Analysis of the Effect of the Organization of Turkic States on Turkish Exports with the Gravity Model

Year 2025, , 232 - 246, 30.04.2025

Baybarshan Ali Kazancı

https://doi.org/10.52642/susbed.1534304

Abstract

Following the dissolution of the Soviet Union, five Turkic Republics gained their independence and, together with Türkiye, established the foundations of the Organization of Turkic States (OTS) by considering their historical, ethnic, and cultural ties. Despite occasional setbacks, the organization has strengthened its institutional collaborations through summits, with the observer memberships of Hungary and the Turkish Republic of Northern Cyprus further bolstering these efforts.
The primary objective of this study is to empirically examine the impact of the Organization of Turkic States on Türkiye's exports. The panel data collected for this study have been evaluated within the framework of the gravity model. In the research, Türkiye's exports to OTS countries have been considered as the dependent variable, while the countries' Gross Domestic Product (GDP), distance between capitals, population, trade openness, and shared religion have been defined as independent variables.
The findings indicate that the GDP of the countries positively affects Türkiye's exports to OTS members, while the distance between countries has a negative impact. The results confirm the validity of the gravity model, demonstrating that all independent variables included in the model are statistically significant. GDP, shared religion, and trade openness factors positively influence Türkiye's export performance, whereas distance and population factors have a negative effect. These results serve as an important guide for developing Türkiye's trade strategies toward OTS member countries.

Keywords

Organization of Turkic States, Turkic Republics, Panel Data, Gravity Model, Foreign Trade

Türk Devletleri Teşkilatının Türkiye İhracatına Etkisinin Çekim Modeli ile Analizi

Abstract

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan beş Türk Cumhuriyeti ile Türkiye, tarihsel, etnik ve kültürel bağlarını dikkate alarak uluslararası örgüt düzeyinde Türk Devletleri Teşkilatı'nın (TDT) temellerini atmışlardır. Bu teşkilat, belirli dönemlerde yaşanan duraksamalara rağmen, gerçekleştirilen zirvelerle kurumsal düzeydeki işbirliklerini giderek güçlendirmektedir. TDT, tam ve gözlemci üyeleriyle, Türk dünyasının entegrasyonuna yönelik önemli adımlar atmaktadır.
Bu çalışmanın temel amacı, Türk Devletleri Teşkilatı'nın Türkiye'nin ihracatı üzerindeki etkisini ekonometrik yöntemlerle incelemektir. Çalışma kapsamındaki panel veriler, çekim modeli çerçevesinde değerlendirilmiştir. Araştırmada, Türkiye'nin TDT ülkelerine yaptığı ihracat bağımlı değişken olarak ele alınmış; ülkelerin Gayrisafi Yurtiçi Hasılası (GSYH), başkentler arası mesafe, nüfusları, ticari serbestlik oranları ve ortak din gibi faktörler ise bağımsız değişkenler olarak belirlenmiştir.
Elde edilen bulgulara göre Türkiye'nin TDT ülkelerine ihracatını ülkelerin GSYH’leri pozitif yönde, iki ülke arasındaki mesafe negatif yönde etkilemektedir. Çalışmanın sonuçları, çekim modelinin geçerliliğini doğrulamakta ve modelde yer alan tüm bağımsız değişkenlerin istatistiksel olarak anlamlı olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, Türkiye'nin ihracat performansı üzerinde GSYH, ortak din ve ticari serbestlik faktörleri olumlu etkiler oluştururken; mesafe ve nüfus değişkenleri ise olumsuz yönde bir etki yapmaktadır. Bu sonuçlar, Türkiye'nin TDT üyesi ülkelere yönelik ticaret stratejilerinin geliştirilmesinde bir rehber niteliği taşımaktadır.

Keywords

Türk Devletleri Teşkilatı, Türk Cumhuriyetleri, Panel Veri, Çekim Modeli, Dış Ticaret

References

• Amirbek, A. & Anuarbekuly, A. & Makhanov, K. (2017). Türk dili konuşan ülkeler entegrasyonu: Tarihsel geçmişi ve kurumsallaşması. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1(3), 164-204.
• Ateş E. (2024). Kuşak Yol Girişimi ve Türkiye. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi, Avrasya Araştırmaları Enstitüsü
• Ay, A., Soydal, H., & Ay, M. (2024). Çekim modeli çerçevesinde ticaret tahmininde makine öğrenmesi yöntemlerinin performans karşılaştırması: Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri örneği. Journal of Management and Economics, 31(3), 439-459. https://doi.org/10.18657/yonveek.1520642
• Aysun, A. & Öksüzler, O. & Yılgör, M. (2012). Gümrük Birliği’nin Türkiye’nin dış ticareti üzerine etkisi: Panel çekim modeli uygulaması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 15-26.
• Baigonusheva, M. (2022). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde dış ticaretin belirleyicileri: Çekim modeli uygulaması (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çitil, M. (2021). Ticaret partnerlerinin önemi: Türkiye’nin ticaret partnerleri üzerine bir panel veri analizi. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 7(14), 257-290.
• Demir, M. A., & Bilik, M. (2018). Türkiye’nin ticaret etkinliği: Stokastik sınır çekim modeli yaklaşımı. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 29-48. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.309214
• Doğan, B. B. & Tunç, Ş. Ö. (2016). Türkiye'nin Orta Asya ülkeleri ile ticaretinin panel çekim modeli ile analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(139), 139-156.
• Egger, P. (2002). An Econometric view of the estimation of gravity models and the calculation of trade potentials. World Economy, 25(2), 297-312.
• Estevadeordal, A. & Frantz, B. & Taylor, A. M. (2003). The rise and fall of world trade, 1870–1939. The Quarterly Journal of Economics, 118(2), 359-407.
• Felipe, J. & Kumar, U. (2010). The role of trade facilitation in Central Asia: A gravity model. Eastern European Economics, 50(4), 5-20.
• Hashem, P. M. & Ullah, A. & Yamagata, T. (2008). A bias‐adjusted LM test of error cross‐section İndependence. The Econometrics Journal, 11(1), 105-127.
• İnançlı, S. (2012). Türkiye'nin Türk Cumhuriyetleri ile dış ticaretinin genişletilmiş çekim modeliyle değerlendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 49(565), 13.
• International Trade Center. (2024, Mayıs 10). Trade Map. https://www.trademap.org/Index.aspx adresinden alındı
• Işık, N. (2016). Türkiye ile Şangay İşbirliği Örgütü arasındaki ticaret akımlarının panel çekim modeli ile analizi. International Journal of Economic & Administrative Studies, (17), 151-174.
• Karagüler, S. & Karkacıer, O. (2021). Türkiye İle BRICS ülkeleri arasındaki dış ticaretin çekim modeli (gravity model) ile analizi. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(39), 737-745.
• Kazancı, B. A. (2024). Türk Cumhuriyetlerinin küresel ekonomiye entegrasyonu: Otuz yılın değerlendirilmesi. A. Yaman içinde, 24. Uluslararası Kamu Yönetimi Forumu (s. 139-142). Ankara: Nobel Bilimsel.
• Kazancı, B. A. & Dikkaya, M. (2021). Türk Konseyi düzleminde Macaristan-Türk Cumhuriyetleri ilişkileri. Yeni Türkiye, (121), 331-346.
• Kızıltan, A. & Şahin, H. (2020). Çekim modeli uygulanmasında karşılaşılan temel sorunlar ve ampirik çözüm stratejilerine yönelik bir literatür incelemesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (64), 175-190.
• Koçpınar, M. & Şeker, A. (2022). Türkiye’nin kuşak yol ülkelerine ihracat potansiyelinin panel çekim modeli ile analizi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (24)42, 292-309.
• Konak, A., & Demir, M. A. (2019). Türkiye’nin BRICS ülkeleri ile ticaretinin analizi: Çekim modeli uygulaması. Uluslararası Bankacılık Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 43-70.
• Kumar, S. ve Ahmed, S. (2015). Gravity model by panel data approach: An empirical application with implications for South Asian Countries. Foreign Trade Review, 50(4), 233-249.
• Özhavzalı, M. (2023). Türkiye'nin Türk devletlerine yönelik kalkınma iş birliğini geliştirme süreci üzerine bir analiz (TİKA Örneği). B. A. Kazancı içinde, Modern Dünyada Türk Cumhuriyetleri (s. 155-169). Ankara: Nobel Bilimsel.
• Saçık, S. Y. (2009). Büyümenin bir kaynağı olarak dışa açıklık. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(18), 273-294.
• Sandalcılar, A. R. (2012). Türkiye’nin BIRIC ülkeleriyle ticari potansiyeli: Panel çekim modeli yaklaşımı. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 7(25), 4164-4175. https://doi.org/10.19168/jyu.49453
• Solak, F. & Baigonusheva, M. (2021). Çekim modeline göre Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin dış ticareti: Kardeşlik ve diğer belirleyiciler. Yeni Türkiye Dergisi, 2(121), 102-117.
• Street, A. (2003). How much confidence should we place in efficiency estimates?. Health Economics, 12(11), 895-907.
• Suvankulov, F. & Guc, Y. (2012). Who is trading well in Central Asia? A gravity analysis of exports from the regional powers to the region. Eurasian Journal of Business and Economics, (5)9, 21-43.
• Taldybayeva, D. (2012). Türk Dünyasında Entegrasyon Süreci: Türkiye-Kazakistan İkili İşbirliğinin Sürece Etkileri. (Yükseklisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Taş, S. & Uğur, B. & Atılgan, D. (2020). Türkiye'nin G-20 ülkelerine ihracatının çekim modeliyle incelenmesi. Journal of Economics and Research, 1(1), 33-41.
• Tatlıcı, Ö., & Kızıltan, A. (2011). Çekim Modeli: Türkiye’nin ihracatı üzerine bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25, 287-299.
• Tinbergen, J. (1962). Shaping the world economy: Suggestions for an ınternational economic. New York: Twentieth Century Fund.
• Türk Devletleri Teşkilatı. (2024a, Haziran 10). Zirveler. https://www.turkicstates.org/tr/zirveler adresinden alındı
• Türk Devletleri Teşkiları (2024b, Haziran 11). Organizasyon tarihçesi. https://www.turkicstates.org/tr/organizasyon-tarihcesi adresinden alındı
• UNCTAD. (2024, Mayıs 3). Statistics. UN Trade & Development: https://unctadstat.unctad.org/datacentre/ adresinden alındı
• Wooldridge, J. M. (2019). Introductory econometrics:A modern approach. Cengage Learning.