KAZIM EMİNİ’NİN ŞİİRLERİNDEN HAREKETLE AFGANİSTAN ÖZBEK ŞİİRİNDE “BADARGA” TEMASI

Yıl 2020, Sayı: 49, 93 - 104, 21.08.2020

Rıdvan Öztürk

https://doi.org/10.21563/sutad.857429

Öz

Bugün Afganistan olarak bilinen bölgedeki Türklerin yüzyıllardır süren hakimiyeti, on sekizinci yüzyılın ikinci yarısından itibaren sona ermiştir. Bunun sonucunda yeni yöneticilerin bölgedeki Türk halkları ve dilleri üzerindeki baskıları da zamanla arttı. Baskılara son zamanlarda Afganistan’ın içine düştüğü dâhili ve harici zor şartlar da eklenince, ahalinin pek çoğu yabancı ülkelere muhacir olarak sığınmak zorunda kalmıştır. Göç edenlerin arasında onlarca yazar ve şair de bulunmaktaydı. Bu kişiler, mensubu bulunduğu toplumun duygu ve düşüncelerini eserlerine yansıtmışlardır. “badargalık” olarak da bilinen muhacirlik ile ilgili duygu ve düşüncelerini eserlerine en iyi yansıtanların birisi de Özbek şairi Muhammed Kazım Emini’dir.
Bu duygu ve düşünceler özelde Afganistan Özbek edebiyatının önemli yazar ve şairlerinden birisi olan Muhammed Kazım Emini’nin, genelde ise onun mensubu bulunduğu Özbek halkının duygu ve düşünceleridir

Anahtar Kelimeler

Kazım Emini,, badarga,, muhacirlik,, Afganistan Özbek Şiiri

Kaynakça

• Afganistan Etnik Grup Haritası (2020). https://www.mepanews.com/afganistan-etnik-grup-haritasi-21807h.htm (Erişim tarihi: 04.01.2020).
• Afganistan Ülke Raporu (2017). (Haz. Kabil Türkiye Büyükelçiliği): www.kutso.org.tr/wp-content/uploads/2017/06/Afganistan.pdf (Erişim tarihi: 04.01.2020).
• Altay, N. (2007). O’zbek tili so’zlüui: Malezya: D’ Orient Express Printing Group.
• Behmen, A. (2003). Qurban Sardar: Mezarışerif: Mirza Ulugbek Ferhengi Kanuni Yayınları.
• Devlet, N. (1993). Doğuştan günümüze büyük İslam tarihi, ek cilt, Afganistan Türkîleri. İstanbul: Çağ Yayınları.
• Emini, M. K. (2007). Afg’onistondagi O’zbek şoirlari. Kabil: Matbaa-i Maiwand.
• Emini, M. K. (2011). O’zbek Adabiyotida Shirning Şakl va Mazmun Jihatdan Turlari. Meymene: Neşriye-i Azad-i Meymene.
• Emini, M. K. (2013). G’urbat Kuylari, Shirlar To’plami. Mezarışerif: Matbaa-i Dostan.
• Gökdağ, B. A. (2002). “Afganistan’da Türklük ve Hazaralar”. Türkler. C. 20, s. 702-722. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Jarring, G. (1943). Bugünkü Afganistandaki Türk cemaetleri hakkında. (H. Yaylalıgil, Çev.). İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası.
• Magrupova, Z. M. (Ed.). (1981). O’zbek tilining izohli lug’ati. C. 1. Moskova: Rus Tili Neşriyatı.
• Naimi, M. N. (2019). Taliban hareketi üzerine bir inceleme: Din ve terör. Ankara: Karakum Yayınevi.
• Öztürk, R. (2010). Afganistanlı Türkmen şairleri. Konya: Çizgi Yayınevi.
• Öztürk, R. (2014). Günümüz Afganistanlı Özbek şairleri. Konya: Palet Yayınları.
• Öztürk, R. (2015). Afganistan’daki eski Türk idareleri ve bunların Özbek şairlerinin kimlik algılamasındaki yeri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 37, 201- 220.
• Saray, M. (1987). Afganistan ve Türkler. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Selim, Y. (2004). Afganistan ve Dostum. Ankara: ATO Yayınları.
• Sheldon, K. (2020). Demographics of Afghanistan. https://educatianafghanistan.weebly.com/demograpics.html (Erişim tarihi: 04.06.2020).
• Şahin, S. (2014). Özbek Türkçesinin Seripul ağzı üzerine notlar”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. C. 11( 2), 112-126.
• Tolkun, S. (2016). Afganistan Özbek şiirinin yazım sorunları. İnternational Journal of Humanities and Education- Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. C. 2 (4), 187- 204.
• Vahidov, E. (1991). Nazm Gulshani- O’rtada Begona Yo’q. Taşkent: Yazuvçi Neşriyatı.