Miftâh-I Lisân Adlı Manzum Fransızca-Türkçe Sözlük Üzerine

Year 2002, Issue: 11, 181 - 200, 01.12.2002

Mehmet Kırbıyık

Abstract

Yusuf Hâlis tarafından H. 1266/ M. 1850’de hazırlanan Miftâh-ı Lisân adlı sözlük,Fransızcanın revaç bulmaya başladığı bir dönemde kaleme alınmıştır. Fransızca-Türkçesözlükler içerisinde manzum olma niteliğini taşıyan, tespit edilebilen ilk ve tek örnektir.Mensur mukaddime, manzum dîbâce, sözlük ve hâtime bölümlerinden teşekkül eden eser,eski harflerle yazılan Fransızca kelimelerin doğru okunabilmesi için birtakım özel işaretleritaşımaktadır. Satır altına orijinal şekli ile yazılan Fransızca kelimeleri de ihtiva etmektedir.Yaklaşık olarak 2500 kelimenin nazmedildiği sözlük, 495 beyittir. 2-45 beyitlik 22manzumeden oluşmaktadır. Mesnevî dışındaki manzumeleri elifbâ sırasına göre tertipedilmiştir. Eserin hâtime kısmında, Türk edebiyatında daha önceden herhangi bir örneğinitespit edemediğimiz aruz kalıbı da kullanılmıştır.

Keywords

Manzum sözlük, Fransızca- Türkçe, Aruz vezni, Miftâh-ı Lisân, Yusuf Hâlis

ON THE DICTIONARY FRENCH-TURKISH IN VERSE CALLED MİFTÂH-I LİSÂN

Abstract

The dictionary French-Turkish called Miftâh-ı Lisân written by Yusuf Hâlis in
1850 A.D., was drawn up in the period in which the the French language started to being
current. It has been a unique sample written in rhyme and metre among the French-Turkish
dictionaries. This work containing an introduction in prose, a preface in verse, a dictionary
and an epilogue chapters has got some special signs in order that the words written in
arabic characters could be pronounced correctly. The French words written in their
original spellings exist also under the lines. The dictionary having about 2500 French words
written in verse contains 495 couplets. This works contains 22 poems composed of 2-45
couplets. Its poems, except for the masnevi, were put in order in alphabetical order. A
prosedy metre which hadn’t been met before in Turkish Literature, was also used in the
epilogue of the work.

Keywords

Dictionnary in verse, French-Turkish, prosedy metre, Miftâh-ı Lisân, Yusuf Hâlis