Türk Demokrasi Tarihinde Kayıp Bir Özne: Milli Türk Cemiyeti ve Programının Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Sayı: 57, 113 - 131, 18.04.2023

Yenal Ünal

https://doi.org/10.21563/sutad.1285136

Öz

Bu araştırma, mütareke döneminde kurulmuş ve bugüne kadar üzerine ciddi bilimsel bir çalışma yapılmamış olan Millî Türk Cemiyeti’nin kuruluşu, gelişimi, takip ettiği düşünsel çizgi, beyannamesi ve özellikle programı üzerine gerçekleştirilmiştir. 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra 23 Kasım 1918 tarihinde kurulan bu cemiyet, dönemin eğitimci aydınlarının öncülüğünde ortaya çıkmıştır. Cemiyetin kurucuları Halil Nimetullah (Öztürk), Mehmet Sadi, Halit Fahri (Ozansoy), Servet, Hıfzı Tevfik (Gönensay) ve Rıza İzzet’tir. Söz konusu eğitimci aydınlar düşünsel manada Türk milliyetçiliği fikrini savunmuşlardır. Millî Türk Cemiyeti’nin ortaya çıkışında iki temel faktör etkilidir. Bunlardan birincisi medeni vasıflara sahip olan Türk milletinin bu özelliğini deliller ve belgeleriyle tüm uygar dünyaya karşı savunmaktır. İkinci önemli faktör ise mütarekeden sonra parçalanmaya yüz tutan toplumu, Türk milliyetçiliği düşüncesi etrafında toplayarak ülkede dayanışmayı yeniden tesis etmektir. Millî Türk Cemiyeti kurulduğunda toplam yirmi dört maddeden oluşan bir cemiyet programı yayımlamıştır. Cemiyet, kurucularının tamamının eğitimci olması nedeniyle odaklandığı önemli konulardan biri de eğitim ve öğretim meselesidir. Buna göre cemiyet, eğitim faaliyetlerini bütün yurt geneline yaymayı ve eğitimin kalitesini olabildiğince arttırmayı amaç edinmiştir.

Anahtar Kelimeler

Millî Türk Cemiyeti, Türk Milliyetçiliği, Cemiyet Programı, Mütareke Dönemi, Türk Demokrasi Tarihi

A Lost Subject in the History of Turkish Democracy: The Evaluation of the Turkish National Society and its Program

Öz

This research was carried out on the establishment, development, intellectual line, declaration and especially the program of The Turkish National Society, which was established during the armistice period. No comprehensive scientific studies have been conducted on The Turkish National Society until today. This society was established on November 23, 1918, after the signing of the Armistice of Mudros on October 30, 1918, and emerged under the leadership of the educational intellectuals of the period. The founders of the society are Halil Nimetullah (Öztürk), Mehmet Sadi, Halit Fahri (Ozansoy), Servet, Hıfzı Tevfik (Gönensay) and Rıza İzzet. These educator intellectuals defended the idea of Turkish nationalism in an intellectual sense. Two main factors are effective in the emergence of The Turkish National Society. The first of these is to defend this feature of the Turkish nation, which has civilized qualifications, against the entire civilized world with its evidence and documents. The second important factor is to re-establish solidarity in the country by gathering the society, which was on the verge of disintegration after the armistice, around the idea of Turkish nationalism. When The Turkish National Society was founded, it published a society program consisting of twenty-four articles. Since all the founders of the society were educators, one of the important issues focused on is the issue of education and training. Accordingly, the society aims to spread its educational activities throughout the country and to increase the quality of education as much as possible.

Anahtar Kelimeler

The Turkish National Society, Turkish Nationalism, Party Program, Period of Armistice, History of Turkish Democracy