CEMAL SÜREYA ŞİİRİNDE İRONİ VE HUMOR’UN KULLANIM AMAÇLARI

Yıl 2018, , 275 - 287, 23.07.2018

Mustafa Karadeniz

https://doi.org/10.21563/sutad.510509

Öz

İroni ve humor; şiiri bir dil işi, dilde yangınlar yaratmak sanatı olarak değerlendiren Cemal Süreya’nın temel anlatım stratejilerinden biridir. Süreya, ironiyi şiirdeki düşünce ve çağrışım zenginliğinden kaynaklanan ince bir alay, humoru da zekanın beklenmedik bir şekilde belirdiği incelikle düşünülmüş bir espri olarak tanımlar. Onun poetik yazılarındaki düşüncelerine bakınca bu kavramları üç temel amacı gerçekleştirmek için kullandığı söylenebilir: İlk amaç özgün, yoğun ve çarpıcı bir şiir dili üretebilmek; ikincisi yerleşik toplumsal değerleri eleştirmek; sonuncusu ise özel hayatında ve poetik çabasında yaşanan tıkanma ve bunalım durumlarıyla başa çıkmak. Teorik düzlemde ifade edilen bu amaçların muhtelif şiirler üzerinden şairin hayatının ve şiir estetiğinin bütün katmanlarına sızdığı görülür.

Bu çalışma, şiir türünün temel anlatım stratejilerinden biri olan ironi ve humorun Cemal Süreya’daki kullanım amaçlarını ve bu amaçların şiirlerinde ne derece karşılık bulabildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cemal Süreya, Şiir, İroni, humor.

Kaynakça

• BERGSON, Henri (2011), Gülme-Komiğin Anlamı üzerine Deneme, (çev. Yaşar Avunç), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• CEBECİ, Oğuz (2008), Komik Edebi Türler-Parodi, Satir ve İroni, İstanbul: İthaki Yayınları.
• CELÂL, Metin (2008), “Cemal Süreya: ‘Kişilikli Bir Şair’”, İkinci Yeni Şiir (Antoloji-Dosya), İstanbul: İkaros Yayınları, 269-276.
• DEMİRALP, Oğuz (2014), Okuya Yaza Geçiyor Ömür Bitmiyor Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• DERVİŞ, Gökben (2013, Nisan), “‘Tristram’: Politik, Poetik, Estetik ve Etik Bir Şiir Tasarımı”, Varlık: 13-23.
• DOĞAN, Mehmet (2007), Cemal Süreya’nın Şiiri (Yapı, Tema, Anlatım), Ankara: Gazi Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• ERCAN, Enver (1994), Şiir Uçar Söz Olur-Şairlerle Söyleşiler, İstanbul: Yön Yayıncılık.
• FRYE, Northrop (2015), Eleştirinin Anatomisi, (çev. Hande Koçak), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• HİLÂV, Selahattin-vd. (1962), Gerçeküstücülük (Surrealisme), İstanbul: de yayınevi.
• İLHAN, Nilüfer (2010), Cemal Süreya (Hayatı, Edebî Fikirleri ve Şiiri), Erzurum: Atatürk Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• KANTER, Beyhan (2013), Şiirsel Kimlikten Mekânsal Sınırlara-İkinci Yeni Şairlerinin Mekân Algısı, İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık.
• KARADENİZ, Mustafa (2015), Cemal Süreya’nın Şiir Estetiğinde Poetik Sadakat: Poetika ve Şiir Arasındaki Mütekabiliyet, Malatya: İnönü Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• KİERKEGAARD, Soren (2009), İroni Kavramı-Sokrates’e Yoğun Göndermelerle, (çev. Sıla Okur), İstanbul: İmge Kitabevi.
• ORAL, Zeynep (1990), Sözden Söze, İstanbul: Cem Yayınevi.
• SÜREYA, Cemal (2013), “Güvercin Curnatası”,(Konuşmalar, Soruşturma Yanıtları), (hzl. Nursel Duruel), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• SÜREYA, Cemal (2007), Sevda Sözleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• SÜREYA, Cemal (2012), Şapkam Dolu Çiçekle, (4. Baskı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.