KARAMANLI NİZÂMÎ’NİN ŞAİR VE ŞİİR HAKKINDAKİ MÜLÂHAZALARI

Yıl 2020, Sayı: 49, 177 - 195, 21.08.2020

Hasan Ekici

https://doi.org/10.21563/sutad.857443

Cited By: 1

Öz

Klasik Türk şiirinin poetikası şairlerin eserlerindeki şiirlerinden hareketle tespit edilmeye çalışılmaktadır. Bu eserlerde şair/şiir karşılığında kullanılan kelime ve tamlamalar, bir şairde olması gereken hususlar ve şair/şiir ile ilgili benzetme unsurları yer almaktadır. Ayrıca kaleme alınan eserlerde şairlerin yaşadığı dönemin sanat ortamına bakışı, diğer şairlerle ilgili görüşlerini görebilmek mümkündür.
XV. yüzyılın önemli şairlerinden biri olan Karamanlı Nizâmî, şair ve şiir anlayışına yönelik görüş ve düşüncelerini Divan’ındaki kasidelerinin fahriye bölümleri, gazellerinin makta/mahlas beyitleri ile poetik nitelikli diğer beyit ya da bentlerinde dile getirmiştir. Karamanlı Nizâmî, şair ve şiirle ilgili görüşlerini dile getirdikten sonra poetik metinlerden (beyit, mısra, bend) yararlanarak şair ve şiirle ilgili benzetmelere yer vermiştir. Bu bağlamda şairlikle ilgili nergis ve bülbül; şiirle ilgili olarak da altın, cevher, misk/laʽl, muʽciz, şeker, çadır/şemsiye, gül ve tuzak gibi kavramlarla benzerlik ilişkisi kurmuştur.
Bu çalışma üç kısımdan oluşmaktadır: Birinci kısımda Karamanlı Nizâmî’nin hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgi verilmiştir. İkinci kısımda Karamanlı Nizâmî Divanı’ndan hareketle şair anlayışı ile ilgili genel görüşlere, benzetmelere ve ismini andığı, etkilendiği şairlere yer verilmiştir. Üçüncü kısımda ise Karamanlı Nizâmî’nin şiir hakkındaki görüşlerine ve şiirle ilgili yaptığı benzetmelere değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Poetika, Şair, Karamanlı Nizâmî

Kaynakça

• Arı, A. (2005). Şeyh Gâlib’in poetikası. Osmanlı Araştırmaları, Mehmed Çavuşoğlu Armağanı-2, 26 (26), 53: 51-72. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/oa/issue/10952/130899.
• Aristoteles (2017). Poetika-şiir sanatı üzerine. (Akderin F, Çev.). İstanbul: Say Yay. Bayram, Y. (2016). Divan şairinin şiirle ilgili benzetme ve istiareleri. Mavi Atlas, 7: 1-35. doi: org/10.18795/ma.60429.
• Bilgin, A. A. (2001). Karamanlı Nizami. İslâm ansiklopedisi (C. 24, s.453-454). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Biltekin, H. (2010). Şeyhî. İslâm ansiklopedisi. (C.39, S.80-82). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Coşkun, M. (2011). Klasik Türk şairinin poetikası üzerine. Bilig, 56: 57-80. Erişim adresi: http://bilig.yesevi.edu.tr/sayi-56-kis-039-11.html
• Çiçekler, M. (2008). Sa‘dî-i Şîrâzî. İslâm ansiklopedisi. (C.35 S.405-407). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Devellioğlu, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Doğan, M. N. (2002). Fuzûli’nin poetikası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Erkal, A. (2018). Dîvân şiiri poetikası (17. Yüzyıl). Ankara: Altınordu Yay.
• Güleç, İ. (2018). Şiir, şair ve peygambere dair. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gümüş, K. S. (2019). Yûsuf Hakîkî Baba’nın şair ve şiir anlayışı. SUTAD, 46: 153-177. doi:org/10.21563/sutad.556177.
• Gür, A. & Koçakoğlu, B. (2009). Yeni Türk edebiyatında kaynak olarak poetika. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 4: 79-187. doi: org/10.7827/TurkishStudies.541.
• İpekten, H. (1974). Karamanlı Nizâmî hayatı, edebi kişiliği ve Divanı. Ankara: Sevinç Matbaası.
• İsen-Durmuş, T. I. (2007). Fahriyeler ışığında Osmanlı şiirinde ideal şairin portresi. Bilig, 43: 107-116. http://bilig.yesevi.edu.tr/shw_artcl-1227.html.
• Kanar, M. (2007). Nizamî-yi Gencevî. İslâm ansiklopedisi. (C.33 S.183-185). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Karaismailoğlu, A. (2009). Selmân Sâveci. İslâm ansiklopedisi. (C.36 S.446-447). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Karataş, T. (2009). Poetik düşünüşün klasik şiirde dile getirilişi: Bâkî Dîvânı örneği. A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitü Dergisi (Prof. Dr. Hüseyin AYAN Özel Sayısı), 39: 449- 457. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/2878/39656.
• Kaya, B. A. (2020). Necâtî Bey’in poetikası (şiir ve şair anlayışı). İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Kersu, B. (1992). Nizami Divanı'nda sevgilide güzellik unsurları (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• Kur’an-ı Kerim, Erişim tarihi: 2019.10.10. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Şuʽârâ-suresi/224-226-âyet-tefsiri.
• Okay, O. (2011). Sanat ve edebiyat yazıları. İstanbul: Dergâh Yay.
• Öntürk, T. (2016). Sünbül-zâde Vehbî Divanı’nda şiir ve şair ile ilgili düşünceler. İdil, 5 (26): 1743-1762. doi: 10.7816/idil-05-26-09.
• Öztoprak, N. (2005). Rûhî’nin şiir anlayışı. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 12: 101-136. doi: 10.24058/tki.162
• Öztoprak, N. (2006). Rûhî’nin şair anlayışı. Osmanlı Araştırmaları, XXVIII: 93-122. http://english.isam.org.tr/documents/_dosyalar/_pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osmanl%C4%B1_sy28/2006_c28_OZTOPRAKN.pdf
• Pala, İ. (1989). Ansiklopedik Dîvân şiiri sözlüğü. Ankara: Akçağ Yay.
• Savran, Ö. (1996). Karamanlı Nizâmî Dîvânı’ndan seçme gazeller ve bugünkü Türkçesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi: Şanlıurfa.
• Savran, Ö. (2013). Türk Edebiyatı isimler sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde‐detay/karamanli‐nizmi‐nizamii‐karamani Erişim tarihi: 22. 03. 2020.
• Sazyek, H. (2000). Yeni Türk edebiyatında manzum poetik metinler. Türk Dili Dergisi (Basılı Kaynak), 577: 10-22.
• Somunkıran, R. (1994). Nizami Divan’ı tahlili (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi: Elazığ.
• Tokmak, A. N. (1996). Hâcû-yi Kirmânî. İslâm ansiklopedisi, (C.14, s.520-521). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Tolasa, H. (1982). Divan şairlerinin kendi şiirleri üzerine düşünce ve değerlendirmeleri. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Basılı Kaynak), 1: 15-46.
• Tolasa, H. (2001). Ahmet Paşa’nın şiir dünyası. Ankara: Akçağ Yay.
• Turpcu, F. (2016). Karamanlı Nizâmî Divanı’nın yeni bir nüshası (metin-nesre çeviri-tıpkıbasım) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi: İstanbul.