Dış Borçlanma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Uygulama 1980-2017

Year 2019, Issue: 42.1, 309 - 321, 01.12.2019

İclal Çöğürcü Hatice Tuna

Abstract

Günümüzde az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin arzu ettikleri büyüme seviyesine ulaşabilmeleri için yatırımlarını finanse edecek ulusal tasarrufları yetersiz kalmaktadır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ihracat seviyelerinin düşük olması döviz kıtlığına neden olmaktadır. Bir ülkede döviz kıtlığı varsa döviz kuru yükselecektir. Döviz kurunun yükselmesiyle teorik olarak ihracat artıp ithalat azalacaktır. Ancak Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde üretilen malların hammadde ve ara malları da ithal olduğu için döviz kurunun yükselmesi ve ulusal tasarrufların eksik olması ekonomik büyümeyi olumsuz etkilemektedir. Tüm bu sebeplerden dolayı dış borçlanma bu ülkelerde sık başvurulan finansal bir kaynak haline gelmektedir. Büyüme ekollerine bakıldığında klasik büyüme modelinin varsayımlarına göre ekonomik büyümenin kaynağı yatırımlardır. Yatırımlar üretimin artmasını sağlamaktadır. Literatürde çağdaş büyüme modellerinden Harrod-Domar modeline göre de büyümenin temelinde yatırımlar vardır. Neoklasik modele bakıldığında ise çıktının büyüme oranını tayin eden etken yine yatırımlardır. Ekonomik büyüme, belirli bir dönem içinde üretim faktörlerinde meydana gelen artışlar sonucunda üretilen mal ve hizmet miktarının artmasıdır. Üretim faktörleri; iş gücü, doğal kaynak, sermaye ve teknolojidir. Ekonomik büyüme için önemli bir etken olan yatırımlar ülkemizde yetersiz olduğu için dış kaynaklardan borçlanma kaçınılmaz bir durum olmaktadır. Literatürde dış borçlanmanın ekonomik büyümeye etkisi, bu iki kavram arasındaki ilişki tartışmalı olsa da çalışmaların büyük bir kısmında yüksek dış borçlanmanın ekonomik büyümeye negatif etkisi olduğu yönündedir.Bu çalışmada Türkiye’de dış borçların ekonomik büyümeye etkisi 1980-2017 dönemi yıllık veriler kullanılarak yapılan VAR analizi ve Granger Nedensellik Testi ile incelenmiştir. İlk olarak birim kök sınaması ile serilerin durağanlığı test edilmiş, seriler durağanlaştırılmış sonrasında VAR analizine geçilmiştir VAR analizi kısaca makroekonomik değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Son zamanlarda ekonometrik analizlerde sıklıkla başvurulan bir yöntem olmuştur. VAR modelinin tercih edilmesinin nedeni olarak makroekonomik modellerde kullanılan değişkenlerin dışsallığının kesin olarak bilinmediği durumlarda VAR modelinin kullanılabilir olması gösterilebilir. . Bu testlerin tercih edilmesinin sebebi araştırmanın konusu olan dış borç-büyüme arasında ilişki olup olmadığını test edebilmektir. Yapılan analizlerin sonucunda dış borçlanma ve büyüme arasında bir nedensellik ilişkisi bulunamamıştır.

Keywords

Borçlanma, Dış Borçlanma, Ekonomik Büyüme, Türkiye Ekonomisi, VAR Analizi, Granger Nedensellik Testi.

Relations External Debt and Economic Growth: An Empirical Application Turkey 1980-2017

Abstract

Today, national savings to finance their investments are insufficient to meet the potential for underdeveloped and developing potential growth. The fact that the export levels of underdeveloped and developing countries is low caused foreign exchange scarcity. Exchange rate will be established. Theoretically, the rise in the exchange rate will increase exports and imports will decrease. However, lack of exchange rates negatively affect Turkey increased national savings and economic growth. External debt for all these reasons. Look at growth theories According to the assumptions of the classical economic growth model, the source of economic growth is investments. Investments are based on increased production. According to the Harrod-Domar model, there are investments according to growth. If we can look at the neoclassical model, it is again the investment that determines the growth rate of the output. It increased. Economic growth occurs in factors of production over a period of time. Production factors; labor, natural resources, capital and technology. External debt from external sources occurs inevitably. Although the effect of external external debt on economic growth and the relationship between these two concepts is controversial, a major reason for the studies is that high external external debt has a negative impact on economic growth. In this study, the effects of externals debt on economic growth in Turkey 1980-2017 period examined by the VAR analysis is performed using annual data. Impact response analysis was conducted within the scope of Var analysis. According to the test results, 1 standard deviation shock occurred in the external debt stock gave a positive and meaningful response in the first period and the effect of the response decreased gradually from the second period. There is no reaction of the external debt stock to a standard error in the GDP in the first period and it reacts negatively since the second period. The increase in GDP reacts to the decline in external debt stock. However, this reaction is statistically insignificant. According to the variance decomposition results, the external debt stock explains itself predominantly, while the GDP accounts for more than half of the external debt stock. In this case, the predominance of foreign debt towards GDP is determinative, in other words, causality

Keywords

External Debt, Economic Growth, Turkish Economy, VAR Analysis.

References

• Akan, Y., & Kanca, H. (2015).“Türkiye’de Dış Borçlanma, Büyüme Ve Enflasyon İlişkisi: Var Yaklaşımı (1980-2013)”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, sayı: 3, s.1-22.
• Akdağ, A. (2007). “Dış Borçlanma ve Ekonomik Büyümeye Etkisi”. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.
• Aysu, A. (2007). “Dış Borçlanma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bailliu, J. (2000). “Private Capital Flows, Financial Development, and Economic Growth in Developing Countries”. Bank of Canada Working Paper, 15, pp.1-22.
• Balassa, B. (1978). “Exports and Economic Growth:Further Evidence. Journal of Development Economnics ”, 5, pp.181-189.
• Bilginoğlu, M. A., & Aysu, A. (2008). “Dış Borçların Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, sayı: 31, s.1-23.
• Cohen, Daniel; (1993). “Low Investment and Large LDC Debt in the 1980's”. The American Economic Review, 83(3), pp. 437-449.
• Cohen, Daniel; (1996). “The Sustainability of African Debt”. Policy Research Working Paper, 1621.
• Çukurçayır, Sinan; (2014). “Türkiye Ekonomisinde Dış Borçların Sürdürülebilirliği: Eş Bütünleşme Analizi”, Sosyo Ekonomi Dergisi, sayı: 22, s.10-32.
• Çöğürcü, İ. & Çoban, O. (2011). “Dış Borç Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1980-2009) ”, KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergisi, sayı: 2 ,s.133-149.
• Doruk, Ö. T. (2018). “Dış Borçlar ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Ekonomisinde 1970-2014 Dönemi İçin Ampirik Bir İnceleme”. Maliye Dergisi, 175: 96-114.
• Dowling, J. M., & Hıemenz, J. U. (1983). “Aid, Savings, and Growth İn the Asian Region”. The Developing Economies, 21, pp.3-13.
• Ejıgayehu, D. A. (2013). “The Effect of External Debt On Economic Growth ”, Södertörns Högskola Department Of Economics Magisteruppsats.
• Erataş, F., & Başçı Nur, H. (2013). “Dış Borç ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: “Yükselen Piyasa Ekonomileri” Örneği”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B Dergisi, sayı: 2, s.207-230.
• Fiagbe, A. K. (2015). “The Effect of External Debt On Economic Growth Sub-Saharan Africa”, University of Ghana Master thesis in Economics.
• Gurdal, T., & Yavuz, H. (2015). “Türkiye’de Dış Borçlanma-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1990-2013 Dönemi”. Maliye Dergisi, 168: 154-169.
• Gövdeli, T. (2019). “External Debt and Economic Growth in Turkey: An Empirical Analysis”. Sosyoekonomi Dergisi, 17(40).ss.120-130.
• Hjertholm, P. (2001). “Debt Relief and the Rule of Thumb:Analytical History of HIPC Debt Sustainability Targets” , United Nations University, Discussion Paper 2001 (68), pp.10.
• İnan, Emre Alpan; (2003). “Kamu Borç Stokunun Sürdürülebilirliği ve Türkiye”. Bankacılar Dergisi,46: 15-38.
• Karagöl, E. T. (2006). “The Relationship Between External Debt, Defence Expenditures And GNP Revisited: The Case Of Turkey”. Defence and Peace Economics, Vol. 17(1), 47–57.
• Kutlu, S., & Yurttagüler, İ. M. (2016). “Türkiye’de Dış Borç ve Ekonomik Büyüme İlişkisi:1998-2014 Dönemi İçin Bir Nedensellik Analizi”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, sayı: 1, s.229-248.
• Mercan, N., & Ergen, E.(2018). “Ekonomik Büyüme ve Dış Borçlanma Arasındaki İlişki: Türkiye Açısından Ekonometrik Bir Analiz”. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, sayı: 2, ss.3-30
• Meriç, Metin . Devlet Borçları, 2.Baskı, Ankara, Gazi Kitabevi, 2015.
• Mosley, P. (1980). “Aid, Savings and Growth Revisited”. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 42(2), pp.79-95.
• Nissanke, M. & Ferranrini, B. (2001). “Debt Dynamics and Contingency Financing: Theoretical Reappraisal of the HIPC Initiative”, WIDER Development Conference on Debt Relief, Helsinki, pp. 1-44.
• Olivia, M. A., & Batiz, L. R. (2002). “Political Institutions, Capital Flows, and Developing Country Growth: An Empirical Investigation”. Review of Development Economics, 6(2), pp. 248-262.
• ÖNEL, Gülcan ve Utku Utkulu; (2014). “Modeling the Long-run Sustainability Of Turkish External Debt With Structural Changes”. Deparment Of Economics Dokuz Eylül University, İzmir.
• Özer, S. (2014). “Türkiye'de Dış Borç ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1980-2010 Dönemi Üzerine Bir Araştırma”. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı.
• Papanek, G. F. (1973). “Aid, Foreing Private Investment, Savings, and Growth In Less Developed Countries”. Journal of Political Economy, 81(1), pp.120-130.
• Reınhart, C. M. & Rogoff, K. S. (2011). “The Forgotten History Of Domestic Debt”. The Economic Journal, 121, pp.319–350.
• Safdari, M., & Mehrizi, M. A. (2011). “External Debt and Economic Growth in Iran”. Journal of Economics and International Finance, 3(5), 322-327.
• Sevüktekin, Mustafa & Çınar, Mehmet. Ekonometrik Zaman Serileri Analizi EViews Uygulamalı, 5.Baskı, Bursa, Dora Yayıncılık, 2017.
• Stoneman, C. (1975). “Foreign Capital and Economic Growth”. World Development, 3(1), pp.1l-26.
• Takım, A. (2010). “Türkiye’de GSYİH ile İhracat Arasındaki İlişki: Granger Nedensellik Testi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı:2 ,s.315-330.
• Tarı, Recep. Ekonometri, 11.Baskı, Kocaeli, Umuttepe Yayınları, 2015.
• TCMB Bülten; (2011). Kamu Borç Sürdürülebilirliği, 24, ss.1-6.
• Tülümce Yaraşır, S., & Yavuz, E. (2017). “Türkiye’de Borçlanma ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, sayı: 17, s.1034-1048.
• Ulusoy, A., & Küçükkale, Y. (1996). “Türkiye’de Dış Borçların İktisadi Büyüme ve Enflasyon Üzerine Etkisi: Granger Nedensellik Testi”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, sayı: 21, s. 13-25.
• Umutlu, G., & Alizadeh, N., & Erkılıç, A. Y. (2011). “Maliye Politikası Araçlarından Borçlanma ve Vergilerin Ekonomik Büyümeye Etkileri”, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, sayı: 1, s.75-93.
• Uysal, D., & Özer, H., & Mucuk, M. (2009), “Dış Borçlanma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1965-2007) ”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, sayı: 4, s.161-178.
• Were, M. (2001). “The İmpact of External Debt on Economic Growth in Kenya: An Empirical Assessment”. WIDER Discussion Paper, 116, pp.1-21.
• Yenipazarlı, A., & Demir, E. (2018). “Politik İstikrar Döneminde Dış Borçların Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Analiz”, Econworld Working Papers, 23-25 January. pp.1-14.