OSMANLI DEVLETİ’NDE SAVAŞ HUKUKUNUN OLUŞUMU BAĞLAMINDA LAHEY KONFERANSLARI VE BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINDAKİ UYGULAMALAR

Year 2019, Issue: 45, 87 - 99, 30.04.2019

Umut Karabulut

https://doi.org/10.21563/sutad.636130

Abstract

Uluslararası ilişkilerde devletler hukukunun oluşturulma süreci 19 ve 20. yüzyılda hız kazanmıştır. 1864 Cenevre Sözleşmesi, 1899 ve 1907 Lahey Sözleşmeleri devletler hukuku içinde özellikle “savaş hukuku” açısından önemli belgelerdir. Osmanlı Devleti 19. yüzyıl ortalarından itibaren dâhil olduğu bu yöndeki sözleşmelere uymaya özen göstermiştir. Bunun neticesinde savaş içinde olduğu devletlerin misyonlarına ve vatandaşlarına karşı “muhasım devlet politikası” uygulamıştır. Osmanlı Devletinde bu tür uygulamaların savaş içerisinde uygulanması, Trablusgarp ve Balkan Savaşlarından itibaren görülen bir gelişme olarak kayda geçmiştir.

Keywords

Lahey Konferansı, Birinci Dünya Savaşı, Muhasım Devlet, Osmanlı Savaş Hukuku, Kapitülasyonların Kaldırılması

References

• 1. Resmi Yayınlar a. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri
• DH. EUM.4. Şb. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye 4. Şube), Dosya. 7, no. 57.
• DH. EUM. 4. Şb. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye 4. Şube), Dosya. 15, no. 12.
• DH. EUM. 5. Şb. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye 5. Şube), Dosya. 4, no. 39.
• DH. EUM. 5. Şb. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye 5. Şube), Dosya. 6, no. 54.
• DH. EUM. ECB. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye Ecânib Kalemi), Dosya. 16, no. 36.
• DH. EUM. ECB. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye Ecânib Kalemi), Dosya. 16, no. 38.
• DH. EUM. 5. Şb. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye 5. Şube), Dosya. 18, no. 34.
• DH. EUM. 5. Şb. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye 5. Şube), Dosya. 25, no. 28.
• HR. SYS. (Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı), Dosya. 2226, no. 24.
• DH. ŞFR.(Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi), Dosya. 64, no. 204.
• HR. SYS. (Hariciye Siyasi), Dosya. 2197, no. 53.
• HR, SYS. (Hariciye Siyasi), Dosya. 2177, no.1.
• MV. (Meclis-i Vükela Mazbataları), Defter. 195, no.12.
• HR, SYS. (Hariciye Siyasi), Dosya. 2180, no.1.
• HR, SYS. (Hariciye Siyasi), Dosya. 2180, no. 2.
• HR, SYS. (Hariciye Siyasi ), Dosya. 2112, no. 15.
• HR, SYS. (Hariciye Siyasi ), Dosya. 2189, no. 3.
• HR, SYS, (Hariciye Siyasi ), Dosya. 2214, no. 5.
• HR, SYS, (Hariciye Siyasi ), Dosya. 2236, no. 2.
• DH EUM. (Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye 6 Şube), Dosya. 7, no.6.
• Y. PRK. KOM, (Yıldız Perakende Evrakı Komisyonlar Maruzatı), Dosya. 15, no. 53. b. Düstur
• Düstur, 1. Tertip, C: 1, Sayfa: 16-18.
• Düstur 1941: 1. Tertip C: 7, Sayfa: 307.
• 2. Kitaplar
• AHMAD, Feroz (2017), Modern Türkiye’nin Oluşumu, Ankara: Kaynak Yay, 16. Basım.
• AKŞİN, Sina (1996), Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, Ankara: İmaj Yayınevi, 2. Baskı.
• AKYILMAZ, Sevgi Gül (2013), “Cumhuriyet Öncesi Dönemde Yabancıların Taşınmaz Edinimi ile İlgili Düzenlemelerin Gerekçeleri, Kapsamları ve Uygulamaların İncelenmesi: Hukuk Tarihi Yönünden değerlendirme”, TÜBİTAK Türkiye’de Tarihsel Gelişim Süreci İçinde Yabancıların Taşınmaz Edinimlerinin Analizi, Ankara: TÜBİTAK Yay.
• ARI, Tayyar (2004), Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika, İstanbul: Alfa Yayınları, 5. Basım.
• BİLSEL, Cemil (1940), Devletler Hukuku Giriş, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• BOZKURT, Enver - KÜTÜKÇÜ, M. Akif – POYRAZ, Yasin (2004), Devletler Hukuku, Ankara: Asil Yayınları, 1. Baskı.
• ÇAPA, Mesut (2010), “Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1912)”, Ankara: Türkiye Kızılay Derneği Yay, 2. Basım.
• GROTİUS, Hugo (1967), Savaş ve Barış Hukuku, Çev: Seha L. Meray, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• İNALCIK, Halil (2018), Devlet-i Aliyye; Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar IV, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay, 4. Basım.
• KNUTSEN, Thorbjorn L. (2015), Uluslararası İlişkiler Teorisi Tarihi, Çev: Mehmet Özay, İstanbul: Açılım Kitap Yayınevi.
• SÖNMEZOĞLU, Faruk – YILDIZ, Y. Gökalp – ARIBOĞAN, D. Ülke – DEDEOĞLU, Beril (1992), Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, İstanbul: Cem Yayınevi.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1948), Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara: TTK yayınları.
• ZÜRCHER, Erik Jan (1995), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yay. 1. Baskı.
• 3. Makaleler
• ARSLAN, Ozan (2008), “I. Dünya Savaşı Başında Kapitülasyonların İttihat ve Terakki Yönetimi Tarafından Kaldırılması ve Bu Gelişme Karşısında Büyük Güçlerin Tepkileri”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, C X, S. 1: 168-269.
• ASLAN, M. Yasin (2008), “Savaş Hukukunun Temel Prensipleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Ankara, Sayı: 79: 238-239.
• BARAN, Tülay Alim (2009 Mart), “Çanakkale Savaşı’nda Hukuk İhlalleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXV, sayı:73, s:83.
• ERDEM, Ufuk (2017 Aralık), “Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki İngiliz Esirler: İki Esir Kampı (Afyon ve Gediz), İki Esir Gazetesi (Afionkarahissar and Kedos Newspapers)” Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Journal of Social and Humanities Sciences Research, C XIV S. 14: 1696-1907.
• ERŞAN, Mesut (2009 Mart), “Çanakkale Muharebelerinde Savaş Hukuku İhlalleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XXV, Sayı:73, s.165.
• GENCER, Fatih (2009), “I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Amerikan Vatandaşlarına Yönelik Politikası”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C 28 S. 46: 249-264.
• KANBUR, Mehmet Nihat (2012 Nisan), “Devletlerin Egemenlik Yetkisine Etkisi Bakımından Uluslararası Ceza Mahkemesi”, e- akademi Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi, S. 122, S: 1-31.
• KARABULUT, Sezen (2018 Aralık), “Savaş Yılları Osmanlı Kudüs’ünde Mülkiyet Hakkı (1914-1918)”, Tarih İncelemeleri Dergisi (Eser İçerisinde TİD), Cilt: XXXIII/2 (2018), s. 451-480.
• KARABULUT, Sezen (2018 Aralık), “Osmanlı Devleti’nin ‘Muhasım Devlet’ Politikasına Bir Örnek: Trablusgarp Savaşı ve İzmir’deki İtalyanlar”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (Eser içerisinde YDTA), C 17, S. 34, 185-205.
• KAŞIYUĞUN, Ali (2018 Ocak), “I. Dünya Savaşında Esirler Meselesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Muş Alparslan Üniversitesi Tarih ve Gelecek Dergisi, C IV, S. 1: 74-98.
• SENCER, Muzaffer (1990), ”İnsan Hakları ve Savaş”, İnsan Hakları Yıllığı Dergisi, Ankara: TODAİE Yayınları, S. 12/1: 15-63.
• ŞAHİN, Feyza Kurnaz (2016), “İngiliz Arşiv Belgelerine Göre I. Dünya Savaşı Yıllarında Afyonkarahisar Üsera Garnizonu’ndaki İngiliz Esirler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü dergisi, C. 56: 1255-1307.
• TEMEL, Mehmet (2004), “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında 1907 Tarihli Lahey Sözleşmelerine Aykırı Davranan İtilaf Devletlerine Karşı Osmanlı Devleti’nin Aldığı Bazı Önlemler”, Atatürk Üniversitesi Atatürk Dergisi, C 4, S. 2: 147-167.
• TOPUZ, Ercüment (2017 Aralık), “I. Dünya Savaşında Düvel-i Muhasama Tebasına Yönelik Uygulamalar”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C IV, S. 13: 297-312.
• TÜTÜNCÜ, Ayşe Nur (2004), “Nükleer Silahların Kullanımının Yasaklanması Sorunu”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C IV, S. 2: 9-26.
• UCA, Alaaddin (2003), “1915 Yılında Yayınlanan Bir Üsera Talimatnamesi ve Düşündürdükleri”, Atatürk Üniversitesi Atatürk Dergisi, C III, S. 3: 169-183.
• UYANIKER, Ahmet (2018 Ocak), “Hastane Gemilerinin Birinci Dünya Savaşı’nda Savaşan Taraflar Arasında Soruna Dönüşmesi”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Asia Minor Studys; İnternetional Journal of Social Sciences, C VI, S. 11: 27-52.
• YILMAZ, Erdal (2013), “Bern İtilafnameleri 1917-1978 (Osmanlı Devleti- İngiltere- Fransa)”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 15, S. 2: 291-310.
• 4. Tezler
• AKKOR, Mahmut (2013), I. Dünya Savaşı’nda Anadolu’daki İngiliz Esirleri ve Esir Kampları, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• ARSLAN, Nebahat Oran (2003), I. Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki Rus Savaş Esirleri ve Bunların İadeleri, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi. 5. İnternet Kaynakları
• RÖTHLİSBERGER, Ernst (2009. 02. 28), Full Text of Die Neue Genfer Konvention vom 6. Juli 1906, Erişim tarihi: 2018. 05. 14, https://archive.org.
• KOCH, Alexander (2014. 05. 28), Die Erste Weltkrig 1914-1918, Erişim tarihi: 2018. 05. 31, https://www.dhm.de.