Sümerbank Ereğli Pamuklu Dokuma Fabrikası (1934-1997)

Yıl 2023, Sayı: 57, 85 - 112, 18.04.2023

Yaşar Semiz Güngör Toplu

https://doi.org/10.21563/sutad.1285130

Öz

1929 Dünya İktisadi Buhranının etkilerinin dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yaygınlaşması piyasa ekonomisine olan güveni sarsmış ve birçok ülkede devlet müdahaleciliğinin planlı bir şekilde yürütülmesi fikrini tartışmaya açmıştı. Türkiye’de 1929 Dünya İktisadi Buhranından sonra planlı ekonomiye geçen ülkelerden birisi olmuş ve bu çerçevede birçok fabrika kurmuştur. Sümerbank Ereğli Bez Fabrikası da Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı çerçevesinde kurulması kararlaştırılarak 20 Ekim 1934’te temeli atılan fabrikalardan bir tanesidir. Fabrikanın diğer pamuklu dokuma fabrikalarına göre daha ince dokuma üretmesi öngörülmüştür. Plan ve projeleri Sümerbank Fen Heyeti tarafından hazırlanan fabrika bu yönüyle Türk mühendislerinin bir eseri olma özelliğini de taşımaktadır. Kazan ve elektrik tesisatı dışındaki tüm makine aksamı Almanya’dan temin edilerek monte edilmiştir. İnşaat ve montaj işleri 1936 yaz sonuna doğru bitmiş, deneme çalışmalarının ardından 4 Nisan 1937’de açılışı yapılarak üretime başlamıştır. Fabrika, diğer Kamu İktisadi Teşekkülleri gibi en parlak dönemini 1950’li yıllarda yaşamıştır. 1987 yılında özelleştirme kapsamına alınmış 1997 yılında da Albayrak Tekstil tarafından satın alınarak adı Albayrak Tekstil olarak değiştirilmiştir.
Sümerbank Ereğli Pamuklu Dokuma Fabrikası, ilçenin nüfusunun artması ve şehrin gelişiminde önemli rol oynamıştır. Fabrika, sosyal tesisleri, okulu ve lojmanları ile çevresi için sosyal ve kültürel değişimin öncülüğünü yapmıştır. Memur ve işçi konutlarının içindeki yeşil alanlar ise, Ereğli ve çevresi için önemli bir kentsel peyzaj örneği olmuştur. Yapılış amacı, ekonomik ve sosyal işlevi, Türkiye Cumhuriyeti'nin ulus- devlet oluşturma çabalarıyla doğrudan ilgilidir. Bundan dolayı tesis, sadece Ereğli merkezli değil, o dönemde oluşturulmaya çalışılan modern Türkiye hakkında genel bilgi vermesi bakımından da önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Konya Ereğli, Sümerbank, Sanayileşme, Pamuklu Dokuma, Sosyal değişim

Sümerbank Ereğli Cotton Weaving Mill (1934-1997)

Öz

The spread of the effects of the 1929 World Economic Depression in Turkey, as well as in the world, shook the confidence in the market economy and opened the idea of executing state intervention in a planned manner in many countries for discussion. Turkey switched to a planned economy and founded many factories within the framework of this plan after the 1929 World Economic Depression. Sümerbank Ereğli Cotton Weaving Mill was decided to be founded within the framework of the First Five-Year Industry Plan, and it was one of the factories whose foundation was laid on October 20, 1934. It was suggested to produce weaving with finer yarns than other cotton weaving mills. The factory, for which the plans and projects were prepared by the Sümerbank Science Committee, is also the work of Turkish engineers in this regard. Excepting the boiler and electrical installation, all machinery parts were assembled by supplying them from Germany. Construction and assembly works were completed towards the end of the summer of 1936, and after the trial works, it was opened on April 4, 1937, and started production. Like other State Economic Enterprises, the factory had its heyday in the 1950s. It was included in the scope of privatization in 1987, purchased by Albayrak Tekstil in 1997, and its name was changed to Albayrak Tekstil.
Sümerbank Ereğli Cotton Weaving Mill played an important part in the increase of the district population and the development of the city. The factory has led the social and cultural change with its social facilities, school, public housing, and surroundings. The green areas inside the civil servants' and workers' residences have become an important example of the urban landscape for Ereğli and its surroundings. Its purpose of construction, economic and social functions are directly related to the efforts of the Republic of Turkey to create a nation-state. Therefore, the facility is important in terms of providing general information not only about the center of Ereğli but also about the modern Turkey that was tried to be founded at that time.

Anahtar Kelimeler

Konya Ereğli, Sümerbank, Industrialization, Cotton, Social change