Medya ve İdeoloji İlişkisi: Ayasofya Haberlerinin Türk Basınında Sunumu

Year 2024, Issue: 55, 153 - 170, 30.12.2024

Rengim Sine Nazlı , Metehan Yılmaz

https://doi.org/10.52642/susbed.1533680

Abstract

Medya kuruluşları, olayları kendi ekonomi politik ve ideolojik belirlenimleri doğrultusunda yeniden üreterek haberleştirebilmektedir. Böylelikle ideolojiler gazetelerin temsilinde etkili olmakla birlikte farklı gerçeklik algılarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Bu araştırmada da Ayasofya’nın uzun yıllar sonra tekrar ibadete açılması olayının ulusal yazılı basında haberleştirilirken ideolojik belirlenimlerin gazetelerin söylemlerinde nasıl gizlendiği tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda çalışmada farklı ideolojik görüşlere sahip olan Cumhuriyet, Sözcü, Hürriyet ve Yeni Şafak gazetelerinde yer alan “Ayasofya” konulu haberler Van Dijk Eleştirel Haber Söylem Analizi temel alınarak incelenmiştir. Analizler, Ayasofya’nın ibadete açıldığı gün dahil olmak üzere 24 – 30 Temmuz tarihleri aralığında gazetelerin ilk sayfaları ile sınırlı tutulmuştur. İnceleme sonucunda Yeni Şafak ve Hürriyet gazetelerinde 9, Sözcü’de 7, Cumhuriyet’te 7 olmak üzere toplam 32 habere ulaşılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, gazetelerin Ayasofya ile ilgili haberleri kendi ideolojileri doğrultusunda aktardığı ve ideolojik mücadeleyi oluşturdukları söylemlerle sürdürdükleri gözlemlenmiştir.

Keywords

Medya, Haber, İdeoloji, Söylem, Ayasofya

Media and Ideology Relationship: Presentation of Ayasofya News in the Turkish Press

Abstract

Media organizations can reproduce events in line with their own economic, political, and ideological determinations in order to present news. As a result, ideologies can have an impact on the representation of newspapers and lead to the emergence of different perceptions of reality. In this study, the aim was to determine how ideological determinations are concealed in the discourse of newspapers when reporting the reopening of Ayasofya for worship after many years, in the context of national print media. In this regard, news articles on "Ayasofya" in Cumhuriyet, Sözcü, Hürriyet, and Yeni Şafak newspapers, which have different ideological perspectives, were examined using van Dijk's Critical Discourse Analysis. The analysis was limited to the front pages of the newspapers during the period from July 24th to 30th, including the day Ayasofya was reopened for worship. As a result of the examination, a total of 32 articles were obtained, with 9 in Yeni Şafak and Hürriyet newspapers, 7 in Sözcü, and 7 in Cumhuriyet. The findings indicate that the newspapers conveyed their news about Ayasofya in line with their own ideologies and continued the ideological struggle with their discourse.

Keywords

Media, News, İdeology, Discourse, Ayasofya.

References

• Althusser, L. (2008). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İstanbul: İthaki Yayınları
• Arık, B. (2009). Hrant Dink Cinayeti Haberlerinin Söylemi, Terör ve Haber Söylemi, (Ed. Mustafa Şeker, N. Tülay Şeker) Konya: Literatürk Yayınları.
• Arık, B. (2006), “Pınar Altuğ Olayı Bağlamında Çapraz Tekelleşmenin Habere Etkisi”, İletişim Yazıları, Konya: Tablet Yayınevi, s. 40-63.
• Atabek, N. (1992), “Kuramcılara Göre Anlatı”, Kurgu Dergisi, Sayı:11, s. 339-347.
• Cevizci, A. (2002). Felsefe Tarihine Giriş. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çalışır, G. (2020). Kişilerarası İletişim Bağlamında Televizyon Reklamlarında Söylem Analizi: Çaykur, Lipton ve Doğuş Çay Reklamları, SBedergi, 4(7), s. 1-23.
• Demir, Z. (2008). Bir Dini Söylem Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Devran, Y. (2010). Haber, Söylem, İdeoloji. İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
• Ergil, D. (1983). İdeoloji Üzerine Düşünceler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, S.1, ss.70-95.
• Fidye, P. (2011). Antonio Gramsci: Yeni bir giriş, İstanbul: Dipnot Yayınları.
• Fowler, R. (1991). Language in the News: Discourse and Ideology in the Press. London: Routledge.
• Gramsci, A. (1997). Hapishane Defterleri. 3. Baskı. Çeviren: Adnan Cemgil. İstanbul: Belge Yayınları.
• Güngör, S. (2001). Althusser’de İdeoloji Kavramı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, S.2, ss.221-231
• Hartley, J. (2002). Communication, Cultural and Media Studies. London: Routledge.
• Herman, E., Chomsky, N. (2012). Kitle Medyasının Ekonomi Politiği Rızanın İmalatı, Bgst Yayınları.
• Ilgın, L. (2003), “Söylem ve İdeoloji”, Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji, Der: B. Çoban ve Z. Özarslan, Çev: N. Ateş, İstanbul: Su Yayınları, s. 285-299.
• İnal, A. (1996), Haberi Okumak, İstanbul: Temuçin Yayınları.
• Özer, Ö. (2011). Haber Söylem İdeoloji: Eleştirel Haber Çözümlemeleri. Konya: Literatürk Yayınevi.
• Sarı, G. ve Sine Nazlı, R. (2022). Haberde kadının inşası: Afgan kadınları örneği. Sosyal Mucit Academic Review, 3(1), 148-175. doi: 10.54733/smar.1114069
• Sine Nazlı, R. ve Kalafat Çat, A. (2019). 24 Haziran Erken Seçimlerinin Gazete Haberlerindeki Söylem
• Çözümlemesi, Global Media Journal, 10(19): 113-145.
• Sözen, E. (1999). Söylem, Belirsizlik, Mücadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Şeker, N., & Şeker, M. (2011). Televizyon Haberlerinde Söylem-29 Mart 2009 Yerel Seçimleri Örneği-. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(30), 515-552.
• Topakkaya, A. (2007). İdeoloji Kavramının Tarihsel Gelişim Sürecine Kısa Bir
• Bakış. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.1, ss.164-180.
• Toruk, İ., Sine, R. (2012). Haber Söylem Üretimindeki İdeolojik Etki: Wikileaks Haberleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 1.(31), s.351-378.
• Van Dijk, T. (1988a). News as Discourse. New Jersey: Lawrence ErlbaumAssociatesPublishers.
• Van Dijk, T. (1998b). “Opinion and Ideologies in the Press.”Approaches to Media Discourse içinde. Der. Allan Bell ve Peter Garrett. Oxford: Blackwell Publishers.
• Van Dijk, T. (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. (Çev. N. Ateş). Söylem ve İdeoloji. (Haz. B. Çoban &Z. Özarslan). İstanbul: Su Yayınları. Yaylagül, L. (2008). Kitle İletişim Kuramları: Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara: Dipnot Yayınları.