Geç Dönem Çağatay Türkçesinde Nasreddin Hoca Fıkraları

Year 2023, Issue: 57, 357 - 370, 18.04.2023

Oğuzhan Karaburgu Fatih Erbay

https://doi.org/10.21563/sutad.1285231

Abstract

Sadece Batı ve Doğu Türklüğünde değil, tüm dünyada bilinen Nasreddin Hoca/Efendi karakteriyle, Türk lehçelerinin neredeyse tamamında sözlü geleneğin fıkra/latife türüne örnek olabilecek sayısız ürün meydana getirilmiştir. Çalışmamızda Kırgız Cumhuriyeti Ulusal Bilimler Akademisi Cengiz Aytmatov Dil ve Edebiyat Enstitüsü'nün el yazması koleksiyonu 007 numarayla kayıtlı olan ve başı-sonu eksik basma eserdeki latifeler değerlendirilecektir. Başı ve sonunun eksik olması sebebiyle basma eserin hangi tarihte yayımlandığını bilemiyoruz. Ancak latifelerin dili geç dönem Çağatay Türkçesine aittir. Bu bildiride bilgilerini verdiğimiz basma eserde yer alan Efendi latifelerinin dil özellikleri üzerinde durulacaktır. Bu dönem geçiş devri olması sebebiyle latifeler, bazı ses değişimlerini de barındırmaktadır. Çalışmanın sonuç bölümünde elde edilen dil malzemesi, ayrıntılı olarak değerlendirilecektir.

Keywords

Nasreddin Hoca, Efendi, Latife, Fıkra, Çağatay Türkçesi, Ependi

Nasreddin Hodja Jokes in Late Chagatai Turkish

Abstract

A great number of works have been created as instances of the joke/quip genre of oral tradition in almost all Turkish dialects with the character of Nasreddin Hodja, who is known not only in Western and Eastern Turkic languages but also all over the world. This study evaluates jokes included in the manuscript registered under No. 007 in the manuscript collection of the Chinghiz Aitmatov Institute of Language and Literature of the National Academy of Science of the Kyrgyz Republic, which is missing pages from the beginning and the end. Due to those missing pages, we do not know the date of publication. However, the language of the jokes belongs to Late Chagatai Turkish. In this study, we address the linguistic features of the Nasreddin Hodja jokes in the manuscript. The jokes contain certain sound changes because the language they were written in was experiencing a transition period. It can be said that the text was written during the transition period from Chagatai Turkish to Uzbek Turkish. An example from Uzbek Turkish has also been identified in relation to this situation (plurality 1st person imperative suffix -eylük/ -ylük). In addition, the affix +nI, which we encounter in recent Chagatai Turkish texts, is also found in the text. The conclusion of this work scrutinizes the linguistic material at hand.

Keywords

Nasreddin Hodja, Efendi, Jokes, Quips, Chagatai Turkish, Ependi