BOZYAZI (MERSİN) VE KUZEY KESİMİNİN TEKTONO-STRATİGRAFİSİ

Yıl 2007, Cilt: 22 Sayı: 1, 97 - 114, 01.03.2007

Ahmet Turan

Öz

Toros kuşağında ‘’Alanya metamorfitleri’’ veya ‘’Alanya Birliği’’ olarak tanınan şistik kayalar, Bozyazı ve yakın çevresinin temelini oluşturmaktadır. Bu metamorfiklerin alt bölümünde, yüksek basınç metamorfizması gösteren Sugözü Napı yer alır. Oluşumunu Geç Kretase’de tamamlayan Sugözü birimi, metakuvarsit ve mermer ara katkılı granatlı mikaşistler, amfibolit şistler, fillitler ile mermer-rekristalize kireçtaşı, metagabro, metadiyabaz ve metaserpantinit bloklarını kapsar. Bölgenin üst metamorfik dilimi ise, yeşil şist fasiyesinde metamorfizma geçiren Yumrudağı Napı’dır. Kalkşist-mikaşist ara katkılı mermerler ile rekristalize karbonatlardan yapılmış Permiyen yaşlı Cebelireis formasyonu, Yumrudağı Napı’nın çalışma alanında yüzeyleyen alt bölümüne karşılık gelmektedir. Bu metamorfik naplar ise bölgede çok silik başkalaşım izleri taşıyan flişoitler tarafından, açılı uyumsuzlukla örtülürler. Geç Paleosen-Eosen yaşlı bu flişoidler; çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı, marn ve killi kireçtaşlarından oluşmaktadırlar. Yukarıda özetlenen Alanya Birliği kayaları üzerine, önemli bir tektonik dokanaktan sonra, Toroslar’da ‘’Hadim Napı’’ veya ‘’Aladağ Birliği’’ olarak bilinen tektono-stratigrafik dilim gelir. Hadim Napı en altta resifal kireçtaşı mercekleri kapsayan kuvarsit ve şeyllerden ibaret olan Üst Devoniyen istifi ile başlar. Bu istif, bol fosilli kireçtaşı ile kuvarsit ardalanmasından meydana gelen, Karbonifer kayaları ile uyumlu olarak örtülür. Onkolitli kireçtaşlarından yapılmış Alt Permiyen istifi, Karbonifer birimini uyumlu bir şekilde üstlemiştir. Seyrek biçimde kuvarsit-şeyl ara katkıları içeren koyu gri kireçtaşlarından oluşmuş Üst Permiyen istifi, alttaki birimler üzerine uyumsuzlukla gelmektedir. Rekristalize kireçtaşı, marn, killi kireçtaşı, şeyl, kumtaşından oluşan Alt-Orta Triyas kayaları; Üst Permiyen birimi üzerinde uyumlu olarak gözlenirler. Kızıl-kahve renkli çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı litolojilerinden oluşan Erken-Orta Jurasik yaşlı karasal kırıntılılar, bölgenin Triyas ve öncesine ait formasyonlarını, açısal uyumsuzlukla örtmektedirler. Alacalı renkli çamurtaşı ve marnlarla temsil olunan Jurasik yaşlı yarı karasal çökeller, bu karasal birimle uyumludur. Sözü edilen karasal-yarı karasal formasyonlar ile yanal ve düşey geçişli olan; dolomit, dolomitik kireçtaşı, kireçtaşı yapılışlı ve Jurasik-Erken Kretase yaşlı kalın karbonatlar, Hadim Napı’nın en üst litostratigrafik birimidir. Bölgedeki formasyonlar, Kuvaterner yaşlı yamaç molozu ve alüvyonlarla uyumsuz örtülürler.

Anahtar Kelimeler

Stratigrafi, Alanya metamorfitleri, Hadim Napı, Devon-Kretase istifleri.

The Tectono – Statigraphy of The Bozyazı (Mersin) and of The Area North

Öz

Schisty rocks known as Alanya metamorphics and Alanya Unit, taking place in the Taurides belt, is the base in Bozyazı area. In the lower part of these schisty rocks, the Sugözü Nappe, having high-pressure metamorphism, takes place. The Sugözü Unit, which completed its formation in Late Cretaceous, includes interlayered metaquarzite and marble and garnet mica schist, amphibole schist, phyllite and blocks of marble, recristallised limestone, metagabbro, metadiabase, and metaserpentinite blocks. The upper metamorphic part of the area is the Yumrudağı Nappe, which is metamorphosed by green schist facies. The Permian aged Cebelireis formation, consisting of marbles and recrystallised carbonates with interlayered chalk schist-mica schist is the lower part of the Yumrudağı Nappe. These metamorphic nappes are coverd with unconformity with flyschoids having the lowest metamorphism. These Late Paleocene-Eocene age flyschoids include conglomerate-sandstone-mudstone-marl-clayey limestone. On the above mentioned Alanya Unit is Hadim Nappe or Aladağ Unit with an important tectonic contact. The Hadim Nappe has reefal limestone lenses with quartzite and shale as the lowest partThis sequence is covered conconformeably with rich interbedded fossiliferous limestone and quartzite carboniferous rocks. The Lower Permian sequence, consisting of oncholitic limestones, covers the carboniferous rocks conconformeably. Upper Permian sequence, including dark grey algaeous limestone with little amount of interbedded quartzite and shale, covers the Lower Permian sequence with disconformity. The Triassic rocks, which include recristallized limestone, marl, shale, and sandstone, take place on the Upper Permian unit conformeably. Early-Middle Jurassic age continental detritics, which consist of red-brown conglomerate-sandstone-mudstone, cover with uncorformity the Triassic and pre-Triassic units of the area. The Jurassic age sub-continental sediments, which consist of variegated mudstones and marls, are conformeable with lower continental unit. The Jurassic-Early Cretaceous thick carbonate sequence, which consist of dolomite, dolomitic limestone, and limestone; passes vertically and laterally with above mentioned continental and sub-continental sediments. This sequence is the uppermost litostratigraphic unit of Hadim Nappe. The whole diagenetic formations of the area are covered with unconformity by Quaternary aged talus and alluviums.

Anahtar Kelimeler

Stratigraphy, Alanya metamorphics, Hadim Nappe, from Devonian to Cretaceous sequences.

Kaynakça

• Baydar, O., Erdoğan , B.,Kengil, R., Kaynar, A.ve Selim, M., 1970, Uçarı-Teniste-Kaşyayla-Sazak-Bozyazı ve Anamur arasındaki bölgenin jeolojisi; MTA Rap., No: 82, Ankara (yayınlanmamış).
• Blumenthal, M., 1942, Cenubî Anadolu Toroslarʹının sahil sıradağlarında Silifke-Anamur arasındaki jeolojik incelemeler; M.T.A. Der. Rap. No: 2823, Ankara.(yayınlanmamış).
• Blumenthal, M., 1944, Bozkır güneyinde Toros sıradağlarının serisi ve yapısı”, İ.Ü.F.F. Mec., seri : B, 9., 95-125.
• Deli, A., Turan, A., 2002, Orta Toroslar’da Köprülü (Gündoğmuş-Antalya) yöresinin stratigrafisi; Cumhuriyet Üniv. Müh. Fak. Derg., seri:A-Yerbilimleri, C.19, S.2, 105-122.
• Demirtaşlı, E. 1976, Akseki-Manavgat-Köprülü bölgesinin temel jeoloji incelenmesi; Türkiye Jeol. Kur. 32. Bilimsel ve Teknik Kurultayı, bildiri özetleri, 41.
• Demirtaşlı, E., 1984, stratigraphy and tectonics of the area between Silifke and Anamur, Central Taurus Mountains; Tekeli O.and Göncüoğlu M.C. Ed.; International Symposium on the Geology of the Taurus Belt, 101-118, Ankara-Turkey.
• Demirtaşlı, E., 1986, Ermenek batısında Göktepe-Dumlugöze-Tepebaşı arasında kalan bölgenin jeolojisi; MTA Rap., No: 8753, Ankara (yayınlanmamış).
• Gedik, A., Birgili, Ş., Yılmaz, H. ve Yoldaş, R., 1979, Mut-Ermenek-Silifke yöresinin jeolojisi ve petrol olanakları; Türkiye Jeol. Kur. Bült., 22-1, 7-26.
• Gökten, E., 1976, Silifke yöresinin temel kaya birimleri ve Miyosen stratigrafisi”; Türkiye Jeol. Kur. Bült, 19-2, 103-117.
• Göktepe, G. ve Güvenç, T. ,1997, Hadim napı Üst Permiyen stratigrafisi ve paleontolojisi; Ç.Ü.ʹde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 20. Yılı Simp., bildiri özleri, 213-214, Adana.
• Gürçay, B., 2000, Aydıncık (Mersin) batısının jeolojisi; Cumhuriyetin 75. Yıl Dönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kogresi; 93-105, MTA-Ankara.
• Irwın, M. L., 1965, General theory of epeiric clear water sedimentation; Amer. Assoc. Petroleum Geologists, bull. v.49, 445–459.
• Kansun, G., 1993, Alanya-Demirtaş (Antalya) arasının jeoloji incelemesi; Selçuk Üniv. Fen Bil. Ens., yüksek lisans tezi (yayınlanmamış), 135s.
• Karadağ, M. M. 1987, Seydişehir bölgesi boksitlerinin jeolojik, petrografik ve jenetik incelemesi; S.Ü. Fen Bil. Ens. doktora tezi (yayınlanmamış), 265s.
• Işık ve Tekeli, 1995, Alanya metamorfitlerinin doğu kesiminde yeni petrografik bulgular (Anamur); MTA Derg., 117; 105-113.
• Kuşçu, M., 1983, Göktepe (Ermenek) yöresinin jeolojisi ve Pb-Zn yatakları; Selçuk Üniv. Müh.-Mim. Fak. doktora tezi (yayınlanmamış), 181s.
• Martın, C. H., 1969; Akseki kuzeyindeki bir kısım Toroslarʹın stratigrafik ve tektonik incelenmesi; M.T. A. derg., 72, 158-175.
• Monod, O., 1977, Recherches geologiques dans le Taurus Occidental au sud de Beyşehir (Turquie); Univ. Paris-Sud, C.dʹOrsay, Docteur essciens, 442p.
• Okay, A. 1989, An exotic eclogite / bleuschist slice in a Barrovian style metamorphic terrain Alanya Nappes, Southern Turkey; J. Petrology, vol. 30, part 1, 107-132.
• Okuyucu, C. ve Güvenç, T., 1997, Hadim Napı’nda Karbonifer-Permiyen geçişi, Girvanella kireçtaşı oluşum paleontolojisi; Geosound Yer bilimleri Derg., 30/1, 463-473.
• Özer, E., Koç, H., Zorlu, K., Altuncu, A., 2003, Anamur (Mersin) kuzeydoğusunun tektono-stratigrafik özellikleri; Geosound Yerbilimleri Derg., 43, 183-194.
• Özçelik, O. 1984, Toroslarʹda Bozkır yöresinin jeolojisi, tektonik evrimi ve petrol olanakları, S.Ü. Müh. Mim. Fak., doktora tezi, (yayınlanmamış),
• Özgül, N.,1976, Toroslarʹın bazı temel jeoloji özellikleri; Türkiye Jeol. Kur. Bült., 19-1, 65-78.
• Özgül, N.,1984, Alanya bölgesinin jeolojisi; Türkiye Jeol. Kur., Ketin Simp., 97-120.
• Özgül, N., 1997, Bozkır-Hadim-Taşkent (Orta Toroslar’ın kuzey kesimi) dolayında yer alan tektono- stratigrafik birliklerin stratigrafisi; MTA Derg.,119, 113-174.
• Selley, R. C., 1976, An introduction to sedimentology; Acad. Pres, London.
• Şengün, M., 1986, Alanya Masifinin jeolojisi; MTA Rap., No: 9000, Ankara.
• Turan, A., 1990, Toroslarʹda Hadim (Konya) ve güneybatısının jeolojisi, stratigrafisi ve tektonik gelişimi; S.Ü. Fen Bil. Ens., doktora tezi (yayınlanmamış), 229s.
• Turan, A., 1997, Göksu Vadisi boyunca yüzeyleyen Miyosen öncesi tektono-stratigrafik birliklerin stratigrafisi: Silifke batısı (İçel); Geosound Yerbilimleri derg., 30/2, 855-874.
• Ulu, Ü., 1989, Gazipaşa (Antalya İli) bölgesinin jeolojisi; İst. Üniv. Fen Bil. Ens., doktora tezi, 209s.(yayınlanmamış).
• Wilson,J.L.,1975,Carbonate facies in geologic history; Springer Verlag, Berlin,Newyork, 447p.
• Yetiş, C., 2002, Abanoz Yayla (Anamur-Mersin) dolayı Karaisalı kireçtaşı sedimanter petrografik özellikleri; Çukurova Üniv. Müh.-Mim. Fak. Derg., 17/1-2, 117-134.