Protective Function of Fictive Kinship Established With Kİrvelİk

Year 2023, Issue: 1, 57 - 72, 27.12.2023

Fatoş Yalçınkaya

Abstract

The bond that an individual, a social being, establishes with another individual through blood or marriage is called kinship. Relatives established outside of marriage or blood are called virtual relatives. The needs, forms and functions of communities to establish virtual kinship show different characteristics. While virtual kinship established between the same ethnic or religious groups has a similar function, virtual kinship established between different ethnic and religious groups has a different function. In our study, the need for virtual kinship established between different groups arose, what are its sanctions, prohibitions and duties; The kinship of individuals belonging to the same group and their similarities and differences were emphasized. In order to better understand the similarities and differences, the Southeastern Anatolia region, where there is a lot of ethnic diversity, was chosen as an example.
This article focuses on the social function of virtual kinship ties, which are not established through blood ties, between different ethnic and religious groups. There are many types of virtual kinship in Anatolia. In the study, this type of kinship, kirveness, was focused on. Kirveness, an ethnic and religious phenomenon that exists among Muslims (Alevi, Sunni), Christians (Assyrians) and Yazidis, is a type of virtual kinship established between Turks, Kurds, Arabs, Assyrians and Yazidis with different ethnic and religious structures in the Southeast. In our study, we focused on the function of the virtual kinship bond established by kirveness.

Kirvelikle Kurulan Sanal Akrabalığın Koruyuculuk İşlevi

Abstract

Toplumsal bir varlık olan bireyin başka bir bireyle kan veya evlilik yoluyla kurmuş olduğu bağa akrabalık denir. Evlilik veya kan yolu dışında kurulan akrabalığa ise sanal akrabalık adı verilir. Toplulukların sanal akrabalık kurma ihtiyaçları, şekilleri ve işlevleri birbirinden farklı özellikler gösterir. Aynı etnik veya dinî gruplar arasında kurulan sanal akrabalık, benzer işleve sahipken farklı etnik ve dinî gruplar arasında kurulan sanal akrabalık, farklı işleve sahiptir. Çalışmamızda farklı gruplar arasında kurulmuş olan sanal akrabalığın hangi ihtiyaçtan doğduğu, yaptırımları, yasakları ve görevlerinin neler olduğu; aynı gruba mensup bireylerin birbirleriyle kurmuş oldukları akrabalık ile benzer ve ayrı yönlerinin neler olduğu üzerinde durulmuştur. Benzerlikler ve farklılıkların daha iyi anlaşılabilmesi için etnik çeşitliliğin çok olduğu Güneydoğu Anadolu Bölgesi örnek olarak seçilmiştir.
Bu makalede farklı etnik ve dinî gruplar arasında kan bağı ile kurulmayan sanal akrabalık bağının toplumsal işlevi üzerinde durulmuştur. Anadolu’da birçok sanal akrabalık çeşidi vardır. Çalışmada ise bu sanal akrabalık türünden olan kirvelik bağı üzerinde durulmuştur. Müslüman (Alevi, Sünni), Hristiyan (Süryani) ve Yezidilerde var olan etnik ve dinî bir olgu olan kirvelik, Güneydoğu’da farklı etnik ve dinî yapıya sahip Türk, Kürt, Arap, Süryani ve Yezidiler arasında kurulan bir sanal akrabalık türüdür. Çalışmamızda, kirvelikle kurulan sanal akrabalık bağının işlevleri üzerinde durulmuştur.

Keywords

Kirvelik, Sanal akrabalık, Müslüman, Hristiyan (Süryani), Yezidi

References

• Abca, Y. (2006). Yezidilik ve Osmanlı yönetiminde Yezidiler (Tez No. 188854) [Yüksek lisans tezi, Osmangazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Adsay, F. (2011). Kültürel sınırların edilgen taşıyıcıları, kadınlar: Viranşehir Yezidileri örneği (Tez No. 326754) [Yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Akman, A. (2019). Ahret kardeşliği geleneği ve Trakya bölgesinin bazı yerlerinde evlenme geleneklerine yansımaları. Gelenek görenek ve inançlar. 9. Milletlerarası Türk halk kültürü kongresi bildirileri 2018. (1. Baskı, 63- 77) içinde. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü Yayınları. Aksoy, M. (1997). Türkiye’de kirveliğin kültür sosyoloji açısından tahlili. V. Milletlerarası Türk halk kültürü kongresi, gelenek, görenek, inançlar seksiyonu bildirileri (1. Baskı, 44- 52) içinde. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Albayrak, K. (2011). Günümüz Ortadoğu coğrafyasında Süryaniler. K. İnat ve M. Ataman (Ed.). Ortadoğu yıllığı (I. Baskı, 615- 632) içinde. Açılım Kitap.
• Ayaz, B. (2013). Balıkesir yöresinde kan bağı ve evlilik dışı akrabalık ilişkileri üzerine bir değerlendirme (Tez No. 380159) [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Balaban, A. R. (1982). Evlilik akrabalık türleri sosyal antropolojik yaklaşımla (I. Baskı). İleri Kitap Yayınları.
• Bulut, F. (2002). Ortadoğu’nun solan renkleri bedeviler-Çerkezler-Nusayriler-Dürziler-Yezidiler (1. Baskı). Berfin Yayınları.
• Çelik, Ş. (2011). Yezidilerin yaşam pratikleri ve kimlik algısı. Mukaddime, 4, 159-173.
• Çinpolat, S. (2017). Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’da sünnetin yeri. Kırıkkale İslam ilimleri Fakültesi Dergisi (KİİFAD), III, 109-126.
• Durdu, Z. (2013). Kimliğin dönüşümü ve kültürel küreselleşme. JASSS, 6(7), 345-365.
• Duymaz, A. ve Ayaz, B. (2013). Balıkesir yöresinde kan bağı ve evlilik dışı akrabalık ilişkilerinde ant. ACTA TURCICA, 2, 1-28.
• Eliade, M. (1991). Kutsal ve dindışı. (Birinci Baskı). Gece Yayınları.
• Erdentuğ, N. (1971). Sün köyünün etnolojik tetkiki (I. Baskı). Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Fırat, M. Ş. (1961). Doğu illeri ve Varto tarihi (2. Baskı). Milli Eğitim Basımevi.
• Güç, A. (2018). Geçirgen sınırlar: Mardin’de etnik-dini gruplar arasında sanal akrabalık bağları. Akademik İncelemeler Dergisi, 13(2), 237-264. doi: https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.423153
• Kolukırık, S. ve Saraç, İ. H. (2010). Farklı dini gruplarda kirvelik geleneği: sanal akrabalığın dönüşümü üzerine bir araştırma. Zeitschrift für die Welt der Türken, 2(1), 217- 232.
• Kudat, A. (2004). Kirvelik sanal akrabalığın dünü ve bugünü (1. Baskı). Ütopya Yayınları. Maden, A. (1991). Türkiye’de akrabalık ilişkileri ve türleri. Türk aile ansiklopedisi (Cilt 1, 96-108) içinde. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü (I. Baskı). O. Akınhay ve D. Kömürcü (Çev.), Bilim ve Sanat Yayınlar.
• Oktik, N. ve Nas, F. (2005). Ulus-devlet ve topluluklar: Midyat örneği. Muğla Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), 15, 121- 142.
• Öz, Y. (2007). Mardin Yezidileri, inanç, sosyal hayat ve coğrafi dağılım (Tez No. 209167) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sever, E. (1993). Yezidilik ve Yezidilerin kökeni (1. Baskı). Berfin Yayınları.
• Suvari, Ç. C. (2006). Yezidilik örneğinde etnisite, din ve kimlik ilişkisi (1. Baskı, 39-279) içinde. Ç. C. Suvari vd. (Ed.), Anadolu’dan etnik manzaralar artakalanlar. E Yayınları.
• Şahin, H. (1991). Morhamam köyünde (Malatya) kirvelik kurumu gelenekleri. Türk halk kültüründen derlemeler. I. Baskı. Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Şimşek, M. (2005). Süryaniler/Diyarbakır Süryanileri. Çok kültürlülük konferansı Diyarbakır 27-28 Kasım 2005. (1. Baskı, 107-131) içinde. Dipnot Yayınları.
• Şimşek, S. (2002). Günümüzün kimlik sorunu ve bu sorunun yaşandığı temel çatışma eksenleri. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 29- 39.
• Tekin, F. (2013). Ailede akrabalık ve soy. Sistematik aile sosyolojisi (1. Baskı, 249-270) içinde. M. Aydın (Ed.), Çizgi Kitabevi.
• Tezcan, M. (1982). Tasavvurî akrabalık ve ülkemizdeki uygulama. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 117-130. doi: https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000830
• Torî. (2000). Bir Kürt düşüncesi Yezidilik ve Yezidiler (1. Baskı). Berfin Yayınları.
• Turgut, R. (2016). Bir halkın göç hikâyesi: Süryanilerin XX. yüzyılda Türkiye’den Avrupa’ya göç süreci.Mukaddime, 7(2), 275-294. doi: 10.19059/mukaddime.81485
• Uygur, H. K. (2021). Yitmeye yüz tutan bir Yezidi ritüeli: Meyraf ziyareti. Ritüelleri ve anlatılarıyla kutsal mekânlar (Güneydoğu Anadolu bölgesi örneği) (I Baskı, 69-97). II. Paradigma Akademi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Karataş, A. (2014). Rüya kardeşliği. Folklor Edebiyat Dergisi, 20(77), 35- 56.