HALEP’TE BİR GEZGİN VE GÖZLEMLERİNDE REYHANLI TÜRKMENLERİ

Year 2019, , 295 - 312, 19.12.2019

Mehmet Ak

https://doi.org/10.21563/sutad.855825

Abstract

İngiliz çıkarlarına hizmet eden John Lewis Burckhardt, 1809 yılı başlarında Londra’daki Afrika Cemiyeti tarafından Sahra bölgesine bir keşif gezisi yapmak üzere görevlendirilir. Bu yolculuğu daha rahat yapabilmesi için Müslüman kimliği ve Arapça bilgisine ihtiyaç duyar. Bunun için yola çıkıp 1809 yılı Nisan ayında Malta’ya gelir ve burada Suriyeli bir tüccar kılığına girip Şeyh İbrahim takma adı ile zira Kur’an ve fıkıh dersleri aldığı Halep’e ulaşır. Halep’te bitki arayışı içerisinde olan bir hekim kisvesine bürünüp Reyhanlı Türkmenleri ileri gelenlerinden Muhammed Ali Bey ile tanışır. Yöredeki tarihi kalıntıları gezmek için onunla 1810 yılının Mart ayının ilk haftasında Reyhanlı Türkmenlerinin yaşadığı yere gelir. Bu süreçte Reyhanlı Türkmenlerine dair gözlemlerini 12 Mayıs 1810 tarihi ile kaleme alır. Bu gözlemlere dayanan yazı, gezginin ölümünden beş yıl sonra yayınlanan Suriye’de ve Kutsal Topraklarda Seyahat adlı eserin ekler kısmında bulunur. Yazı içerisinde Reyhanlı Türkmenlerinin sosyal, kültürel, idari, askeri ve ekonomik durumları ile ilgili bilgiler yer alır. Gezgin, bu yazıda zaman zaman öznel değerlendirmelere girer ve oryantalist bakış açısından kurtulamaz ancak verdiği bilgiler belgeler içerisinde bulunmaz ve birebir gözleme dayanır. Sunulan bilgiler, dönemin konargöçer hayatı ve yöredeki ahali ile ilişkileri bakımından olduğu kadar Suriye’nin kuzey batısına doğru, Halep, Afrin ve Antakya hattında, Türk varlığı açısından önem arz eder.•

Keywords

Seyyah, Seyahatname, Antakya, Halep, Reyhanlı, Türkmen, Yörük

References

• Ahmed Cevdet (1301a), Tarih-i Cevdet, C. 10, Dersa’âdet: Matbaa-i Osmaniye.
• Ahmed Cevdet (1301b), Tarih-i Cevdet, C. 11, Dersa’âdet: Matbaa-i Osmaniye.
• Ahmed Cevdet (1301c), Tarih-i Cevdet, C. 12, Dersa’âdet: Matbaa-i Osmaniye.
• BURCKHARDT, John Lewis (1822), Travels İn Syria And The Holy Land, London: Published By The Association For Promoting The Discovery Of The İnterior Parts Of Africa.
• EFE, Aydın (2012), Antakya ve Çevresi Türkmenleri: Küçük Alioğulları ve Reyhanlı Aşireti (XIX. Yüzyıl), Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• EFE, Aydın (2013, Mart), “Mursaloğlu Mustafa Şevki Paşa (1840-1914)”, History Studies, C. 5 (2): 155-169.
• EFE, Aydın (2017, Yaz), “İşlevsel Bir Toplumsal Geçiş Formu: Reyhanlı Aşireti Örneği”, Çukurova Araştırmaları Dergisi, C. 3 (1): 68-92.
• HASLUCK, F. W. (1929), Christianity And İslam Under The Sultans, C. II, Oxford: At The Clarendon Press.
• KALLEK, Cengiz (1992), “Burchart, Johann Ludwig (1784-1817) İsviçreli Müsteşrik ve Seyyah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 420-421.
• KANBOLAT, Yahya (1989), Reyhanlı İlçesinde Türkmen Aşiretlerinin Durumu ve Kuzey Kafkas Göçmenleri, Ankara: Bayır Yayınları.
• MURSALOĞLU, Şemsettin (1984), Büyük Reyhanlı Türkmen Aşireti Tarihi, İzmir: Karınca Matbaacılık.
• SÜMER, Faruk (1972), Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilâtı - Destanları, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• TÜRKAY, Cevdet (2005), Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar, İstanbul: İşaret Yayınları.