Kayıt Dışı Ekonominin Türkiye’deki Düzeyi İle Muhasebe Meslek Mensuplarının, Vergi Denetmenlerinin ve İşletme Yöneticilerinin Kayıt Dışı Ekonomiyi Algılamaları: Aydın İli Örneği

Year 2011, Issue: 26, 1 - 12, 01.08.2011

Feden Akkoç , Sezgin Demir

Abstract

İnsanların yerleşik hayata geçişleri ile birlikte ortaya çıkan vergi kavramı, devletin finansman ihtiyacınıkarşılamasıve devlet otoritesini ifade eden bir gösterge olmasıbakımından üzerinde titizlikle durulmasıgereken bir konudur. Fakat gerek bireysel tasarruflarıazaltmasıgerekse sürü psikolojisi nedeniyle bireyler ekonomik faaliyetleri neticesinde vergilerini ödemek istememekte ve ekonomik işlemlerini kayıt dışıekonomiye yönlendirmektedirler. Vergileri tam olarak toplamak için milletler, vergi affı, usulsüzlük cezası, ihbar primi ve bunun gibi birçok uygulama ve önlemlere başvurmaktadır. Ancak bireyler, tasarruflarınıkorumak için sürü psikolojisi gereği, vergilerini düzenli bir şekilde beyan etmekten ve hatta vergilerini ödemekten kaçınırlar. Bu ve diğer nedenler dolayısıyla, devletten gelirlerini gizleyen ve gayrisafi milli hasıla dışında tasarruf oluşturan bu insanlar kayıt dışıekonomiye sebebiyet vermektedir. Ülke ekonomisini etkileyen bu problem toplumun her kesiminin ortak çalışmalarıyla çözülebilir. İlk önce kayıt dışıekonomiyle başedebilmek için insanlarıkayıt dışıgelirlere yönelten sebepler belirlenmeli ve uygun tedbirler alınmalıdır. Kayıt dışıekonominin bazıolumlu yanlarıile birlikte pek çok olumsuz yanıvardır. Olumlu yanlarına birkaç örnek, ekonomik gelişmeye katkısağlaması, işçi sayısıve ekonomik rekabetin artması şeklindedir. Fakat olumsuz yönleri farklıçalışma alanlarının ölçümünde ve milli gelirdeki düşüş, işçilerin sigorta garantilerinin olmaması, vergi gelirlerinin ve kamu harcamalarının hesaplanmasındaki problemler, çocuk işçilerin artması, haksız vergi dağılımıve haksız işuygulamalarının artmasıolarak sıralanabilir. Bu problemle başa çıkmak için gerek politikacıların gerekse kamunun kararlılığıçok önemlidir. Bu çalışmanın amacıTürkiye’de var olan kayıt dışıekonominin miktarınıbelirtmek, bunun için çözüm önerileri sunmak ve arkasında yatan sebepleri ve sonuçlarınısıralamaktır. Ancak daha da önemlisi, bu sorunu ortadan kaldırmak için toplumun tüm kesimlerinde vergi sistemi ile ilgili yeni prensipler kurulmalıve yürütülmelidir. Bu çalışmanın uygulama aşamasında kayıt dışıekonominin muhasebe meslek mensupları, vergi denetmenleri ve işletme yöneticileri tarafından algılanışınıve önleme çabalarınıölçmeye yönelik anket çalışmasıuygulanmıştır.

Keywords

kayıt dışıekonomi, vergi, vergi maliyeti, vergi ahlâkı, muhasebe meslek mensubu, vergi denetmeni, işletme yöneticisi

The Value of Unrecorded Economy In Turkey and Professional Accountants, Tax Auditors and Business Managers Perceptions The Unrecorded Economy :The Example of Aydın

Abstract

The consept of taxation emerging with people’s transition to settled life is an issue that must be considered, in the sense that it meets the financial needs of the state and is also an indicator of the power of state authority. But due to reduction in individual savings with crowd behavior,indivuals don’t want to pay taxes as a result of their economic activities and they also manipulate their economic transations to underground economy.In order to collect the taxes accurately, nations refer to applications and measures such as tax amnesties, irregularity fines, denunciation premiums and many more; nevertheless, individuals, in order to protect their savings or due to crowd behavior, avoid attesting their taxes properly or even do not pay them at all. Because of these and other reasons, those people who hide their income from the government and create other savings apart from the gross national income bring about unrecorded economy. This problem affecting the country’s economy can only be solved by the cooperation of all levels of society. First of all, in dealing with unrecorded economy, the reasons for unregistered income should be defined and suitable preventive policies must be applied. Besides some positive sides of unrecorded economy, there are also many negative effects. Some examples for the positive sides are contributions to economic growth, the increase of employment and economic revival. But there are negative sides as well, such as a deficiency in measuring various employment fields and national income, the lack of an insurance guarantee for labourers, a decrease in tax income, problems financing public expenditure, the increase of child labourers, an unjust tax distribution and the increase of unfair business practices. Both political and public determination are very important in order to deal with this problem. The aim of this study is to evaluate how much unrecorded economy exists in Turkey, to come up with solutions to prevent it, and to list the reasons and consequences behind it. But the more important fact is that in order to eradicate this problem, new principles and morals on taxation should be established and conducted in all levels of society. In implementing this study, a survey has been applied to accountants, tax auditors and business managers in order to assess their perceptions of unrecorded economy and their struggles to prevent it

Keywords

Unrecorded Economy, tax, tax cost, tax morals, professional accountants, tax auditors, business managers

References

• Acar, M. ve Işık, N. (2003). “Kayıt dışı Ekonomi: Ölçme Yöntemleri, Boyutları, Yarar ve Zararları Üzerine Bir Değerlendirme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (21): 123 .
• Akkoç, F. (2010). “Kayıt Dışı Ekonominin Algılanması ve Önleme Çabaları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Aydın İli Örneği”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı.
• Altuğ, O. (1996) “Kayıt Dışı Ekonominin Kayıt Altına Alınması”, Muhasebe Finansman Dergisi, : 1.
• Ay, H. M. (2006) “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomiyi Önlemede Bilgi Ekonomisinin Etkinliği ve Gelir İdaresinin Rolü”, Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F Dergisi, (11): 63.
• Biçer, Y. (2006). “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomiyi Önlemeye Yönelik Vergi Politikaları ve Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Isparta.
• Biyan, Ö. (2009), “Banka Aracılığı ile ödeme yapılması sahte fatura kullanma suçlamasına karşı bir önlem alınabilir mi?” BSMMMO Bilanço Dergisi, (121): 69.
• Çomaklı, Ş. Ertan Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi ve Vergisel Kayıt dışılık, Erzurum, Turhan Kitabevi, 2007.
• Dilekyiğit (2009), “Müşterilerden Kaynaklanan Haksız Rekabet”, BSMMMO Bilanço Dergisi, sayı: 121 , s. 119
• Gelir İdaresi Başkanlığı, (2010a). Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2008- 2010). , [ Erişim Tarihi: 18.11.2010].
• Gelir İdaresi Başkanlığı, (2010b). Vergi Denetim Kadrolarının Doluluk Oranları. , [Erişim Tarihi: 15.08.2010].
• Gelir İdaresi Başkanlığı, (2010c). Mal ve Hizmetler Üzerinden Alınan Vergilerin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payı. , [ Erişim Tarihi: 25.10.2010].
• Gelir İdaresi Müdür ve Yardımcıları Derneği [GİMDER] (2010). Gelir İdaresi Müdür ve Yardımcıları Derneği (GİMDER) (2010) Vergi Kayıp ve Kaçağını İhbar Edenlere Ödenecek İhbar İkramiyesi, , [Erişim Tarihi: 16.08.201].
• Gerçek, A. (2008). “Gelir İdaresi’nde e-Devlet Uygulamaları ve Değerlendirilmesi”, BSMMMO Bilanço Dergisi, (119): 78-79.
• İlhan G. (2009) Vergi Ödemeyi Etkileyen Ekonomik Faktörler, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, , [Erişim Tarihi: 25.11.2011]
• İpek, S. (2009). “Vergi Uyumu Açısından Vergilemede İstikrar”, BSMMMO Bilanço Dergisi, (120): 82-83
• Katkat, M. (2007). “Muhasebede Vergi Yönünden Denetimin Kayıt Dışı Ekonomi Üzerindeki Başarısı”. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı.
• Selman, F. (2007) “Kayıt Dışı Ekonomi ve Türkiye’deki Boyutu”. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Eskişehir.
• Taşdelen, A. (2004) “Vergisel Açıdan Nakit Tahsilat ve Ödemenin Belgelendirilmesi Ödevi”, Vergi Dünyası Dergisi, 53 (2): 143-144.
• TCMB, (2010). TCMB Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. , [ Erişim Tarihi: 24.11.2010].
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2010). Hanehalkı İşgücü Araştırması 2010 Mayıs Dönemi Sonuçları, 2010. , [ Erişim Tarihi: 24.11.2010].
• Vergi Usul Kanunu, (2010). Kaçakçılık Suçları ve Cezaları hakkındaki 214 Sayılı Kanun, madde: 359. , [Erişim Tarihi: 18.11.2010].
• Vural, Toros (2005). “Kayıt Dışı Ekonomi”, Sözlü Bildiri, Panel, Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Yayınları, Ankara, Turkey, 17.
• Yetim, Sedat. Türkiye’de Vergi Kaçakçılığı ve Kayıt Dışı Ekonomi, Türkiye Bankalar Birliği, 1999.