Perception of Reality of Folklorized Narratives in Oral Tradition: The Example of Mihrali Bey

Year 2025, Issue: 65, 85 - 96, 26.08.2025

Erkan Aslan

https://doi.org/10.21563/sutad.1423726

Abstract

Oral tradition has a strong impact on narratives with its features such as change, transformation and reproduction. Although a narrative that reaches the oral tradition mostly preserves its initial form, it also undergoes various changes due to the structure of the oral tradition. Although the information obtained from oral tradition provides very important data for many disciplines, it is seen that this information causes many problems in terms of reality. The main reason for this problematic is that the oral tradition reproduces the narrative every time, adding many motifs, events, etc. that do not exist in reality. As a matter of fact, oral tradition does not seek historical reality in these production processes, it takes into account the literary aspect of the narrative and creates the fiction from this perspective. Especially in narratives based on biography, many unreal facts are included in the narrative to increase the hero’s influence. This study examines the biography of Mihrali Bey, who played an important role in the War of ‘93 (the Russo-Turkish War between 1877–1878), and whose life started in the Caucasus and ended while suppressing a rebellion in Yemen. In the article, Mihrali Bey's biography is compared regarding historical and folkloric sources, and the changes the biography has undergone in oral tradition are examined with examples. During the analysis, parts that were thought to have been added to the oral tradition were identified, especially considering the concept of social bandit, the birth of the hero, charismatic leadership and the motifs in folk narratives. It has been concluded that the information obtained from oral tradition is important for historical research, but should be carefully considered.

Keywords

Biographical research , folklorization , folkloric narrative , Mihrali Bey , mythical hero , oral tradition.

Sözlü Gelenekte Folklorikleşen Anlatıların Gerçeklik Algısı: Mihrali Bey Örneği

Abstract

Değişim, dönüşüm ve yeniden üretim gibi özellikleriyle sözlü gelenek, anlatılar üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Sözlü geleneğe ulaşan bir anlatı burada ilk hâlini çoğunlukla muhafaza etse de, sözlü geleneğin yapısından dolayı çeşitli değişikliklere de uğramaktadır. Sözlü gelenekten elde edilen bilgiler birçok disiplin için oldukça önemli veriler sunmasına karşın bu bilgilerin gerçeklik açısından birçok probleme yol açtığı görülmektedir. Sözlü geleneğin anlatıyı her defasında yeniden üretmesi, bu üretim sürecinde gerçekte olmayan birçok motif, olay vb. eklemesi, bahsedilen problemin temel nedenidir. Nitekim sözlü gelenek bu üretim süreçlerinde tarihsel gerçeklikten ziyade anlatının edebî yönünü dikkate almakta ve kurguyu bu minvalde gerçekleştirmektedir. Özellikle biyografiye dayalı anlatılarda kahramanın etki gücünü artırmak açısından gerçek olmayan birçok olgu anlatıya dâhil edilmektedir. Bu çalışmada 93 Harbi’nde önemli bir rol oynayan, Kafkasya’da başlayan hayat süreci Yemen’deki bir isyanı bastırırken sonlanan Mihrali Bey’in biyografisi inceleme konusu yapılmıştır. Çalışmada Mihrali Bey’in biyografisi yazılı ve sözlü kaynaklardan elde edilen bilgiler ışığında karşılaştırılmış, biyografinin sözlü gelenekte ne gibi değişikliklere uğradığı örnekler üzerinden incelenmiştir. İnceleme esnasında özellikle sosyal haydut kavramı, kahramanın doğuşu, karizmatik liderlik ve halk anlatılarında yer alan motifler göz önünde bulundurularak sözlü gelenekte eklendiği düşünülen kısımlar tespit edilmiş ve sözlü gelenekten alınan bilgilerin önemli olduğu fakat üzerinde dikkatlice düşünülmesi gerektiği ortaya konulmuştur.

Keywords

Biyografi araştırmaları , folklorikleşme , folklorik anlatı , Mihrali Bey , mitik kahraman , sözlü gelenek.

References

• Bascom, R. W. (2006). Folklorun biçimleri: Nesir anlatılar. (R. N. Aktaş vd. çev.). (M. Ö. Oğuz vd., haz.). Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar 1. İçinde. (s. 113-132). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Başgöz, İ. (1967). Dream motif in Turkish folk stories and shamanistic initiation. Asian Folklore Studies. 26(1), 1-18.
• Bayat, F. (2021). Folklorlaşan Hz. Hüseyin ve Kerbela olayı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 97, 67-82.
• Campbell, J. (2017). Kahramanın sonsuz yolculuğu. (S. Gürses, çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Çakaloğlu, C. (2011). Yemen’den dönemeyen bir Karapapak: 40. Hamidiye süvari alayı komutanı Mihrali Bey. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Çelepi, M. S. (2017). Türk halk kültüründe rüya. Konya: Kömen Yayınları.
• Ekici, M. (2011). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ersoy, R. (2004). Sözlü kültür ve sözlü tarih üzerine bazı görüşler. Millî Folklor, 8(61), 102-110.
• Hobsbawm, J. E. (2011). Eşkıyalar. (O. Akınhay, çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Hopkins, F. G. (1976). The nature and function of the dream motif in Turkish folk literature. I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri 2. Cilt (Halk Edebiyatı) içinde. (s. 133-144). Ankara.
• Goody, J. (2009). Sözlü kültür. Millî Folklor. 11(83), 12-132.
• İlhan, M. E. (2023). Kültürel bellek sözlü kültürden yazılı kültüre hatırlama. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kaya, D. (1984). Bir destan kahramanı: Mihrali Bey. Halk Kültürü. 4, 81-96.
• Klapp, E. O. (1948). The creation of popular heroes. American Journal of Sociology. 54(2), 135- 141.
• Klapp, E. O. (1949). The folk hero. The Journal of American Folklore. 62(243), 17-25.
• Köprülü, M. F. (2016). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Mehmed Ârif. (2006). 93 Osmanlı-Rus Harbi ve başımıza gelenler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2023). Kültür tarihi kaynağı olarak evliya menâkıbnâmeleri. Timaş Yayınları.
• Oğuz, M. Ö. (2010). Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve âşıkların inanılan biyografileri. Millî Folklor, 11(87), 5-12.
• Raglan, L. (2004). Tarih ve mit. (L. Soysal, çev.). Millî Folklor, 8(63), 37-44.
• Sokolov, M. Y. (2009). Folklor: Tarih ve kuram. (Y. Özer, çev.). Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Türkay, F. (yt. yok). Karapapaklar-Karapapak Hamidiye Alayları ve Mihrali Bey. Cem Veb Ofset.
• Vansina, J. (2021). Tarih türü olarak sözlü gelenek. (E. Teğin, çev.). Ankara: Tün Kitap.
• Weber, M. (1968). On charisma and ınstitution building. (S. N. Eisenstadt, ed.). Chicago: University of Chicago Press.
• Yazar, S. (2008). Azerbaycan kaçak hikâyeleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Yıldırım, D. (1998). Tarih yazımı ve sözlü ortam kaynakları. İçinde Türk Bitiği – Araştırma / İnceleme Yazıları (s. 87- 101). Akçağ Yayınları.