1835 TARİHLİ TİREBOLU NÜFUS DEFTERİNE GÖRE TİREBOLU’DA GAYRİMÜSLİM NÜFUS YAPISI

Year 2015, Issue: 37, 163 - 179, 01.06.2016

Salih Akyel Kamil Özdemir

https://doi.org/10.21563/sutad.187064

Abstract

Bir devletin yaptığı nüfus sayımları birçok veriyi ihtiva ettiğinden yöneticilerin geleceğe yönelik planlamalarında onlara yardımcı olur. Osmanlı Devletinde nüfus sayımlarının en önemli amacı asker ve vergi mükelleflerinin sayısının tespit edilmesi olmuştur. Bu amaçla belli bir dönem sadece erkek nüfus sayılmıştır.Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımı II. Mahmut zamanında yapılmıştır. Bu sayım yapılırken askere alım için Müslümanlar, vergilerinin sağlıklı toplanabilmesi için Müslüman ahali ile birlikte gayrimüslimler hakkında kayıtlar tutulmuştur.Tirebolu şehir merkezindeki gayrimüslimler hakkında yapılan bu çalışmayla Osmanlı Devleti’nin bir kazası olan Tirebolu’daki gayrimüslim unsura ait nüfus yapısı ve özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Ayrıca bu çalışmada, 19. Yüzyılın ortalarında iskân ve nüfus çalışmalarının vazgeçilmez temel kaynaklarından olan nüfus defterleri esas alınmak suretiyle, Tirebolu’nun 1835 tarihindeki gayrimüslim nüfusu tespit edilmeye çalışılmıştır. Tirebolu’daki gayrimüslim nüfusu incelediğimiz bu çalışmamızda Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan H.1251(M.1835) tarih ve 1114 numaralı defter kullanılmıştır.

Keywords

19. yüzyıl, Hane, Kaza, İskân, Cizye Vergisi, Rumlar, Ermeniler.

THE POPULATION STRUCTURE OF NON-MUSLIMS OF TIREBOLU ACCORDING REGISTER BOOK DATED 1835

Abstract

Censuses conducted by a state help managers in planning for the future as it contains many data. The most important purpose of the census in the Ottoman State has been to determine the number of the troops and the taxpayers. For this purpose, only the male population was counted in a certain period. The first census in the Ottoman State has been made at II. Mahmoud time. For this census, while the recruitment records were kept only about Muslims, the proper tax collection reports were kept both about Muslim population and non-Muslims. In this study, which is made about non- Muslims living in Tirebolu city-centre, it was aimed to introduce the structure and properties of the non- Muslim population of Tirebolu which is a district of Ottoman State. Also in this study, 19. Century, isân and population studies of the population to be based on the basic sources of delve into, tried to determine a population history of the 1835 Tirebolu. In the study where we examined the non-Muslim population located in Tirebolu, the book belonging to the Prime Ministry Ottoman Archives dated as H.1251 (M.1835) and numbered as 1114 was used

Keywords

19th Century, Households, Qada, Inhabiting, Jizya (Capitation) Tax, Greeks, Armanians.

References

• A. Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tirebolu Nüfus Defteri, Nr: 1114.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tirebolu Nüfus Defteri, Nr: 1111. B. Tetkik Eserler
• AKSIN, Ahmet, Karakaş, Erdal(2001), “Nüfus İcmal Defterlerine Göre 19. Yüzyılda Arapgir”, OTAM, S.10, Ankara: 91-125.
• BAYKARA Tuncer; “Batı Anadolu’daki Rum Nüfusunun XIX. Yüzyıldaki Durumu”, Osmanlılarda Medeniyet Kavramı ve Ondokuzuncu Yüzyıla Dair Araştırmalar, İzmir, 1992.
• BARKAN, Ömer Lütfü (1943), XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları Kanunları I, C.I, İstanbul.
• Cumhuriyetin 75. Yılında Giresun (ty),
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1993), Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara.
• Demirci, Süleyman-Kartal Kazım (2014), “1833/34 (H. 1249) Tarihli Kayseri Sancağı, Karahisar-i Develi (Yeşilhisar) ve Talas Kazası Müslim Nüfus Defteri İncelemesi”, History Studies, Volume 6, Issue 3, s.1-29.
• DEMİRCİ Süleyman-Kartal Kazım (2014), “Osmanlı Nüfus Defterlerinin Tarih Yazımındaki Yeri: 1835 Tarihli Trabzon Vilayeti Maçuka/Maçka Kazası Müslim Nüfus Defteri Örneği”, History Studies, C. 6, S. 3: 119-145.
• ERTEN, Hayri (2001), Konya Şer’iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. Y.Y. İlk Yarısı), Ankara.
• GÜMÜŞÇÜ, Osman (2001), XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazası’nda Yerleşme ve Nüfus, Ankara.
• KARAİBRAHİMOĞLU, Sacit (1965), Giresun, Ankara.
• OĞUZ, İsmail (2013), "20. Yüzyıl Başlarında Demirci'de Gayri Müslim Nüfus", CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 11, S. 3., Manisa, s. 218-236.
• OKUR, Mehmet-Usta Veysel (2009), “Karadeniz Bölgesinin Demografik Yapısına Dair Bir İnceleme”, History Studies, Volume 1, Issue 1, s. 35-70.
• ÖZCAN, Selim (2011), “XIX. Yüzyılın Ortalarında Sinop'taki Gayrimüslimlerin Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, OTAM, S. 30, Ankara: 145-172.
• ÖZTÜRK, Mustafa (2002), “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”, Türkler X, Ankara: 802-822.
• ____________(1985), Orta Anadolu’da Fiyatlar (1785-1860), Ankara Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• _____________(2012), “1844 Tarihli Halep Nüfus Defterine Göre Urfa’da Gayr-i Müslim Nüfus ve Sanatları”, Harran Üniversitesi Halk Kültüründe İktisat ve Ticaret Uluslararası Sempozyumu, Şanlıurfa, 28-30 Nisan.
• ______________ (1998), “1616 Tarihli Halep Avarız-Hane Defteri”, Ankara Ünv., OTAM 8, Ankara, s. 249-293.
• ÖZKALP, Enver(1993), Sosyolojiye Giriş, Eskişehir.
• ÖZKURT, Yunus (2014); “Akçaabad-Vakfıkebir Nüfus Kütüğü (1835-1845)”, http://www.akcaabat-acisu.com/media/dosyalar/akçabad-vakfıkebir_nüfus_kütüğü.pdf, 13 Nisan, s. 1-10.
• POŞ, Abdullah (2008), “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Tarsus’ta Müslim Gayrimüslim İlişkileri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 2, Bursa, s. 593-619.
• SOLAK, İbrahim (2014), “Dulkadirli Eyaletinde Gayrimüslimler”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 35, Konya: 135-144.
• TAŞ, Barış, Yiğit, İlker (2011), “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Beyşehir Kazası’nda Nüfus”, Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi(ATAM), C. XXIX, S.8, Ankara: 489- 532.
• TAŞ, Barış, Yakar, Mustafa (2009), “Afyonkarahisar İlinde Yerleşmelerin Yükselti Basamaklarına Göre Dağılışı”, Coğrafya Bilimler Dergisi, C. 7, S. 2, Ekim 2009: 145-161.
• TOPAL Zehra (2010), 1840 Tarihli Akçaabat Nüfus Kayıtları, Akçaabat Belediyesi Kültür Yayınları-5, Akçaabat, s.18.
• YILMAZÇELİK, İbrahim (1995), XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır(1790-1840), Ankara.
• YÜKSEL Ayhan (2007), Giresun Tarihi Yazılar, 3. Baskı, İstanbul.
• ______________ (2004), Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Döneminde Tirebolu’lu Memurlar, İstanbul.