Konya Kemaliye/Küçük Karatay Medresesi Üzerine Bir Restitüsyon Denemesi

Yıl 2023, Sayı: 58, 135 - 168, 28.08.2023

Ahmet Yavuzyılmaz Zekeriya Şimşir

https://doi.org/10.21563/sutad.1347317

Öz

Geçmişi Neolitik döneme kadar geriye giden Konya birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Anadolu’nun kadim şehirlerinden biridir. 1075 yılında Kutalmış oğlu Süleyman Şah tarafından fethedilen şehir Anadolu Selçuklularının baş şehri olmuştur. Selçuklu hâkimiyeti sırasında şehir başta sultan ve ailesi olmak üzere devlet adamları, varlıklı kimseler tarafından imar edilerek bir Türk-İslam şehri hüviyetine bürünmüştür. Başta cami ve mescitler olmak üzere, kervansaraylar, türbeler, hamamlar, medreseler, hankâhlar gibi çok sayıda eserler yaptırmışlar ve bunları zengin vakıflarla desteklemişlerdir. Bu yapılar içerisinde Selçukluların eğitime verdiği önemin bir göstergesi olarak da başkent Konya olmak üzere Sivas, Kayseri, Antalya, Sinop gibi şehirlerde çok sayıda medreseler yaptırmışlardır. Medreselerin birçoğu zaman içerisinde ya yıkılmış ya da yıktırılarak ortadan kaldırılmıştır. Araştırmaya konu olan Küçük Karatay Medresesi de ne yazık ki ortadan kalkan diğer Selçuklu Medreseleri gibi aynı kaderi yaşamıştır. Günümüze sadece bir bölümü kalan Küçük Karatay Medresesi’ni mevcut bâkiyeleri, eldeki fotoğraflar ve çeşitli yayınlarda yer alan bilgilerden hareketle özgün plan şeması tespit edilmeye çalışılacaktır. Böylece medresenin mimari ve tezyinat açısından Selçuklu Dönemi eğitim yapıları içerisindeki yeri ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Konya, Selçuklu, Medrese, Restitüsyon.

A Restitution Discussion on Konya Kemaliye/Küçük Karatay Madrasah

Öz

Konya province whose history dates back to the Neolithic period, is one of the old cities that hosted numerous civilizations. The city, which was conquered by Suleyman Shah, the son of Kutalmış in 1075, served as the capital city of the Anatolian Seljuks. During the Seljuk rule, the city was reconstructed by the sultan and his family, statesmen and wealthy community, and developed and sustained with the identity of a Turkish-Islamic city. A great number of buildings such as mosques and masjids, caravanserais, tombs, public baths, madrasahs, inns was built and these structures were financially supported by foundations. Among these buildings, madrasahs which were perceived as solid proof of the importance of education given by the Seljuks, were built in many cities such as Sivas, Kayseri, Antalya, Sinop, and certainly in the capital city of Konya. A number of the madrasahs were either naturally demolished over time or destroyed. The Küçük Karatay Madrasa, which is the main focus of the research, unfortunately shared the same fate as the other disappering Seljuk Madrasahs. It will be tried to determine the original plan scheme of the Küçük Karatay Madrasa, only a part of which remains today, based on the existing balances, the photographs in hand and the information in various publications. Therefore, the architectural and decorative significance of madrasas within the educational framework of the Seljuk Period will be presented.

Anahtar Kelimeler

Konya, Seljuks, Madrasah, Restitution.

Kaynakça

• BOA, İE.EV.. 13/1593, H-04-02-1091.
• BOA, İE.EV.. 29/3359, H-08-02-1114.
• BOA, AE.SAMD.III, 56/5566, H-12-05-1115.
• BOA, C..MF.., 42/2090, H-04-01-1200.
• BOA, AE.SAMD.III, 66/3987, H-29-12-1207
• Arabacı, C. (2017). Osmanlı dönemi Konya medreseleri. Konya: KTO Yayınları.
• Atçeken, Z. (1998). Konya’daki Selçuklu yapılarının Osmanlı devrinde bakımı ve kullanılması. Ankara: TTK Yayınları.
• Bakırer, Ö. (1981). Selçuklu öncesi ve Selçuklu dönemi Anadolu Türk mimarisinde tuğla kullanımı I. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Çoşkun, F. (1996). 888/1483 tarihli Karaman eyaleti vakıf tahrir defteri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Demiriz, Y. (2000). İslam Sanatında Geometrik Süsleme. İstanbul: Lebib Yalkın Yayınları.
• Doğan, N. (2018). 1639-1631 tarihleri arasında Konya’nın sosyal ve ekonomik durumu (22 numaralı Konya şer’iyye siciline göre) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Durukan, A. (2001). Konya’da Selçuklu mimarisi. Gez Dünyayı Gör Konya’yı (s. 90-157). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Erdemir, Y. (2013). Küçük Karatay/Kemâliye Medresesi. Konya Ansiklopedisi, (6, s.213-214). Konya: Konya Büyükşehir Bel. Kültür A.Ş. Yayınları.
• Erdoğru, M. A. (1998). Onbeşinci yüzyıl sonlarında kadar Konya medreseleri. Yeni İpek Yolu Konya Ticaret Odası Dergisi (I, s. 35-40). Konya: Konya Ticaret Odası Yayınları.
• Gök, H. İ.&Çoşguner, F. (2014). Tarîh-i Âl-i Selçuk (Anonim Selçuknâme). Ankara: Atıf Yayınları.
• Gürkan, K. İsmail, (1972). Selçuklu hastaneleri. Malazgirt Armağanı (s. 33-47). Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Haber, S. (2019). Konya vakıfları (1476-1501), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Hamdizade Abdulkadir (Erdoğan). Alaeddin Cami-i Şerifi ve Karatay Medresesi”, TOEM, Cüz:33, 1 Ağustos 1915, 1 Ağustos 1331, s. 532-534.
• Karpuz, H. (2009) Türk kültür varlıkları envanteri Konya, (Cilt: I-III). Ankara: TTK Yayınları.
• Konyalı, İ. H. (1964). Abideleri ve kitâbeleri ile Konya tarihi. Konya: Yeni Kitap Basımevi.
• Kuran, A. (1969). Anadolu medreseleri I. Ankara: TTK Basımevi.
• Mehmed Ziya (2019). Bursa’dan Konya’ya seyahat. (Hz. M.F. Birgül-L.A. Çanaklı), Ankara.
• Meinecke, Michael (1976). Fayencedekorationen Seldschukischer sakralbauten in Kleinasien (C. 2). Tübingen: Ernst Wasmuth.
• Oğuzoğlu, Y. (1984). 17. yüzyılda Konya şehrindeki idari ve sosyal yapılar. Konya (s.97-108). Fevzi Halıcı (Haz.). Konya: Güven Matbaası.
• Önder, M. (1971). Mevlâna şehri Konya. Ankara: Konya Turizm Derneği Yayınları.
• Önder, M. (1952). Konya maarif tarihi. Konya: Ülkü Basımevi.
• Özdemir, H.A. Kemâleddin Karatay/Rumtaş/Turumtaş. Konya Ansiklopedisi (V, s.145-147). Konya: Konya Kültür A.Ş. Yayınları.
• Sak, İ. (2017). 48 numaralı Konya Kadı Sicili (1130-1131 / 1718-1719) (Transkripsiyon ve dizin). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları
• Sözen, M. (1971). Anadolu kentleri I. Doku Yayınevi.
• Sözen, M. (1970). Anadolu medreseleri, Selçuklu ve Beylikler devri I. İstanbul: İTÜ Yayınları.
• Sözen, M. (1972). Anadolu medreseleri, Selçuklu ve Beylikler devri II. İstanbul: İTÜ Yayınları.
• Şafakçı, H. (2005). 1644-1645 tarihlerinde Konya’nın sosyal ve ekonomik durumu (7 numaralı Konya ser‘iyye siciline göre). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Şafakçı, H.&Ürekli, B. (2022). Konya Kadı Sicili 1053-1055/1643-1645 Defter 7. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Turan, O. (1948). Selçuk devri vakfiyeleri III: Celâleddin Karatay, vakıfları ve vakfiyeleri. TTK Belleten XII/45, 17-158.
• Uğur, M. F.&Koman, M. M. (1940), Selçuklu büyüklerinden Celâlüddin Karatay ile kardeşlerinin hayat ve eserleri. Konya: Yeni Kitap Basımevi.
• Uzluk, F. N. (1958). Fatih devri Karaman eyaleti vakıfları fihristi. Ankara: Vakıflar Umum Müdürlüğü Yayınları.
• Yetkin, Ş. (1986). Anadolu’da Türk çini sanatının gelişmesi. İstanbul.
• Ünver, S. (1939), Selçuklarda tababet tarihi. CHP Konferansları Serisi Kitap II (s.15-40). Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
• Ünver, S. (1940). Selçuk tababeti-XI.-XIV. asırlar (Büyük Selçuklu İmparatorluğu Ve Orta Zamanda Anadolu’da Türk Devletleri Tababeti Tarihine Dair). Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Ünver, A. S. (1972). Anadolu Selçuklularında sağlık hizmetleri. Malazgirt Armağanı (s.9-31). Ankara: TTK Yayınları.
• Yavuz, A. Tükel (1983), Anadolu Selçuklu mimarisinde tonoz ve kemer. Ankara: Kelaynak Yayınevi.