MERKEZİ OTORİTE KARŞISINDA BİR DAĞLI EŞKIYASI: DELİ KADRİ

Yıl 2018, Sayı: 44, 269 - 287, 10.01.2019

Eyyub Şimşek

https://doi.org/10.21563/sutad.511656

Cited By: 2

Öz

Dağlı eşkıyalarının Rumeli’yi kasıp kavurduğu dönemde Bergos civarında pek de meşhur olmayan Deli Kadri adlı bir eşkıya faaliyette bulunmaktaydı. Deli Kadri’nin politik arzulardan uzak, yağmacılığa dayalı faaliyetleri onu sıradan bir eşkıya yapmaktaydı. Belki de bu yüzden tarihçilerin dikkatini çekememişti. Hâlbuki Osmanlı imparatorluğunun onun gibi sıradan bir eşkıya ile mücadelesi devletin eşkıyaya yönelik siyasetinin belirlenmesinde önemli ipuçları verebilmektedir. Bu çalışma, onun devlet ile olan ilişkileri aracılığıyla dönemin portresine bir katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ne dayanılarak yapılan bu çalışmada bir eşkıyanın merkezi otoriteyi nasıl uğraştırdığı ortaya konulmaya çalışılırken, diğer taraftan devletin eşkıyalara yönelik izlediği politikalar ele alınarak değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Dağlı Eşkıyası, Deli Kadri, Bergos.

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Şeriye Sicilleri(MŞH.ŞSC.d)
• Rodosçuk Şeriye Sicili No: 7427.
• Mühimme Defterleri (A.DVN.MHMd.) No: 219 ve 223
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA.A.E.SSLM. III 30-1738 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 67-4042 (29 Z 1210/5 Temmuz 1796); 132-8026 (21 Ra 1219/30 Haziran 1804); 142-8573 (21 Ra 1214/23 Ağustos 1799); 171-10166 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 199-11941 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 339-19563 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 372-21224 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 372-21225 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 401-23110 (10 Ca 1220/6 Ağustos 1805).
• BOA.AE.SABH.I. 26-2001 (7 R 1196/22 Mart 1783); 136-9178 (26 Za 1193/4 Ocak 1780)
• BOA.C.ZB 7-319 (18 N 1218/1 Ocak 1804); 8-368 (5 Za 1196/12 Ekim 1782); 9-446 (23 N 1218/6 Ocak 1804); 11-530 (5 C 1220/31 Ağustos 1805); 23-1105 (29 Ş 1218/14 Aralık 1803); 25-1215 (15 M 1215/8 Haziran 1800); 28-1365 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 50-2499 (29 L 1220/20 Ocak 1806); 76-3778 (21 Ş 1218/6 Aralık 1803).
• BOA.C.AS 27-1240 (11 S 1221/30 Nisan 1806); 104-4096 (6 Ş 1221/19 Ekim 1806); 133-5012 (18 L 1221/29 Aralık 1806); 192-8280 (18 Ca 1215/7 Ekim 1800); 1053-46287 (1 B 1221/14 Eylül 1806); 1222-54853 (29 M 1222/8 Nisan 1807).
• BOA.C.DH 27-1332 (7 Ca 1220/3 Ağustos 1805); 52-2583 (29 L 1218/11 Şubat 1804); 109-5444 (10 N 1218/24 Aralık 1803); 137-6814 (7 N 1222/8 Kasım 1807); 303-15123 (29 N 1214/24 Şubat 1800). BOA.HAT 46-2264 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 48-2310 (29 Ra 1220/27 Haziran 1805); 48-2310-A (29 Ra 1220/27 Haziran 1805); 48-2312 (29 Z 1220/20 Mart 1806); 49-2324 (25 Ra 1219/4 Temmuz 1804); 49-2347 (6 R 1219/15 Temmuz 1804); 49-2348-C (13 Ra 1219/22 Haziran 1804); 51-2385 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 52-2456 (25 C 1218/12 Ekim 1803); 53-2485 (2 B 1218/18 Ekim 1803); 53-2478 (10 Za 1219/10 Şubat 1805); 54-2502-A (18 B 1218/3 Kasım 1803); 54-2502-C (17 B B 1218/2 Kasım 1803); 55-2535 (13 N 1218/27 Aralık 1803); 55-2552 (29 Z 1219/31 Mart 1805); 56-2563 (29 Z 1219/31 Mart 1805); 56-2565 (29 Z 1219/31 Mart 1805); 56-2567 (5 Ra 1219/14 Haziran 1804); 56-2568 (20 N 1218/3 Ocak 1804); 57-2590 (9 Za 1219/9 Şubat 1805); 57-2591 (2 Z 1219/4 Mart 1805); 57-2599 (8 Z 1219/10 Mart 1805); 57-2606 (3 Ra 1220/1 Haziran 1805); 57-2615-A (15 B 1218/31 Ekim 1803); 57-2615-B (15 B 1218/31 Ekim 1803); 57-2615-C (15 B 1218/31 Ekim 1803); 57-2616 (5 Ra 1219/14 Haziran 1804); 57-2616-B (3 Ra 1219/12 Haziran 1804); 57-2618 (14 B B 1218/30 Ekim 1803); 57-2618-C (14 B B 1218/30 Ekim 1803); 57-2618-D (14 B 1218/30 Ekim 1803); 58-2627 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 58-2627-D (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 58-3630-A (24 N 1220/16 Aralık Ağustos 1805); 59-2637 (15 B 1218/31 Ekim 1803); 59-2660 (7 M 1221/27 Mart 1806); 59-2660-A (7 M 1221/27 Mart 1806); 59-2660-B (7 M 1221/27 Mart 1806); 59-2660-C (12 M 1221/1 Nisan 1806); 69-2921-A (28 Ra 1219/7 Temmuz 1804); 69-2923 (2 Ra 1219/11 Haziran 1804); 72-3023 (20 Ş 1218/5 Aralık 1803); 72-3026-A (13 Ra 1219/22 Haziran 1804); 73-3038 (3 C 1220/29 Ağustos 1805); 75-3101 (29 Z 1220/20 Mart 1806); 77-137 (21 L 1218/3 Şubat 1804); 78-3231 (4 Za 1220/24 Ocak 1806); 78-3257 (25 R 1220/23 Temmuz 1805); 79-3268 (25 R 1220/23 Temmuz 1805); 84-3462 (20 Za 1219/20 Şubat 1805); 104-4096 (6 Ş 1221/19 Ekim 1806); 120-4860 (11 Ca 1221/27 Temmuz 1806); 136-5571 (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 150-6316-G (29 M 1221/18 Nisan 1806); 150-6330 (29 Ra 1221/16 Haziran 1806); 150-6333 (13 Ra 1221/31 Mayıs 1806); 214-11762 (6 L 1218/19 Ocak 1804); 216-11836 (10 Ş 1218/25 Kasım 1803); 216-11836-B (29 Z 1218/10 Nisan 1804); 218-12000 (2 B 1218/18 Ekim 1803); 218-12016 (20 Ş 1218/5 Aralık 1803); 218-12031 (7 B 1218/23
• Osmanlı Tarihleri
• Ahmet Cevdet Paşa (1871), Tarih-i Cevdet, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Câbî Ömer Efendi (2003), Câbî Târihi (Târih-i Sultân Selîm-i Sâlis ve Mahmûd-ı Sânî) Tahlîl ve Tenkidli Metin, I, (haz. Mehmet Ali Beyhan), Ankara: TTK.
• Mütercim Ahmed Âsım Efendi (2015), Âsım Efendi Tarihi, I-II (1218-1224/1804-1809) (haz. Ziya Yılmazer), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı No: 58.
• Gazeteler
• Journal de l’empire, 14 Temmuz 1807.
• Journal des débats et des décrets, 25 Nisan 1805.
• Araştırma Eserleri
• ALTUNAN, Sema (2006), “XVII.Yüzyıl Sonlarında İstanbul-Edirne Arasındaki Menziller ve Bazı Menzilkeş Köyler”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 25 (39): 75-99.
• AYGÜN, Necmettin (2010), “Gümülcine Ayânı Tokadcıklı Süleyman (1761-1804)”, Belleten, LXXIV (271): 707-768.
• BARDAKOĞLU, Ali (1995), “Eşkıya”, DİA, C. XI, İstanbul: TDV, 463-466.
• BAŞER, Alper (2006), Gümülcine Ayanı Tokatcıklı Süleyman Ağa ile Ferecik Ayanı Ali Molla’nın Faaliyetleri ve Merkezi Hükümetle Olan İlişkileri, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• BEYDİLLİ, Kemal (2007), “Pazvandoğlu Osman”, DİA, C. XXXIV, İstanbul: TDV, 208-210.
• BEYDİLLİ, Kemal (2009), “Selim III”, DİA, C. XXXVI, İstanbul: TDV, 421-425.
• DRIAULT, Édouard (2013), Napoléon’un Şark Siyâseti, Selîm-i Sâlis, Napoléon, Sébastiani ve Gardane, (Tercüme: Köprülüzâde Fuad, Çeviriyazı: Selma Günaydın), Ankara: TTK.
• EKİNCİ, İlhan (2013), “Karadeniz’de Âyanlar ve Denizcilik”, Karadeniz Araştırmaları, Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi, 10 (37): 15-50.
• ESMER, Tolga Uğur (2014), “The Precarious Intimacy of Honor in Late Ottoman Accounts of Para-militarism and Banditry”, European Journal of Turkish StudiesSocial Sciences on Contemporary Turkey, (18): 1-18.
• İLGÜREL, Mücteba (1995), “Eşkıya, Osmanlılarda Eşkıyalık Hareketleri”, DİA, XI, İstanbul: TDV, 1995, 466-469.
• JORGA, Nicolea (1914), Histoire des États balcanique à l’époque moderne, Bucarest: Librairie C. Sfetea.
• JORGA, Nicolea (2005), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, 5, (çev. Nilüfer Epçeli), İstanbul: Yeditepe.
• KARAL, Enver Ziya (1942), Selim III’ün Hatt-ı Humayunları, Ankara: TTK.
• ÖZKAYA, Yücel (1983), Osmanlı İmparatorluğunda Dağlı İsyanları (1791-1808), Ankara: AÜDTCF Yayınları No: 344.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1971), “Nizam-ı Cedit Ricalinden Kadı Abdurrahman Paşa”, Belleten, XXXV (138): 245-302.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (2010), Meşhur Rumeli Âyanlarından Tirsinikli İsmail, Yıllık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, Ankara: TTK.
• YAVUZ, Ali (2010), Vidin Ayanı Pazvantoğlu Osman’ın Faaliyetleri ve Merkezi Hükümetle İlişkileri, Afyonkarahisar Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• YAYCIOĞLU, Ali (2015), Partners of the Empire, The Crisis of the Ottoman Order in the Age of Revolutions, California: Stanford University Press.
• YILDIZ, Aysel (2017), Crisis and Rebellion in the Ottoman Empire, the Downfall of a Sultan in the Age of Revolution, New York and London: I.B. Tauris.