The Emergency of the Armenian Issue and its Reflections in the Iran Press

Yıl 2023, Sayı: 59 Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı, 576 - 601, 29.10.2023

Yakup Kaya , İbrahim Uçan

https://doi.org/10.21563/sutad.1378792

Öz

That Armenian historians disagree on the origin and geography of the ancient Armenians is a reality. As known Armenians lived under various administrations worldwide. For instance, the Armenian Patriarchate was founded by Mehmet the Conqueror, and considerable numbers of Armenians from conquered lands settled in Istanbul under Yavuz Sultan Selim and Suleiman the Magnificent. After the 1821 Greek Revolt, Armenians took over numerous Greek state tasks. The so called "Millet-i Sadıka" Armenians lived in harmony with other nations in the Ottoman Empire for almost five hundred years. After Russia won the Ottoman-Russian war in 1877-1878, foreign governments were allowed to intervene in Ottoman borders, making the Armenian issue an international issue. After that, the Iranian State helped the Ottoman Armenian uprisings in several ways. Iran supported the foundation of rebel groups like Hinchak, Dashnak, and Armenekan. Furthermore Iranian consulates issued passports to Armenians so they could travel freely and avoid unpleasant situations. Iranian media slanted Armenian coverage and reported that Armenians were massacred. This study examines how the Iranian press and primary sources covered the Armenian issue's rise. It will contribute to the literature by providing information about the Iranian perspective on the Armenian issue

Anahtar Kelimeler

Armenians, Ottoman Empire, Armenian Rebellions, Armenian Issue, Iranian Press.

Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı ve İran Basınındaki Yansımaları

Öz

Uzun bir tarihsel geçmişe sahip olan Ermenilerin menşei ve yaşadıkları coğrafya ile ilgili gerek Ermeni tarihçiler gerekse de diğer tarihçiler arasında herhangi bir ittifak söz konusu değildir. Ermeniler, birçok coğrafyada farklı yönetimlerin hâkimiyetinde yaşamışlardır. Fatih Sultan Mehmet döneminde Ermeniler için Patrikhane kurulmuş, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde de fethedilen yerlerdeki Ermeniler, büyük topluluklar halinde İstanbul’a yerleştirilmişlerdir. 1821 yılındaki Rum İsyanından sonra Rumların yerine getirdiği birçok devlet görevi Ermenilere verilmiştir. Ermeniler yaklaşık beş yüz yıl boyunca Osmanlı topraklarında diğer milletlerle barış içerisinde yaşamış ve ‘Millet-i Sadıka’ olarak isimlendirilmişlerdir. 1877-1878 yıllarında yapılan Osmanlı-Rus savaşını Rusya’nın kazanması sonucunda yabancı devletlere Osmanlı topraklarına müdahale etme hakkı tanınmış ve Ermeni meselesi uluslararası bir sorun haline gelmiştir. Bundan sonra Ermenilerin, Osmanlı topraklarında yaptıkları isyanlarda İran Devleti, Ermenileri birçok açıdan desteklemiştir. Hınçak, Taşnak ve Armenakan gibi Ermeni cemiyetleri İran’da örgütlenmişlerdir. İran Hükümeti İran konsoloslukları vasıtasıyla Ermenilerin rahat hareket edebilmeleri ve zor durumda kaldıklarında kaçabilmeleri için İran pasaportu vermiştir. İran basını Ermeni meselesinde yanlı yayınlar yapmıştır. İran basınında Ermeni olayları ile ilgili verilen haberler, Ermenilerin büyük bir katliama uğradıkları şeklinde olmuştur. Bu çalışma ile Ermeni meselesinin ortaya çıkmasıyla beraber yaşanan olayların, İran basınında ele alınış biçimi incelenerek konuyla ilgili yapılacak araştırmalara katkı sunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ermeniler, Osmanlı Devleti, Ermeni İsyanları, Ermeni Meselesi, İran Basını.

Kaynakça

• Ağırtaş, Ü. (2004). Ermeni meselesi (1918-1923) [Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Akşin, S. (2015). Ermeni meselesinin genel bir değerlendirmesi. Ermeni Araştırmaları, 50, 87-107.
• Alan, G. (2007). Amerikan Board okullarında yürütülen misyonerlik faaliyetleri. Journal Of İslamic Research, 20(4), 464-475. https://www.islamiarastirmalar.com/upload/pdf/d506ca6293eaad8.pdf
• Alıcı, A., & Kaya, Y. (2019). Zeytun isyanı ve Gunboat diplomasisinin bir zor aracı olarak kullanılması. Içinde A. Dönmez (Ed.), Yeni ve Yakın Çağlarda Osmanlı Diplomasisi (ss. 277-298). Grafiker Yayınları.
• Begicanyan, E. (1385). Baztabe katleame Ermeniyan der metbuate İran. Feslnameye Ferhenge Peyman, 35, 59-73. https://www.paymanonline.com/فصلنامه-فرهنگی-پیمان-شماره-35/
• Bolat, G. (2010). Ermeni meselesinde İran’ın Rolü ve Osmanlı – İran ilişkilerine etkileri (1876–1909) [Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Butt, A. I. (2017). The Ottoman Empire’s escalation from reforms to the Armenian genocide, 1908–1915. Secession and Security, 125-162. https://doi.org/10.7591/cornell/9781501713941.003.0005
• Çabuk, M. (2013). 1875-1925 yılları arasında Adana, Antakya, Antep, Maraş ve Mersin bölgelerinde misyonerlik faaliyetleri ve Ermeni olayları [Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp