Units Between Keşan and Enez

Öz

The Study area is located in Trace Basin. There is a sequence starting from Upper Cretaceous to Quaternary units. The sequences seem to show two seperate successions located in the three different locations [1-Enez –Hisarlı, 2- Keşan and its sotheast (Kızkapanı Village and its surrounding) and 3- Northern regions of Keşan]. In the whole areas, from bottom to top, Upper Cretaceous Yeniköy Mixture, Eocene Soğucak and Yenimuhacir Formations, Oligocene Danişmen formation and Hisarlıdağ Volcanics, Miocene Ergene group Quaternary units exhibit outcrops. These units of the studied area have been taken into considerations with their different properties. In this study, detail examinations of zeolite minerals were realized and systematical as well as localized samples were collected from volcanic, clastic and lacustrine units, which are considered to contain zeolite group minerals in the region, by using GPS. On these samples, orderly optical microscopy (OM), X-Ray Diffraction (XRD), X-Ray Fluorescence Spectroscopy (XRF), Scanning Electron Microscopy and connected with it, Energy Dispersive Spectrometric (SEM+EDS) examinations and analysis were conducted.. These analyses were performed on 53 samples and zeolites were not found in some of the samples. The minerals are mordenite, analcime, dachiardite, natrolite, heulandite and clinoptilolite. The accessory minerals in the samples as general, are quartz, calcite, feldspar, smectite group, chlorite group, kaolinite group, mica (muscovite and biotite), tridymite, cristobalite, dolomite minerals and amorphous material.

Anahtar Kelimeler

Trace basin, Keşan, Enez, Zeolite

Kaynakça

• Druitt, C. E., 1961, Report on the petroleum prospect of Thrace, Turkey: Turkish Gulf Oil Co.
• Ercan,T., Türkecan, A., Guillou, H., Satır, M., Sevin, D., Şaroğlu, F. (1998). Marmara Denizi Çevresindeki Tersiyer Volkanizmasının özellikleri, MTA Dergisi, 120: 199-221.
• Esenli, F., Uz, B., Eran, R.H.,Çoban, F., Manav, H., Yavuz, O., Kumbasar, I. (1997): Alteration products of pyroclastic rocks in Thrace, Turkey. Proceeding of the 4. Biennial SGA Meeting-Mineral Deposits (Ed. H. Papunen), Turku, 713-716.
• Esenli, F., 2002, Türkiye’de Doğal Zeolit Rezervleri, Madenciliği, Üretim ve Pazar Durumu, Zeolit Sempozyumu, TÜBİTAK-MAM, 24 Haziran 2002, Gebze, Kocaeli, İnternet ortamında yayımlanmıştır, 1-10.
• Esenli, F., Uz, B., Suner, F., Esenli, V., Ece, Ö.I., Kumbasar, I. (2005): Zeolitization of tuffaceous rocks in the Keşan region, Thrace, Turkey. Geologia Croatica, 58 (2), 151-161.
• Esenli, F., 2006, Piroklastik kayalarda zeolit içeriği ile amonyum değişim kapasitesi arasındaki ilişki: Türkiye’den örnekler, Kil Bilimi ve Teknolojisi Dergisi (Kibited) 1(2), 9 – 19.
• Gökçen, L. S., 1967, Keşan bölgesinde Eosen-Oligosen sedimantasyonu, Güneybatı Türkiye Trakyasj Maden Tetkik ve Arama Enst Derg. 69, l-]0.
• Holmes, A. W.. 1961, A stratigraphic review of Thrace: TPAO Rap.368. Ankara (yayımlanmamış). İçöz, S., Türkmenoğlu, A. (1997): Keşan Yöresi Eosen-Oligosen yaşlı klastiklerin kökenine yönelik mineralojik, petrografik ve jeokimyasal inceleme, Trakya. 8. Ulusal Kil Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Ed. İ. Işık), Kütahya, 37-48.
• Kellog,H.E.,1973, Geology and petroleum prospects Gulf of Saros and vicinity southwestern
• Thrace, Turkey: Ashland. Keskin,C.,1974, Ergene havzası kuzeyinin stratigrafisi: Türkiye II Petrol Kongresi tebliğleri, 137- 163.
• Kemper, C.,1961, The Kırklareli Limestone (Upper Eocene) of the Northern basin rim. G. Deilman Bergbau GMBH. Jeolojik Raporu ,T37.
• Keskin, C., 1974 , Kuzey Ergene Havzasının Stratigrafisi: Türkiye II. Petrol Kongresi Tebliğleri, Ankara, 137-163
• Koop, K.O., Pavini, N. ve Schindler, C., 1969, Geologie Thrakiens IV: Das Ergene Becken: Beihefte zum Geologishen Jahrbuch Hef 76,1-136, Hannover.
• Lebkuchner,R.F.,1974, Orta Trakya Oligoseninin jeolojisi hakmda: MTA Enst. Derg.,83, 1-29 Önem, Y., 1974, Gelibolu ve Çanakkale dolaylarının jeolojisi: TPAO Rap. No. 877.
• Önem,Y.,1974, Gelibolu ce Canakkale Dolaylarının Jeolojisi: TPAO Rap.877, Ankara (yayınlanmamış)
• SaItık,O.,1974, Şarköy-Müreffe sahalan jeolojisi ve petrol olanakları: TPAO Rap.879, Ankara (yayımlanmamış)
• Saltık, O., 1975, I. Bölge Malkara-Tekirdağ-Tşıkhdag sahalarının jeoloji ve petrol olanakları: TPAO Rap.918, Ankara (yayımlanmamış).
• Saltık, O. ve Saka,K_, 1972, Saros Körfezi, Gelibolu Yarımadası, İmroz, Bozcaada ve Çanakkale sahil şeridi jeoloji incelemesi. TPAO Rap.716, Ankara (yayımlanmamış).
• Saner,S.,1985, Saros Körfezi Dolayının Çökelme İstifleri ve Tektonik Yerleşimi, Kuzey Ege Denizi, Türkiye, TJK Bülteni, 28, 1-10.
• Sfondrini,G.,196l, Surface geological repon on AR/TGO/1/338 ve 537 (Eceabat-Çanakkale areas): Turkish Gulf Oil Co. Report. Turkish Petrol, Adm. Archives. Ankara.
• Shell, Turkse, N. V., 1969, I nolu Marmara petrol bölgesinde N. V. Turkse Shellʹin AR/NTS/837, 838 ve 839 hak sıra nolu arama sahalarına ait terk raporu.
• Sümengen,M.,Terlemez, İ; Şentürk, K.,Karaköse, C., Erkan, E.N., Gürbüz, M.,Ünay,E. ve Atalay, Z., 1987, Gelibolu yarımadası ve Güneybatı Trakya Tersiyer Havzasının Stratigrafisi, Sedimantolojisi ve Tektoniği; MTA Rap. 8128, Ankara (yayınlanmamış).
• Sümengen, M. ve Terlemez, T., 1987, Gelibolu Yarımadası ve Güneybatı Trakya Tersiyer Havzasının Stratigrafi, Sedimentolojisi ve Tektoniği adlı raporun Paleojen çökellerinin stratigrafisi ve sedimentolojisi bölümü MTA raporu, Derleme no. 8128, 23-157.
• Şentürk, K.,Sümengen, M., Terlemez,İ., ve Karaköse, C., 1998, 1/100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları, MTA, Ankara .
• Şentürk, K. ve Okay, A.,1984, Saros körfezi doğusunda yüksek basınç metamorfizması: MTA Dergisi 97/98, 152-155.
• Şentürk, K. ve Karaköse, C, 1987, Çanakkale Boğazı ve dolayının jeolojisi MTA raporu, Derleme no.9333.
• Ternek, Z.,1949, Geological study of region Keşan-Korudağ, İstanbul, İÜFF doktora tezi. 79 s.
• Umut,M., Kurt,Z., îmik,M., Özcanj., Sankaya,H. ve Saraç,G.,1983, Tekirdağ ili- Silivri (İstanbul ili)-Pınarhisar (Kırklareli ili) alanının jeolojisi: MTA Rap.7349, Ankara (yayımlanmamış).
• Umut,M., İmik,M., Kurt,Z., Ateş,M. ve Saraç,G.,1984, Edirne ili-Kırklareli-Lüleburgaz-Uzunköprü civarının jeolojisi: MTA Rap. 7604, Ankara, (yayımlanmamış).
• Ünal, O, T., 1967, Trakya jeolojisi ve petrol imkanları: TPAO rapor no: 391.