Heterotopik Köşk

Year 2020, Issue: 43, 16 - 33, 01.02.2020

Gülay Bolattekin

Abstract

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Alman ekonomisinin iyileştirilmesi amacıyla 1961 yılında Almanya ve Türkiye arasında yapılan antlaşma ile işçi alımının gerçekleşmesi Almanya ve Türkiye’yi hızlı bir biçimde etkileşime sokmuştur. Kısa süreliğine yapılan göçler aile birleşimi hakkından sonra kalıcı hale gelmiştir. Almanya’da kalmaya devam ederek kendi ülke ve kültürlerini karşılaştırma fırsatı bulan göçmenler yaşadıklarını kaleme almaya karar verdiklerinde yazın dünyasına yeni bir alanı katmış olurlar.İşçi bir aileye mensup olmayan ve öğrenimini Almanya’da devam ettiren Şenocak ikidilli yetişme olanağına sahiptir. Herhangi bir tarafı seçmeye yönlendirilmesine anlam veremeyen Şenocak kendi zihninde birbirinden farklı iki kültürü, iki dili rahatlıkla bağdaştırabilmiş ve ortaya çok yönlü bir yazar ve şair çıkmıştır. Eserlerinde de Almanya- Türkiye, Doğu- Batı, kadın- erkek, gelenek- yenilik karşıtlığını ele alarak senteze ulaştırabilmiştir.Köşk romanında bu sentezde zorluk yaşayan karakterin mücadelesi İstanbul, Ankara, Münih güzergâhında okuyucuya sunulur. İkisi de savaşın izlerini taşıyan Münih ve İstanbul şehirleri savaş sonrasındaki kalkınmayı farklı noktalarda gerçekleştirirler. Münih, bir taraftan geleneksel yapısını koruyup bir taraftan da farklı sanatsal faaliyetlere ağırlık verirken İstanbul, gelenekselden uzaklaşarak betonlaşmaya feda edilmektedir. Üstelik kalkınma sadece ticari olarak amaçlanmakta sanat geri plana itilmektedir. Her ikisi de göç alan bu iki şehir bu durumdan eşit şekilde yararlanamamaktadır. İki şehir ekseninde geçen olaylarda mekânın daha önce tahmin edilmeyecek şekilde değişime maruz bırakılması, birbiriyle uyuşmayan noktaların yeni mekânlarda uyumlu hale sokulmaya çalışılması Foucault’nun heterotopyalarını örnekler. Her kültürün kendi değerleriyle şekillenen heterotopyalara eserde iki kültürde de rastlanır.Bu çalışmada ilk olarak mekân kavramının etimolojisine ve anlamına yer verilecektir. Sonrasında Foucault’nun heterotopya sınıflandırmasına geçilecektir. Daha sonra Göçmen Edebiyatı hakkında bilgi verilecek ve ikinci kuşak temsilcilerinden Zafer Şenocak’ın yaşamı, eserleri anlatılarak edebi kişiliğinden bahsedilecektir. Bu aşamada gazete ve dergilerde yayınlanan röportajlardan yararlanılacaktır. Köşk romanın içeriği hakkındaki kısa bilginin ardından da eserdeki heterotopik mekânlar alıntılarla desteklenerek gösterilecektir. Çalışmada eklektik yöntem kullanılacaktır. Gerçek mekânın tarihi süreç içinde geçirdiği anlam kaymaları, bağdaşmayan unsurları bir arada tutma özelliğine sahip olan ve her kültürde farklılık gösteren heterotopyalarla aydınlatılacaktır

Keywords

Mekân, Heterotopya, Michel Foucault, Göçmen Edebiyatı, Zafer Şenocak

Heterotopic Mansion

Abstract

After the Second World War the realization of the employment of workers with the Agreement made in 1961 between Germany and Turkey quickly puts interaction to Germany and Turkey. The migrations made for a short time became permanent after the right to family reunification.Immigrants who continue to stay in Germany and have the opportunity to compare their own countries and cultures add a new space to the world of summer when they decide to write their experiences. Şenocak, who does not belong to a working family and continues his education in Germany, has the opportunity to grow bilingual. Şenocak, who could not make sense to be directed to choose either side, could easily reconcile two different cultures and two languages in his mind, and a versatile writer and poet emerged. In his works well in Germany and Turkey, East-West, women and men were able to reach the synthesis of traditions of innovation by addressing the opposition. The struggle of the character who has difficulty in this synthesis in the novel of Köşk is presented to the reader on the route of Istanbul, Ankara, Munich. The cities of Munich and Istanbul, both of which bear the traces of the war, realize the post-war development at different points.While Munich maintains its traditional structure and focuses on different artistic activities, Istanbul is sacrificed for concrete by moving away from the traditional.Moreover, development is aimed only commercially and art is pushed into the background. These two cities, both receiving immigration, cannot equally benefit from this situation.Exposing the place to an unprecedented change in the events taking place in the two city axes, trying to harmonize the points that are incompatible with each other in new spaces, illustrates Foucault's heterotopias.Heterotopias, shaped by the values of each culture, are found in both cultures in the work. In this study, the etymology and meaning of the concept of space will be given first. Later, Foucault's classification will be started on heterotopia.Later, information about Immigrant Literature will be given and the life and works of Zafer Şenocak, one of the representatives of the second generation, will be mentioned and his literary personality will be mentioned.At this stage, interviews published in newspapers and magazines will be used. After the brief information about the content of the mansion novel, the heterotopic spaces in the work will be supported by quotations. Eclectic method will be used in the study.The meaning shifts of the real space in the historical process will be illuminated by heterotopias that have the feature of keeping incompatible elements together and differ in each culture

Keywords

Space, Heterotopia, Michel Foucault, Immigrant Literature, Zafer Şenocak

References

• Abdülmecid, [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 06.03.2020].
• Adıgüzel, A. (2008). “Göçmen edebiyatı bağlamında Güney Dal ve Zafer Şenocak küçük “g” adında biri ve tehlikeli akrabalık romanlarının içerik bakımından karşılaştırılması”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Akgün, A. (2015). “Edebiyatımızda Göç ve Göçmen Edebiyatları Üzerine Bir Değerlendirme”, Göç Dergisi (GD), 2 (1): 69-84.
• Akkaya, K. (2016). Berlin'i 'Vatan' Hissetmem İçin, Üsküdar'ı Unutmam Gerekmiyor [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 16.03.2019].
• Armağan, Mustafa, Abdülhamid’in Kurtlarla Dansı, İstanbul, Ufuk Kitapları, 2008.
• Aytaç, G. (1991). Almanya’ da Türk Edebiyatı. Edebiyat Yazıları (C. II, s. 153-156). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Aytaç, G. (1995). Almanca Yazan Türklerin Artıları Eksileri. Edebiyat Yazıları (C. III, s.237-239). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Aytaç, G. (1995). Edebiyatın Sürgünleri. Edebiyat Yazıları (C. III, s. 57- 61). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Aytaç, Gürsel. Genel Alman Edebiyatı, Ankara, Babil Yayınları, 2005.
• Bachelard, Gaston. Mekânın Poetikası, Çev.: A. Tümertekin, İstanbul, İthaki Yayınları, 2001.
• Bakhtin, Mikhail. Karnavaldan Romana, Çev.: C. Soydemir, İstanbul, Ayrıntı Yayınları, 2001.
• Brynhildsvoll, Knut. Der literarische Roman, Konzeptionen und Entwürfe, Frankfurt am Main: Peter Lang, 1993.
• Can, Ö. (2011). “Göçmen Yazın Süreci Çerçevesinde Feridun Zaimoğlu ve Anlatısı”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 25, s. 139-156.
• Canoğlu, H. (2018). “Literatur als kultureller Übersetzungsraum: Ästhetische und metaphorische Neukonstruktionen von Identität und Kultur bei Feridun Zaimoğlu und Zafer Şenocak”, Diyalog Interkulturelle Zeitschrift Für Germanistik, 6 (2): 241-246.
• Cengiz, S. (2009). “Almanya'daki Türk yazarların romanlarında kimlik ve yabancılaşma”. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Cevizci, Ahmed. Felsefe Sözlüğü, İstanbul, Paradigma Yayınları, 1999.
• Ceylan, G. (2019). “1960’tan günümüze Almanya merkezli Türk göçmen edebiyatı ve Türk göçmen yazarlar”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Coury, D. N. (2013). “Enlightenment Fundamentalism: Zafer Şenocak, Navid Kermani, and Multiculturalism in Germany Today”, Edinburgh German Yearbook, sayı: 7, s. 139-158.
• Çetin, Nurullah. Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara, Edebiyat Otağı Yayınları, 2006.
• Çiğdem Çavdar, R. (2018). “Farklılığın Mekânı: Foucault ve Lefebvre’deki Heterotopya ve Heterotopi Ayrımı”. İDEALKENT – Kent Araştırmaları Dergisi, sayı: 25, s. 941-959.
• Dalaman, C. (2013). Zafer Şenocak İki Dilde Yazıyor, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 15.01.2020].
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat Eski ve Yeni Harflerle, Ankara, Aydın Kitabevi, 2008.
• Eiguer, Alberto. Evin Bilinçdışı, Çev.: P. Akgün, İstanbul, Bağlam Yayıncılık, 2013.
• Ekiz, T. (2002). “Almanca yazan Türklerde metinlerarasılık”. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Alman Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Er, M., Koçak, S., Hertsch, M. ve Kardeş, B. (2017). “Kulturelle Leitbilder in der Literatur von Zafer Şenocak aus ausgewählter Literatur durch den Präsenzworkshop mit Zafer Şenocak”. Diyalog Interkulturelle Zeitschrift Für Germanistik, 5 (2): 222-234.
• Eriş, T. ve Öztek, Ç. (2013). Zafer Şenocak: Tarihin kurgusallığını edebiyatta çözüyorum, yoksa tarih kitapları yazardım. [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 15.01.2020].
• Foucault, M. (1997). Of other spaces: Utopias and heterotopias. Rethinking architecture- a reader in cultural theory, Ed.: N. Leach, (s: 329-357). Londra: Routledge.
• Foucault, M. (2014). Başka Mekânlara Dair. Özne ve İktidar, Çev.: I. Ergüden, O. Akınhay (s. 291- 302). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, Michel. Kelimeler ve Şeyler, İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi, Çev.: M. Ali Kılıçbay, Ankara, İmge Yayınları, 2017.
• Göç nedir?, [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 06.03.2020).
• Göker, G. (2017). “Dijital Heterotopyalar: ‘Başka’ Bir Bağlamda Yeni Medya”, Selçuk İletişim, 9 (4): 164- 188.
• Heterotopia nedir? [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi:15.10.2020].
• Işık, O. (2018). Almanya'ya işçi göçünün 57. yılı. [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 12.01.2020].
• Karaman, Y. (2018). “Benjamin, Foucault ve Heterotopya”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (26): 267- 286.
• Kılıçoğlu, S. (1992). Heterotopluk. Meydan Larousse (C. 9, s. 19), İstanbul: Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi.
• Korkmaz, Ramazan. Romanda Mekân, Romanda Mekân Poetiği ve Çözümlemeler, Ankara, Akçağ Yayınevi, 2017.
• Koyuncu, G. ve Asutay, H. (2018). “Bekir Yıldız'ın Gözünden Türkler Almanya’da”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 69, s. 1-11.
• Kuruyazıcı, N. (2001). Almanya’da Oluşan Yeni Bir Yazının Tartışılması. Gurbeti Vatan Edenler Almanca Yazan Almanyalı Türkler, Ed.: M. Karakuş ve N. Başyazıcı (s. 3-24). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, Kültür Eserleri.
• Lefebvre, Henri. Mekânın Üretimi, Çev.: I. Ergüden, İstanbul, Sel Yayınları, 2014.
• Lotman, Jurij. Künstlerischer Raum, Sujet und Figur, Raumtheorie, Grundlagendetexte aus Philosophie und Kulturwissenschaften, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 2006.
• Martin, B. (2019). Das Fremde, das in jedem wohnt mit Zafer Şenocak (Gespräch 2019) [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 12.01.2020].
• More, Thomas. Utopia, Çev.: S. Eyuboğlu ve V. Günyol, İstanbul, Cem Yayınevi, 1997.
• Musica V. Symphonieorchester Des Bayerischen Rundfunks, [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 15.01.2020].
• Nakıboğlu, G. (2015). “Ütopyadan Doğmak, Ütopya Doğurmak: Heterotopya Kavramı ve Heterotopya Bağlamında Balık İzlerinin Sesi”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 0 (5): 381-407.
• Oraliş, M. (2001). Gurbeti Vatan Edenler. Gurbeti Vatan Edenler Almanca Yazan Almanyalı Türkler, Ed.: M. Karakuş ve N. Başyazıcı, (s. 35-50). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun Son Nefesi, Osmanlı’nın Yaşayan Mirası Cumhuriyet, İstanbul, Timaş Yayınları, 2014.
• Pazarkaya, Y. (2001). Yazın Açısından Almanya’nın Birleşmesi-Türk ve Alman Topluluklarının Kaynaşmasında Ayrışım. Gurbeti Vatan Edenler Almanca Yazan Almanyalı Türkler, Ed.: M. Karakuş ve N. Başyazıcı (s. 61-71). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Saka, N. (2018). “Almanya’ daki Türk Göçmen Yazınına Kavramsal Bir Yaklaşım”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (Özel Sayı): 1875-1888.
• Sakaoğlu, Necdet. Bu Mülkün Sultanları, 36 Osmanlı Padişahı, İstanbul, Oğlak Yayıncılık, 1999.
• Savaş, İlhami. Anne Babalar Çocuğunuzun Resimleri Size Ne Anlatır?, İstanbul, Nesil Yayınları, 2015.
• Selvi, Y. (2014). “Heterotopya üzerine görsel çözümlemeler”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Resim Anasanat Dalı.
• Strathern, Paul. 90 Dakikada Foucault, Çev.: D. Dilmen, İstanbul, Zeplin Yayınevi, 2016.
• Suvağcı, İ. (2018). “Almanya’ya göçün Almanya’daki Türk yazarların hikâyelerine yansıması (1961-2001)”. Yayımlanmamış doktora tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Şentürk, L. (2015), Heterotopoloji'ye giriş: heterotopyalar için bir nomenklatura denemesi. [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 12.01.2020].
• Toven, Mehmet Bahaettin. Yeni Türkçe Lügat, Haz.: A. Hayber, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.
• Şenocak, Zafer. Hitler Arap Mıydı?, Çev.: M. Tüzel, İstanbul, Kabalcı Yayınevi, 1997.
• Şenocak, Zafer. Atletli Adam, Çev.: M. Tüzel, V. Çorlu), İstanbul, Kabalcı Yayınevi, 1997b.
• Şenocak, Zafer. Tehlikeli Akrabalık. İstanbul, Alef Yayınevi, 2006.
• Şenocak, Zafer. Köşk, İstanbul, Alef Yayınevi, 2008.
• Ural, A. (2019). “Heterotopik Bir Mekân: Tophane-i Amire Kültür ve Sanat Merkezi”. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 4 (1): 79-91.
• Ülker, Süreyya. Ülker Tıp Terimleri Sözlüğü, Latince-Türkçe/ Türkçe-Latince, İstanbul, İnkılap Kitabevi, 1986.
• Yeşilada, K. (2009). Die klassische Migration gibt es nicht mehr - Interview mit Zafer Şenocak [Online] Mevcut: [Erişim tarihi: 15.10.2020].
• Yılmaz, Zennube Şahin. Thomas Bernhard’ın “Der Kulturer” Adlı Yapıtında Heterotopya, Ankara, Akçağ Yayınları, 2018.
• Yukay, T. (2019). Karanlığın Sonundaki Işık: Distopya, [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 12.01.2020].
• Yücedağ, G. (2019). “Edebiyatın üç kuşağı üzerinden göç ve göçmenliğin dönüşümüne bakmak: Almanya'daki Türk diasporası örneği”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı.
• Zafer Şenocak ve Alman Basını (1988). Cumhuriyet, Kitap’88, [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 12.01.2020].
• Zengin, D. (2000). “Göçmen Edebiyatı’nda Yeni Bir Yazarımız: Mehmet Kılıç ve ‘Fühle Dich Wie Zu Hause’ Adlı Romanı”, A.Ü. DTCF Dergisi, 40 (3-4): 103-128.
• Zengin, E. (2010). “Türk- Alman Edebiyatına Tarihsel Bir Bakış ve Bu Edebiyata İlişkin Kavramlar” Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı: 12, s. 329-349.
• Zengin, E. (2011). “Berlin – Eine Deutsche Metropole in der Türkischen Migrantenliteratur, eine Studie zum Raum und zur Identität in den Werken der Autoren: Aras Ören, Emine Sevgi Özdamar und Yade Kara”, Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Alman Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.