Bilge Kağan Yazıtındaki Karagan Kısıl Adı ve Yeri Üzerine Düşünceler

Year 2008, Issue 23, 55 - 62, 01.12.2008

Erhan AYDIN

Abstract

Bilge Kağan yazıtının doğu yüzünün 37. satırında geçen Karagan Kısıl adı çeşitli şekillerdeokunmuş ve anlamlandırılmıştır. Bu makalede Karagan’ın -gAn+ ekiyle; kısıl’ın ise kıs- fiilinden-l+ ekiyle kurulmuş olduğu çeşitli örnekler verilerek belirtildi. Moğolların Gizli Tarihi’ndegeçen ve Selenge ırmağı civarında olduğu bildirilen Hara’un-habçal ‘Haraun geçidi’ ile birve aynı olabileceği dikkatlere sunuldu. Terhin (Taryat) yazıtının batı yüzünün 4. satırındakiKaraga’nın da Selenge ırmağı civarında bulunduğu ve büyük bir olasılıkla Selenge’nin kollarındanbiri olan Haraa gool (Haraa ırmağı) veya Hara’un dağları olduğu ve aynı bölgede olmasıdolayısıyla Karagan Kısıl ile ilişkili olduğu önerildi.

Keywords

Karagan Kısıl, Karaga, Hara’un-habçal, Bilge Kağan Yazıtı, Terhin Yazıtı, Moğolların Gizli Tarihi

Considerations On The Name And Place Karagan Kisil In The Inscription Of Bilge Kagan

Abstract

The name Karagan Kısıl, which occurs in the 37th line and on the eastern side of the Bilge Kagan Inscription, was read in numerous ways and was thus attributed meanings. It has been asserted in this article with some examples that the word Karagan might have been formed with the suffix -gan+; and that the word kısıl is a derivation of the verb kıs- plus the suffix -l+. It has also been asserted that Hara’un-habçal, which is mentioned in the Secret History of the Mongols and which is also known to be around the River Selenge, might be identical with ‘Haraun Passage’. It has been suggested that Karaga, on the 4th line and on the western side of the Terhin (Taryat) Inscription, is situated around the River Selenge and most probably it refers to Haraa gool (the River Haraa) which is a branch of Selenge, or it refers to Hara’un mountain ranges, and accordingly it is related to Karagan Kısıl as they are in the same region.

Keywords

Karagan Kisil, Karaga, Hara’un-habçal, Bilge Kagan Inscription, Terhin Inscription, the Secret History of the Mongols