İsyanları Sebebiyle Bazı Arnavutların Anadolu'ya Sürgün Edilmelerine Dair Sosyo-Politik Bir İnceleme 1847-1851

Year 2020, Issue: 43, 410 - 427, 01.02.2020

Mustafa Durdu

Abstract

Toskalık olarak bilinen Güney Arnavutluk'ta Tanzimat'ın vergi ve askerlik ile ilgili yeni uygulamalarından rahatsız olan Arnavut bey ve ileri gelenlerinin tahrikleri ile 1847 yılında bir isyan zuhur etmiştir. İsyan bastırıldıktan sonra yakalanan asiler, İstanbul'da Tersane-i Amire'de suçlarının derecesine göre kürek cezalarına çarptırılmıştır. Cezalarını tamamlayanlar da Anadolu'nun muhtelif yerlerine sürülmüşlerdir. İsyanda tahrikçi oldukları gerekçesi ile bir kısım Arnavut bey ve ileri gelenleri de Konya'da zorunlu iskâna tabi tutulmuştur. İleri gelenlerin memleketleri ile ilişkilerini tamamen kesmek ve temelli olarak Konya'da yerleşmelerini temin etmek maksadıyla memleketlerinde bulunan mülklerinin sattırılması yoluna gidilmiştir. Ayrıca memleketlerinde kalan ailelerinin de Konya'ya gönderilmeleri için harekete geçilmiştir. Bu konuda, Rumeli Müşiriyeti ve Yanya Valiliği ile Bâbıâlî arasında yoğun bir yazışma trafiği yaşanmıştır. Aileler, yanlarında memurlar olduğu hâlde Anadolu'ya doğru yola çıkarılmıştır. Fakat güzergâh üzerinde kolera salgını sebebiyle ailelerin bir süre Tırhala ve Yenişehir'de tutulmaları kararlaştırılmıştır. Daha sonra, bazı aileler de Selanik'e götürülmüştür. Konya'da bulunan Arnavut ileri gelenleri ve Anadolu'nun çeşitli yerlerinde bulunan diğer sürgünler, sık sık dilekçeler takdim ederek memleketlerine dönmek istediklerini ifade etmişlerdir. Bâbıâlî, yaklaşık üç yıl sonra, Güney Arnavutluk ile ilgili politika değişikliğine gitmiş ve Tepedelenli Ali Paşa'nın torunu İsmail Paşa'yı Yanya'ya vali olarak tayin etmiştir. Daha sonra, ilk etapta hâlâ Selanik, Tırhala ve Yenişehir'de bulunan ailelerin memleketlerine dönmelerine izin verilmiş, kısa bir süre sonra da Konya'da bulunan ileri gelenlere af çıkmıştır. Böylece 1851 yılına gelindiğinde Arnavut ileri gelenleri, memleketlerine dönmüşlerdir. Bu makalede yukarıda bahsedilen hadiseler, devletin bu konudaki politikası ve sürgünlerin sosyal ve psikolojik durumları, Osmanlı arşiv belgeleri ışığında analiz edilerek bir sonuca ulaşılacaktır.

Keywords

Arnavutluk, İsyan, Toskalık, Konya, Sürgün.

A Socio-Political Study on the Deportation of Some Albanians to Anatolia Due to Their Rebellion 1847-1851

Abstract

Disturbed by Tanzimat's new tax and military practices in Southern Albania, known as Toskeria, a rebellion occurred in 1847 with the provocations of the beys and notables of Albania. The rebels captured after the rebellion was suppressed, were sentenced to rowing penalties in Tersane-i Amire in Istanbul, according to the level of their crimes. Those who completed their sentences were deported to various places in Anatolia. Some Albanian beys and notables were also subjected to compulsory rebellion in Konya on the grounds that they were provocative. In order to completely cut the relations of the notables with their hometowns and to ensure that they are settled in Konya, the sale of their properties in their hometowns was made. In addition, it was decided to send the families in their hometown to Konya. In this regard, there was an intense traffic of correspondence between Rumeli army commandership and the Governor of Ioannina Yanya and Sublime Porte. Families are on their way to Anatolia even though they have civil servants with them. However, it was decided to keep the families in Tirhala and Yenişehir for a while due to an outbreak of cholera on the road. Later, some families were also taken to Thessaloniki. Albanian notables and other exiles in different parts of Anatolia stated that they wanted to return to their country by presenting petitions frequently. Sublime Porte made a policy change regarding South Albania three years later and appointed the grandson of Tepedelenli Ali Pasha, Ismail Pasha, as the governor of Ioannina. Later, in the first place, families still living in Thessaloniki, Tirhala and Yenişehir were allowed to return to their hometown, and shortly afterwards, forgiveness was found in Konya. Thus, by 1851, Albanian notables returned to their countries. In this article, the above mentioned events, the policy of the state in this regard and the social and psychological conditions of the exiles will be analyzed in the light of Ottoman archival documents

Keywords

Albania, Rebellion, Toskeria, Konya, Exile

References

• Arşiv Kaynakları
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Belgeleri
• İrade Mesail-i Mühimme (İ. MSM.)
• BOA. İ. MSM. 58 / 1677-1-2-3
• Sadaret Amedî Kalemi Evrakı (A.} AMD.)
• BOA. A.} AMD. 6 / 32-1
• BOA. A.} AMD. 16 / 80-1
• BOA. A.} AMD. 26 / 66-1
• Sadaret Mektubî Kalemi Evrakı (A.} MKT.)
• BOA. A.} MKT. 141 / 64-1
• BOA. A.} MKT. 143 / 87-2
• BOA. A.} MKT. 146 / 54-1-2
• BOA. A.} MKT. 153 / 92-1-2-3-4-7
• BOA. A.} MKT. 136 / 47-1
• BOA. A.} MKT. 152 / 93-2
• BOA. A.} MKT. 153 / 15-1-4
• BOA. A.} MKT. 153 / 16-2
• BOA. A.} MKT. 156 / 1-1
• BOA. A.} MKT. 208 / 33-1
• BOA. A.} MKT. 154 / 34-1
• BOA. A.} MKT. 197 / 35-1
• Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.} MKT. MHM.)
• BOA. A.} MKT. MHM. 6 / 21-1
• BOA. A.} MKT. MHM. 2 / 57-1-2
• Sadaret Mühimme Evrakı (A.} DVN. MHM)
• BOA. A.} DVN. MHM. 6 / 11-2
• BOA. A.} DVN. MHM. 7.A / 89-1
• Sadaret Meclis-i Vâlâ Evrakı (A.} MKT. MVL.)
• BOA. A.} MKT. MVL. 10 / 3-1-2
• Meclis-i Vâlâ
• BOA. MVL. 88 / 20-1
• BOA. MVL. 77 / 22-1
• BOA. MVL. 85 / 16-2
• İrade Meclis-i Vâlâ
• BOA. İ. MVL. 151 / 4284
• BOA. İ. MVL. 143 / 3980-1-2-4-5
• BOA. İ. MVL. 168 / 4980-1-2
• BOA. İ. MVL. 201 / 6327-1-3-4
• Sadaret Umum Vilayat Evrakı (A.} MKT. UM.)
• BOA. A.} MKT. UM. 12 / 32.2-1
• Sadaret Deavi Evrakı (A.} MKT. DV.)
• BOA. A.} MKT. DV. 63 / 73-1
• İrade Dahiliye (İ. DH.)
• BOA. İ. DH. 161 / 8361
• Numaralı Konya Şer'iyye Sicili (KŞS, 80)
• Araştırmalar
• Çadırcı, M. (2017). Tanzimat'ın Uygulanması ve Karşılaşılan Güçlükler (1840-1856). Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Haz.: Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu, (ss. 198-207). İstanbul, Türkiye İş BankasıYayınları.
• Düstur I. Tertib, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1289.
• Frasheri, Kristo. The History of Albania, A Brief Survey, Tirana, 1964.
• İnalcık, Halil. Tanzimat ve Bulgar Meselesi, İstanbul, Kronik Yayınları, 2017.
• İsmail Kemal Bey'in Hatıratı, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2016.
• Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmanî, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1308.