II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ

Year 2018, Issue: 43, 459 - 470, 23.07.2018

Yunus İnce

https://doi.org/10.21563/sutad.510553

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışma Osmanlı tarih yazıcılığının ne zaman ve niçin başladığını ortaya koymak için kaleme alınmıştır. Çalışmanın kaynakları genel olarak El-Evamirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye gibi Anadolu Selçukluları dönemine dair bilgi veren bazı kaynaklar, Şikârî’nin Makrizî’nin ve Tagriberdî’nin eserleri gibi Osmanlılar ile birlikte Karamanoğulları, Timurlular gibi devletler hakkında bilgi veren eserler bulunmaktadır. Yine Tevârih-i Âl-i Selçuk, Aşıkpaşazade Tarihi, Oruç Bey Tarihi, Behcetü’t-Tevârîh gibi erken dönem Osmanlı kronikleri ile Konstantin Konstatinoviç Mihailović’inki gibi bazı hatıratlardan istifade edilmiştir. II. Murad devrinde Osmanlı tarih yazıcılığının başlamasında Osmanlılar ile Timurlular arasında yaşanan mücadelelerin etkili olduğu görülmektedir. Bu anlamda Ankara Savaşı (1402) Osmanlı Devletinin devlet anlayışının şekillenmesi açısından önemli bir dönüm noktasıdır. Yıldırım Bayezid devrine kadar Osmanlı Devleti Balkanlar’da ve Anadolu’da rakiplerine üstünlük sağlamıştır. Askerî ve siyasî başarılar Osmanlıların geniş bir alanda hâkimiyet kurmasına neden olmuştur. Ancak 1402 yılında Ankara Savaşının kaybedilmesi neticesinde Anadolu topraklarında kurulan birlik dağılmış ve eski beylikler tekrar canlanmıştır. I. Mehmed devrinde elden çıkan toprakların büyük kısmı tekrar elde edilmiştir. Timurlu Hükümdarı Şahruh’un II. Murad’a “nesep” üzerinden yüklenerek, yüksek hâkimiyetini kabul ettirmek istemesi Osmanlı tarih yazımının başlamasında önemli bir etken olmuştur. II. Murad, Yazıcızâde Ali’ye Osmanlı tarihine dair bir eser yazmasını emretmiştir. Yazıcızâde Ali, İbn Bibi’nin El-Evamirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye adlı eserini bazı kısımları değiştirerek, ilaveler yaparak çevirmiştir. II. Murad’a ve Osmanlıların nesebine dair eklenen kısımlarda Âl-i Osman’ın nesep olarak Âl-i Cengiz’den daha yüksek bir mertebede bulunduğuna vurgu yapılmıştır. Şükrullah’ın eserinde devam eden bu anlayış daha sonraki Osmanlı kaynaklarında kendini gösteren ve Osmanlıların soyunu Oğuz Kağan’a ve Hz. Nuh’a kadar eskiye götüren şecerelerde kendisini gösterir.

Keywords

Osmanlılar, Timurlular, tarih yazıcılığı, nesep, şecere

References

• [Yazarı Bilinmiyor] (1989), Gazavat-ı Sultan Murad B. Mehemmed Han: İzladive Varna Savaşları (1443-1444) Üzerinde Anonim Gazavatname, haz. Halil İnalcık-Mevlüd Oğuz, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• [Yazarı Bilinmiyor] Tercüme-i Şehname, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine. Nu.1518.
• AHMED OĞLU ŞÜKRULLAH (2010), Behcetü't Tevarih, haz. Ali Sözer, çev. Abdullah Almaz, İstanbul, Mostar Yayınları.
• AHMED OĞLU ŞÜKRULLAH (2012), Şükrullah'ın Risalesi ve 15. Yüzyıl Şark Musikisi Nazariyatı, haz. Murat Bardakçı, İstanbul, Pan Yayınları.
• AKÇA Gürsoy- İNCE, Yunus (2015), Klasik Osmanlı Çağında Tarih, Meşruiyet ve Rüya, Konya, Palet Yayınları.
• ÂŞIKPAŞAZÂDE (2013), Âşıkpaşazâde Tarihi [Osmanlı Tarihi (1285-1502)], haz. Necdet Öztürk, İstanbul, Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• ATSIZ, H. Nihal (1961), Osmanlı Tarihine Ait Tarihi Takvimler, İstanbul.
• BEDR-İ DİLŞAD (1997), Murad-nâme, I, II, haz. Adem Ceylan, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• BOYACIOĞLU, Ramazan (2001), “Osmanoğullarının Karamanoğlu İbrahim Bey Aleyhine Aldığı Fetvalar”, Pax Ottomana Studies In Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, ed. Kemal Çiçek, Haarlem-Ankara, Sota-Yeni Türkiye Yayınları, ss. 641-657.
• BROQUİERE, Bertrandon De La (2000), Bertrandon De La Broquiere’in Denizaşırı Seyahati, ed. Ch. Schefer, çev. İlhan Arda, İstanbul Eren Yayınları.
• ÇETİN, Abdülbaki (2014), “Sultan II. Murad’a Sunulan Tezkiretü’l-Evliya Tercümesi Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, Erzurum, s. 95-124.
• DAŞ, Abdurrahman (2004), “Ankara Savaşı Öncesi Timur ve Yıldırım Bayezid’in Mektuplaşmaları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 15, Konya, ss. 141-167.
• DOUKAS, Michaèl (2008), Tarih Anadolu ve Rumeli 1326-1462, çev. Bilge Umar, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• FERİDUN AHMED BEY (1274), Mecmû‘â-iMünşeâ’t-ı Feridun Beğ, I, İstanbul.
• HASAN RUMLU (2006), Ahsenü’t-Tevârîh, çev. Mürsel Öztürk, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İBN ARABŞAH (2012), Acâibu’l-Makdûr fî Nevâib-i Timûr (Bozkırdan Gelen Bela), çev. Ahsen Batur, İstanbul, Selenge Yayınları.
• İBN BİBİ (1996), El Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iyye (Selçukname), I, çev. Mürsel Öztürk, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İBN HALDUN (2007), Mukaddime, I, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul, Dergâh Yayınları.
• İBN-İ ŞERİF (2003), Yadigâr: 15. yüzyıl Türkçe Tıp kitabı, Yadigar-ı İbn-i Şerif, I, II, ed. Orhan Sakin, İstanbul, Merkez Efendi Geleneksel Tıp Derneği Yayınları.
• İDRÎS-İ BİTLİSÎ (2016), Selim Şah-Nâme, haz. Hicabi Kırlangıç, Ankara, Hece Yayınları.
• İMBER, COLİN (2005), “İlk Dönem Osmanlı Tarihinin Kaynakları”, çev Oktay Özel, Söğüt’ten İstanbul’a, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, ss. 39-72.
• İNALCIK, Halil (2005), “Osmanlı Tarihçiliğinin Doğuşu”, çev. Fahri Unan, Söğüt’ten İstanbul’a, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları.
• KÂŞİFÎ (2005), Gazânâme-i Rûm, haz. M. Ebrahim Esmail, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Ortaçağ Tarihi Programı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• KINALIZÂDE ALİ ÇELEBİ (2007), Ahlâk-ı Alâî, haz. Mustafa Koç, İstanbul, Klasik Yayınları.
• LOWRY W. HEAT (2010), Erken Dönem Osmanlı Devleti'nin Yapısı, çev. Kıvanç Tanrıyar, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• MAKRIZÎ (1972), Kitâbu’s-Sülûk li Ma’rifeti Düveli’l-Mülûk, IV, 2. bölüm, haz. Said Abdulfettah Aşur, Kahire, Mısır Ulusal Kütüphanesi Yayınları.
• MÉNAGE (1981), V. L., “Sultan II. Murad’ın Yıllıkları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 33, İstanbul, s. 79-98.
• MÉNAGE, VİCTOR L. (2005) “Osmanlı Tarih Yazıcılığının İlk Dönemleri”, çev. Mehmet Öz, Söğüt’ten İstanbul’a, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, ss. 73-92
• MERAGÎ (2015), Makasıdu’l-Elhan Meragi’den II. Murad'a Müziğin Maksatları, haz. Recep Uslu, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• MİHAİLOVİĆ, Konstantin Konstatinoviç (2003), Bir Yeniçerinin Hatıratı, çev-haz. Kemal Beydilli, İstanbul, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
• MUHAMMED B. MUHAMMED EL- GAZALİ (2009), Nasayihü'l-Mülük İnceleme-Metin Dizin, çev. Turgut Tok, İstanbul, Bilgeoğuz Yayınları.
• MUHAMMED ŞÎRVÂNÎ (2012), Tuhfe-i Murâdî (Cevhernâme), haz. Mustafa Argunşah, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• NECMEDDİN DAYE (2010), Sufi Diliyle Siyaset İrşadü'l-Mürid ile'l-Murad fi Tercemeti Mirsa-dü'l-'İbad, çev. Kâsım b. Mahmûd Karahisârî, haz. Özgür Kavak, İstanbul, Klasik Yayınları,
• SCHİLTBERGER, Johannes (1997), Türkler ve Tatarlar Arasında ( 1394-1427), çev. Turgut Akpınar, İstanbul, İletişim Yayınları.
• SÜMER, Faruk (1999), Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ŞİKÂRÎ (2005), Karamannâme, [Zamanının Kahramanı Karamanîler’in Tarihi], haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu, İstanbul, Karaman Valiliği-Çekül Vakfı Yayını.
• ŞÜKRULLAH (2013), Behcetü’t-Tevârîh-Tarihin Aydınlığında, çev. Hasan Almaz, İstanbul, Mostar Yayınları.
• TAGRÎBERDÎ (1992), en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûk Mısır ve’l-Kâhire, XIV, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• TURAN, Osman (1984), İstanbul’un Fethinden Önce Yazılmış Tarihi Takvimler, Ankara.
• YAZICIZÂDE ALİ (2009), Tevârih-i Âl-i Selçuk [Selçuklu Tarihi], haz. Abdullah Bakır, İstanbul, Çamlıca Basım Yayın.