SELÇUKLU SANATINDA GEZEGEN VE BURÇ TASVİRLERİNDE MÜZİK VE DANS

Yıl 2020, Sayı: 49, 493 - 518, 21.08.2020

Ayben Kayın

https://doi.org/10.21563/sutad.857538

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada Selçuklu dönemine ait çeşitli sanat eserleri üzerindeki gezegen ve burç tasvirleri arasında yer alan Zühre gezegeni ile etkisindeki boğa, terazi ve balık burçlarının bulunduğu tasvirlerdeki müzikli sahneler incelenmiştir. Çalışmada sadece Zühre gezegeni ile boğa, terazi ve balık burçlarının ele alınmasının nedeni, dönemin sanat eserleri üzerinde yalnızca bu gezegen ve burçlarda müzikli tasvirlerin tespit edilmiş olmasıdır.
Selçuklu Dönemi’nde müziğin önemli bir yere sahip olduğu bilinmekle beraber, Selçukluların yaptıkları sanat eserleri üzerinde de müzikli sahnelerin çokluğu dikkati çekmektedir. Müzik tasvirli Selçuklu dönemi eserleri arasında gezegen ve burç tasvirlerinde görülen müzik temaları, önemli bir grubu oluşturmaktadır.
Çalışmada Selçuklu döneminde yapılmış olan maden, seramik, minyatür, taş ve mermer eserler üzerinde tespit edilebilen müzik tasvirli gezegen ve burç sahnelerine ait bir grup örnek ele alınacaktır. Bu örnekler üzerinde yer alan müzik temalı gezegen ve burç tasvirleri, konu, kompozisyon, çalgılar ve çalgıcılar bağlamında incelenip değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Sanatı, Müzik Tasvirleri,, Gezegen ve Burç Tasvirleri, Zühre

Kaynakça

• Canby, S. R., Beyazıt, D., Rugiadi, M., & Peacock, A. (2016). Court and cosmos-The great age of the Seljuqs. New Haven and London: Yale University Press.
• Çaycı, A. (2001). Selçuklu ve Artuklu sikkelerinde zodiak tasvirleri. I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi içinde (s. 207-218, 595-601). Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi.
• Çaycı, A. (2002). Anadolu Selçuklu sanatında gezegen ve burç tasvirleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çaycı, A. (2008). Selçuklularda egemenlik sembolleri. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Çulpan, C. (2002). Türk taş köprüleri-Ortaçağ'dan Osmanlı devri sonuna kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Erginsoy, Ü. (1978). İslam maden sanatının gelişmesi (Başlangıcından Anadolu Selçuklularının sonuna kadar). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gierlichs, J. (1996). Mittelalterliche tierreliefs in Anatolian und Nordmesopotamien: untersuchungen zur figürlichen baudekoration der Seldschuken, Artuqiden und ihrer Nachfolger bis ins 15. jahrhundert. Tübingen: Ernst Wasmuth Verlag.
• Hartner, W. (1938). The pseudoplanetary nodes of the Moon’s orbit in Hindu and Islamic iconographies. Ars Islamica, 5(2), 112-154. Erişim adresi: https://library.si.edu/digital-library/book/arsislamica51938detr.
• Hartner, W. (1973/74). The vaso Vescovali in the British Museum: A study on Islamic astrological iconography. Kunst des Orients, 9(1/2), 99-130. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/20752443?seq=1#metadata_info_tab_contents.
• İbnü'l-Esîr. (1989). İslam tarihi (El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi). (A. Köşe, Çev.) İstanbul: Bahar Yayınları.
• İlter, F. (1974). Güney-Doğu Anadolu erken devir Türk köprülerinin yapısal ve süsleyici ögeler yönünden değerlendirilmesi. Anadolu (Anatolia), XVIII, 31-45. Erişim adresi: https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/42199.
• İlter, F. (1978). Osmanlılara kadar Anadolu Türk köprüleri. Ankara: Karayolları Genel Müdürlüğü.
• İnal, G. (1995). Türk minyatür sanatı (Başlangıcından Osmanlılara kadar). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kayın, A. (2019). Selçuklu sanatında müzik ve dans tasvirleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi.
• O'Connor, S. J. (1972). Hindu Gods of Peninsular Siam (Cilt XXVIII). Ascona: Artibus Asiae.
• Ögel, B. (1987). Türk kültür tarihine giriş (Cilt IX). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ögel, B. (2010). Türk mitolojisi (Cilt II). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Öney, G. (1968). Anadolu Selçuk sanatında balık figürü. Sanat Tarihi Yıllığı(2), 142-168. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusty/issue/34471/381807.
• Pinder-Wilson, R. (1951). An Islamic bronze bowl. The British Museum Quarterly, 16(3), 85-87. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/4422339? seq=1#metadata_info_tab_contents.
• Rölyef. (t.y.). http://www.smb-digital.de/eMuseumPlus?service=ExternalInterface&module=collection&objectId=1520117&viewType=detailView. Erişim tarihi: 02 09, 2020.
• Saxl, F. (1912). Beiträge zu einer geschichte der planeten-darstellungen im Orient und im Okzident. Der Islam: Journal of the History and Culture of the Middle East, 3(1), 151-177. Erişim adresi: https://zenodo.org/record/2471880#.XtjjWzozZPY.
• Şamdan. (t.y.). http://www.smb-digital.de/eMuseumPlus?service=ExternalInterface&module=collection&objectId=1525433&viewType=detailView. Erişim tarihi: 02 09, 2020.
• Top, M. (2010). Şırnak kültür envanteri. Ankara: Şırnak Valiliği.
• Tunç, G. (1978). Taş köprülerimiz . Ankara: Karayolları Genel Müdürlüğü.
• Uslu, R. (2015). Selçuklu topraklarında müzik (Hoca Ahmed Yesevi’den Hz. Mevlana’ya) (3 b.). Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Ward, R. (1993). Islamic metalwork. New York: Thames and Hudson.
• Watson, O. (2004). Ceramics from Islamic lands. London: Thames & Hudson Ltd.