Kumluca (Antalya) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar

Yıl 2023, Sayı: 57, 287 - 314, 18.04.2023

Emine Atmaca Özlem Güzel

https://doi.org/10.21563/sutad.1285182

Cited By: 2

Öz

Anadolu coğrafyası çok uzun yıllar boyunca çeşitli kavimlere ev sahipliği yaparak bünyesinde birçok kadim medeniyetleri barındırmıştır. XI. yüzyılın ilk yarısından itibaren Anadolu, Oğuz boylarının yeni yurdu olmuştur. Bu boylar, Türkistan’dan gelirken konargöçer hayat tarzlarını ve kültürel değerlerini bu topraklara taşımıştır. Bu bağlamda dilin kültür taşıyıcılığı noktasındaki rolü bütün bilim otoritelerince kabul edilmiş bir olgudur. Halkın zihninde yer alan sosyal ve kültürel yaşamla ilgili pek çok bilgi dille birlikte yaşar ve gelecek nesillere aktarılır. Türkiye Türkçesi ağızları da çeşitli dilsel verileri bünyesinde barındıran çok zengin bir söz varlığına sahiptir. Fakat teknolojinin gelişmesi, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, okuma yazma oranının hızla yükselmesi ve maddi sebepler dolayısıyla köyden kente göçün artmasıyla birlikte bu zengin söz varlığı gün geçtikçe yok olmaktadır. Türkiye Türkçesinin ağız sözlüğü olan Derleme Sözlüğü, 1930 ve 1950’lerde yapılan iki büyük çalışmanın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Fakat bu sözlük oluşturulurken derlenmeyen bazı bölgelerin varlığı söz konusudur. Bu noktada halk ağızlarında kullanılan ancak bu sözlükte kayıt altına alınmamış birçok kelime ve kalıp ifade vardır. Bu bağlamda Derleme Sözlüğü’ne katkı sağlaması amacıyla Kumluca İlçesi ve yöresi ağızlarında kullanılan fakat bu sözlükte bulunmayan ya da farklı anlamlarda kullanılan kelime ve kalıp ifadeler tespit edilmiş ve kayıt altına alınmıştır. Çalışmada, bu söz varlıklarının fonetik özelliklerini yansıtmak amacıyla transkript işaretlerine de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi Ağızları, Derleme Sözlüğü, Kumluca (Antalya) ilçesi, Kumluca ağzı, söz varlığı

Contributions to the Derleme Sözlüğü from the Dialect of Antalya (Kumluca)

Öz

Anatolian geography has functioned as a shelter for ancient civilizations by hosting various nations for many years. However, beginning from the first half of 11th century, Anatolia had been a new home for many Oghuz tribes. While coming from Central Asia, these tribes brought their nomadic lifestyle and cultural values to these lands. In this context, the role of language in cultural transmission is a fact accepted by all scientific authorities. A lot of information about social life in the minds of the people is kept alive and transferred with language. Turkey Turkish Dialects has a rich vocabulary incorporating various ethnic and linguistic data. Unfortunately, this rich vocabulary is disappearing day by day with the development of technology, the widespread use of mass media, the increase in the rate of literacy and the increase in migration from rural areas to city. Dictionary of Compilation, the dialect dictionary of Turkey Turkish, has emerged thanks to two large studies conducted in the 1930s and 1950s. However, there are some regions that were not included while creating this dictionary. At this point, there are many words that are used in common dialects but are not recorded in this dictionary. In this study, to contribute to the Dictionary of Compilation, words and pattern expression used in the dialect of Kumluca District which are not found in this dictionary or used in different meanings are determined and recorded. Transcription marks are also used in this study to reflect the phonetic properties of these mentioned entities.

Anahtar Kelimeler

Turkey Turkish Dialects, Dictionary of Compilation, Kumluca (Antalya) district, Kumluca (Antalya) dialects, vocabulary