An Evaluation of the Content of Seyf bin Muhammed Yakûb el-Herevî's Work Named Târîhnâme-i Herât

Yıl 2023, Sayı: 60, 35 - 48, 20.12.2023

Yusuf Ziya Söylemez

https://doi.org/10.21563/sutad.1405220

Öz

Afghanistan, which is located at an important point in Southwest Asia due to its location, has been a geography that attracts attention in every period of history with its location on political, economic, military, and migration routes and has been under control by many dominions. The city of Herat, established on the Herîrûd Valley, which has a history as old as human history by providing the connection of Afghanistan geography on the east-west and north-south axis, has been a point where the fate of this geography was shaped. While many authors have created works about the city of Herat, where many dominions were established and left traces of their own civilizations, one of the main sources that shed light on the history of this city is Seyf b. Muhammad b. It is Târîhnâme-i Herât written by Yakup el-Herevi. This work, which consists of eight hundred and twenty-eight pages in total, was edited by Gulam Rıza Tebatebayi Mecid, and its first edition was published by İntişârât-i Esâtîr in 1383, and its second edition was published in 1385. Târîhnâme-i Herât, written in Persian and one of the oldest sources of the history of Herât, sheds light on the unknown aspects of the history of this city as well as the political, social, and cultural issues that took place in the region. When the content of the work is evaluated, this study is a kind of introduction of the book. In this context, the topics and event sequences in the sections specified as one hundred and thirty-eight dhikrs were translated from Persian and explained separately.

Anahtar Kelimeler

Herevî, Herât, Tarikhname, Kerts, Mongols.

Seyf b. Muhammed Yakûb el-Herevî’nin Târîhnâme-i Herât Adlı Eserin Muhtevasına Dair Bir Değerlendirme

Öz

Bulunduğu konum itibariyle Güneybatı Asya’da önemli bir noktada yer alan Afganistan siyasi, ekonomik, askeri ve göç yolları üzerinde yer alması ile tarihin her döneminde dikkatleri üzerine çeken bir coğrafya olmuş ve pek çok hâkimiyet tarafından kontrol altına alınmıştır. Afganistan coğrafyasının doğu-batı ve kuzey-güney ekseninde bağlantısını sağlayarak, insanlık tarihi kadar kadim bir geçmişe sahip olan Herîrûd Vadisi üzerinde kurulan Herât şehri ise bu coğrafyanın kaderinin şekillendiği bir nokta olmuştur. Pek çok hâkimiyetin kurularak kendi medeniyetlerinden izler bıraktığı Herât şehrine dair pek çok müellif buraya dair eserler meydana getirirken bu şehrin tarihine ışık tutan ana kaynaklardan biri de Seyf b. Muhammed b. Yakup el-Herevî tarafından kaleme alınan Târîhnâme-i Herât’tır. Toplamda sekiz yüz yirmi sekiz sayfadan oluşan bu eser Gulam Rıza Tebatebayi Mecid tarafından tashih edilmiş, İntişârât-i Esâtîr tarafından da h.1383 tarihinde birinci, h.1385’te de ikinci baskısı yapılmıştır. Farsça kaleme alınan ve Herât tarihinin en eski kaynaklarından olan Târîhnâme-i Herât bu şehrin tarihinin bilinmeyen yönleri ile birlikte bölgede vuku bulan siyasi, sosyal ve kültürel hususlarına da ışık tutmaktadır. Eserin muhtevasına dair değerlendirmenin yapıldığında bu çalışma bir nevi kitabın da tanıtımı hükmündedir. Bu bağlamda yüz otuz sekiz zikr şeklinde belirtilen bölümlerdeki konu başlıkları ve olay silsileleri Farsçadan tercüme edilerek ayrı ayrı izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Herevî, Herât, Târîhnâme, Kertler, Moğollar.

Kaynakça

• Avcı, M. (2019). Babürname’de şehir tarihçiliği: Herât örneği. Kadim Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/2, 156-178
• Barthold, V. V. (1973). Herât ve Herîrûd boyu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 27, 179-192.
• Dames, M. L. (1988). Efganistan. İslam Ansiklopedisi, (C. IV, s. 133-166), İstanbul: MEB Yayınları.
• Durak, N. (2013). Geçmişten günümüze Afganistan’da Türkler. Yeni Türkiye Türk Dünyası Özel Sayısı II, Ankara: Yeni Türkiye Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, 2780-2792
• Durak, N. (2000). Hindistan’a kuzeyden yapılan seferler. Ankara: ASAM Yayınları.
• Gerdîzî, Ebu Saîd Abdülhay b. Dahhak b. Mahmûd (1347), Zeynü’l Ahbâr-Târîh-i Gerdîzî, (Abdu’l Hayy Habibi, nşr.). Kabil.
• Hudud al-Alam, the regions of the word A Persian geography 372 A.H-982 A.D. (1937). (V. Minorsky, İng. çev.). London: Prınted at the Unıversty Press.
• Kalkan, T. (2016). Herât ve çevresinin tarihi coğrafyası (Mirza Şahruh Dönemi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Kalkan, T. (2015). Sultan Şahruh döneminde Herât ekonomisi. The Journal of Academik Social Science Studies II, 523-538
• Pûyân, R. (1388). Coğrafyâ-i umûmî-i vilâyet-i Herât. Meşhed: İntişârât-i Terâne-i Meşhed.
• Rapor. (1391). Plân-i inkişâf-i vilâyet-i Herât, riyâset-i defter-i mekâm-i vilâyet. Afganistan.
• Strange, G. L. (1873). The lands of the eastern caliphate, Mesopotamia, Persia And Central Asia from the Moslem conquest to the time of Timur. New York: Cambridge at the Unıversty Press.
• Şahin, M. (2018). Ortaçağda Herât bölgesinde meydana gelen kıtlıklar, bazı doğal felaketler ve salgın hastalıklar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/36, 380-390.
• Şahin, M. (2018). Ögedey Kağan’ın Herât Emiri Harlıg. Bilig, S. 84, 23-43.
• Şahin, M. (2013). Orta Çağda Herât bölgesi (Gaznelilerin kuruluşundan Timurluların yıkılışına kadar (961-1507). Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Togan, Z. V. (1997). Herât. İslam Ansiklopedisi, (C.V/I, s. 429-442). Eskişehir: MEB Yayınları.
• Toomajnıa, J. (2017). Türkmen ekolü ve Herât ekolünün biçimsel karşılaştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/51, 419-432
• Uslu, R. (1998). Herât. Diyanet İslam Ansiklopedisi, (C. XVII, s. 215-218). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
• Yakûb el Herevî, Seyf b. Muhammed b. (1373). Târîhnâme-i Herât. Tahran: Întişârât-i Esâtîr.