OSMANISCHE SPRICHWÖRTER (1865) ADLI ESERDEKİ TÜRK ATASÖZLERİ VE BU ATASÖZLERİNİN TELAFFUZU -II-

Yıl 2020, Sayı: 49, 39 - 41, 21.08.2020

Tuncay Böler

https://doi.org/10.21563/sutad.857426

Öz

1928 Harf İnkılabı'ndan önce Avrupalı bilginler tarafından Latin harfleriyle yazılan transkripsiyon metinleri (transcribed texts), Türk dili araştırmaları için oldukça önemlidir. Ana dili Türkçe olmayanların elinden çıkması sebebiyle birtakım yanlışları ihtiva edebileceği hatırdan uzak tutulmaması gereken transkripsiyon metinlerinin yazılış amaçları farklı farklı olsa da bunlar -özellikle sözcüklerin telaffuzlarına yani konuşma diline de yer verdikleri için- ses bilgisi ve başka açılardan önemli birer kaynaktır. Bu türden eserler üzerinde Batı’da 1900’lü yılların başında birtakım incelemeler yapılmaya başlanmışken Türkiye’deki araştırmalar 1990’lı yıllara kadar sarkmıştır. Günümüzde Almanca, Fransızca, İtalyanca, İngilizce yazılmış birtakım transkripsiyon metinleri üzerinde yapılan çalışmalar hâlâ devam etmektedir. Burada konu edinilen atasözlerine kaynaklık eden Osmanische Sprichwörter (Osmanlı Atasözleri) 1865’te Viyana’da yayımlanmış transkripsiyon metinlerindendir. Eserde 500 atasözü bulunmaktadır. Bilindiği gibi Arap alfabesi ile yazılan sözcükler genellikle kalıplaşmış bir imlaya sahip oldukları için çoğu zaman telaffuzu örter, tam olarak göstermezler. Osmanische Sprichwörter’de hem Alman ve hem de Fransız transkripsiyon sistemine göre atasözlerinin telaffuzları yazıya yansıtılmaya çalışılmış, böylelikle bizler için imla ile telaffuz arasındaki farklılıkların görülmesi imkânı ortaya çıkmıştır. Makalede Osmanische Sprichwörter’de bulunan 100 (101-200 arası) atasözü değerlendirilmiş, bu atasözlerinde yer alan sözcük ve eklerin telaffuzları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ses bilgisi,, Telaffuz,, Transkripsiyon Metinleri,, Atasözü

Kaynakça

• Bekâr, B. (2019). Batı kültüründe Türk atasözleri (16. yüzyıl-19. yüzyıl). Konya: Kömen Yay.
• Böler, T. (2018). Osmanische Sprichwörter (1865) adlı eserdeki Türk atasözleri ve bu atasözlerinin telaffuzu. V. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Bildiri Kitabı içinde (s. 850-865), İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Yay.
• Duman, M. (1999). Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde i/e meselesine dair. İlmî Araştırmalar, 7, 65-103.
• Hazai, G. (2012). Türkiye Türkçesinin dünü ve bugünü (T. Turan, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• K. K. Orientalische Akademie (1865). Osmanische sprichwörter. Wien: K.K. Hof- und Staats-Druckerei.
• Kartallıoğlu, Y. (2011). Klasik Osmanlı Türkçesinde eklerin ses düzeni (16, 17 ve 18. yüzyıllar). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Tulum, M. (1991). Alfabe ve alfabemiz üzerine. Dil ve alfabe üzerine görüşler içinde (s. 23-27). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yay.