Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki Tek Heceli Fiillerin Oğuz ve Kıpçak Grubu Türk Lehçelerindeki Durumuna İstatistiksel Bir Bakış

Year 2010, Issue: 27, 57 - 83, 01.12.2010

Mustafa Toker

Abstract

Bu çalışmada, Türkçenin en sağlam yapılarından birisi olan fiiller üzerinde karşılaştırmalı veistatistiksel bir inceleme yaptık. Dîvânü Lügâti’t-Türk’te geçen tek heceli fiillerin bugünküçağdaş Oğuz ve Kıpçak grubu Türk lehçelerindeki durumunu karşılaştırmalı olarak ele alarakistatistiksel sonuçlara ulaşmaya çalıştık. Çalışmamızın temelini Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki tekheceli fiiller oluşturmuştur. Karşılaştırmada, Oğuz grubu lehçelerinden Türkmen ve TürkiyeTürkçeleri, Kıpçak grubundan ise Tatar ve Başkurt Türkçeleri esas alınmıştır. Bu çalışmasonucunda, Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki tek heceli fiillerin bugünkü lehçelerde %68-%76oranında yaşadığı tespit edilmiştir. Türkiye Türkçesi, ağızlarda yaşayan kelimeler dikkatealındığında, tek heceli fiilleri muhafaza hususunda birinci sırayı alırken, ağızlarda yaşayankelimeler dışarıda tutulduğunda sonuncu olabilmektedir.

Keywords

Dîvânü Lügâti’t-Türk, Tek Heceli Fiiller, Türkiye Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Tatar Türkçesi, Başkurt Türkçesi

A Statistical View Toward The Monosyllabic Verbs In Dîvânü Lügâti't-Türk And Their Situation In Oghuz And Kypchak Dialects

Abstract

In this study, we made a comparative and statistical analysis on the verbs which are one of the most lasting structures of Turkish. We tried to reach statistical results by comparing and analyzing monosyllable verbs mentioned Dîvânü Lügâti't-Türk and their situation in Oghuz and Kypchak dialects. The monosyllable verbs in Dîvânü Lügâti't-Türk form the foundation of our study. In the cross tabulation, Turkoman and Turkey Turkish of Oghuz group of dialects, and, Tatar and Bashkir Turkish of Kypchak group of dialects were taken. As a result of this study, it is discovered that the monosyllabic verbs in Dîvânü Lügâti't-Türk are living in modern dialects in the ratio of 68%-76%. Even though Turkey Turkish takes the first rank with regard to conserving the monosyllable verbs considering the words living in the mouths, it may take the last rank when the words living in the mouths are disregarded

Keywords

Dîvânü Lügâti't-Türk, monosyllable verbs, Turkey Turkish, Turkoman Turkish, Tatar Turkish, Bashkir Turkish