Kırcaali’nin Çağdaş Türk Kadın Şiirleri Üzerinde Jinoeleştirel Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 63, 179 - 205

Atıf Akgün , Sahita Jafarizad Asgharabadi

https://doi.org/10.21563/sutad.1298615

Öz

Balkanlarda gelişen çağdaş Türk edebiyatlarının sosyal meselelere temas eden yönü ilk dönemlerinden itibaren güçlü olmuştur. Bu bağlamda değerlendirilebilecek önemli konulardan biri de kadının toplumdaki konumu ve bunun kadınlar tarafından nasıl algınlandığıdır. Bu çalışmada, Bulgaristan’da Türklerin yoğun olarak yaşadığı Kırcaali’de yakın dönem Türk kadın şairlerinin 9 şiir kitabındaki metinler merkeze alınmıştır. Örneklem havuzunda yer alan yakın dönem şiirleri çağdaş bir feminist eleştiri kuramı olan, Elain Showalter'in Kadın Eleştirisi Teorisi (Jinoeleştiri ) bağlamında incelenmiştir. Çalışmamızda odaklanılan eserlerde kadınların aile fertlerinin kaybıyla ilgili trajik duyguları, ailenin ve dinin yüceltilmesi, aşk şiirleri, hayata ve geleceğe yönelik duygu ve düşünceler, acılardan ve bağımlılıklardan kurtulma çabaları gibi temaların ağırlık kazandığı ve dolayısıyla da Showalter'in eleştiri kuramı bağlamında incelenebilir olduğu görülmüştür. Gerek Balkanlardaki yerel bir türk edebiyatında kadınların şiir türünde dikkat çekici yoğunlaşması gerekse bu edebî ürünlerin güncel bir feminist kuram bağlamında değerlendirilmesi söz konusu hareketin özgün değeri hakkında önemli bulgular ortaya koymaktadır. Bu çalışmamızda bir fenomen olarak ilgili sahadaki şiir hareketinin edebiyat tarihindeki yeri tespit edilmiş ve söz konusu kadın merkezli edebî hareketin Showalter'in feminist edebî eleştiri modeliyle mukayeseli olarak genel değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan, Kırcaali, Jinoeleştiri, Kadın, Feminizm, Elain Showalter, Şiir

A Gynocritical Study of Kircaali’s Turkish Female Contemporary Poets

Öz

The aspect of contemporary Turkish literatures developing in the Balkans, which touches on social issues, has been strong since its early days. One of the important issues that can be evaluated in this context is the position of women in society and how this is perceived by women. In this study, the texts in 9 poetry books of recent Turkish women poets in Kardzhali, where Turks live intensely in Bulgaria, are centered. The poems in the sample pool were examined in the context of Elain Showalter's Theory of Women's Criticism (Jinocriticism), which is also a contemporary feminist criticism theory. In the works focused on in our study, themes such as the tragic feelings of women about the loss of family members, the glorification of the family and religion, love poems, the poets' feelings and thoughts about life and the future, their efforts to get rid of pain and addictions have gained weight and can therefore be examined in the context of Showalter's theory of criticism. Both the remarkable concentration of women in poetry in a local Turkish literature in the Balkans and the evaluation of these literary products in the context of a contemporary feminist theory reveal important findings about the original value of the movement in question. In this study, the place of the poetry movement in the related field in the history of literature has been determined as a case and a general evaluation of the woman-centered literary movement in question with Showalter's feminist literary criticism model has been made.

Anahtar Kelimeler

Bulgaria, Kırcaali, gynocriticism, woman, feminism, Elain Showalter, poetry.

Kaynakça

• Akgün, A. (2018). Bulgaristan Türkleri Edebiyatında (şiir) 1989 sonrası ‘hanımeli hareketi’. I. Uluslararası Balkanlarda Türk kadını sempozyumu bildiri özetleri kitabı (s. 1-2). İzmir: Ege Üniversitesi Yay.
• Akgün, A. (2018). Habibe Ahmet maddesi, Türk Edebiyatı isimler sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde- detay/habibe-ahmet, (Erişim tarihi: 17.04.2023)
• Akgün, A. (2018). Resmiye Mümün maddesi, Türk Edebiyatı isimler sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde- detay/resmiye-mumun
• Akgün, A (2018). Şefika Refik maddesi, Türk Edebiyatı isimler sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde- detay/sefika-refik
• Bahtiyar, N. H. (1996). Çağdaş Rodop Türk şairlerinden esintiler (antoloji). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yay.
• Bahtiyar, N. H. (2001). Bizim anayurt antolojisi-şiirler. İstanbul: Bizim Anayurt Yay.
• Bayramöz, S. (2002). Türkçenin sarmaşıkları (Bulgaristan Türklerinin şiirlerinden seçmeler). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yay.
• Bressler, C. E. (2007). Literary criticism: an introduction to theory and practice. Fourth edition, London: Pearson Press
• Çavuş, M. (1988). 20. yüzyıl Bulgaristan Türklerinin şiiri (antoloji). İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Durgud, H. (2017). Enhar-ı aşk. İstanbul: İkinci Adam Yay.
• Guerin, W. L.; Labor, E.; Morgan, L.; Reesman, J. C.; Willingham, J. R. (2005). A handbook of critical approaches to literature. Fifth edition, New York: Oxford University Press
• Habip, N. (1997). Şifa çiçeği. Kırcaali: “DNES”- OOD Yay.
• Hafız, N. (1987). Bulgaristan’da çağdaş Türk edebiyatı antolojisi cilt 1. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Hafız, N. (1987). Bulgaristan’da çağdaş Türk edebiyatı antolojisi cilt 2. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Hafız, N. (1989). Bulgaristan’da Çağdaş Türk edebiyatı antolojisi cilt 3. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Hasan, H. (2001). Gönül yaprağı. Kırcaali: Rodopi Ood Yay.
• Hasanova, H. (2005). Şafakla gülebilsem. Sofya: XXI Yüzyıl Türk Kültür Merkezi Yay.
• Kalkan, Ş. M. (2018). Bulgaristan Türk şiiri I-II. Ankara: Bengü Yay.
• Mutlu, B. N. (2015). Bitmeyen hikâyeler. İstanbul: Yayınevi belirtilmemiş.
• Mutlu, B. N. (2017). Aile ağacı. Kırcaali: Yayınevi belirtilmemiş.
• Mümün, R. (2014). Babamın kızı. Kırcaali: Yayınevi belirtilmemiş.
• Peterson, M. J. (1984). Angels in the house: the victorian myth and the paget women, The American Historical Review, Vol. 89, No. 3 (Jun), 677-708
• Piroğlu, A.; Çete, M. (2008). Gönül esintileri (derleme). Razgrat: Yayınevi belirtilmemiş.
• Ramadan, A. (2016). Hayat dediğin. Kırcaali: Yayınevi belirtilmemiş.
• Refik, Ş. (2014). Hüzün mısraları. Edirne: Paradigma Yay.
• Schweickart P. P. (1986). Reading ourselves: toward a feminist theory of reading. Flynn E. A. and Schweickart P. P. (Editors), Gender and reading: Essays on readers, texts, and contexts, (p. 31-63). Baltimore: Johns Hopkins University Press
• Selden, R.; Widdowson, P.; Brooker, P. (2005). A reader’s guide to contemporary literary theory. Fifth edition, London: Pearson Longman Press
• Showalter, E. (1972). The evolution of the french novel 1641-1782. New Jersey: Princeton University Press
• Showalter, E. (1977). A literature of their own: british women novelists from bronte to lessing. New Jersey: Princeton University Press
• Showalter, E. (1988). Towards a feminist poetics. (K. M. Newton, ed.). Twentieth-century literary theory: a reader, (pp. 268-272). New York: St. Martin’s Press
• Tatarliyef, İ. (1960). Antologiya (9.IX.1944'ten sonra Bulgaristan Türklerinin edebiyatı). Sofya: Narodna Prosveta Yay.
• Walters, M. (2005). Feminism: a very short introduction. New York: Oxford University Press
• Yenisoy, H. S. (1997). Türk dışındaki Türk edebiyatları antolojisi 8. cilt (Bulgaristan Türk edebiyatı). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yay.