İNSAN HAKLARININ YATAY ETKİSİ VE MÜLKİYET HAKKININ YATAY ETKİSİNİN AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İÇTİHADINDA GÖRÜNÜMÜ

Yıl 2020, Sayı: 43, 49 - 78, 15.07.2020

İsmail Emrah Perdecioğlu

Öz

İnsan haklarının korunması amaçlı birey-devlet arası hukuki ilişkiler ile özel kişiler arası hukuki ilişkiler geçmişten bu yana hukukun iki ayrı alanına ait olarak görülmüştür. Ancak son yıllarda, özellikle Kıta Avrupa’sında, insan hakları ile özel hukuk alanı arasında geniş kapsamlı bir etkileşim bulunduğunu ortaya koyan birçok akademik yayım yapılmış, bu yöndeki görüşler yaygınlaşmıştır. Teorik alandaki bu gelişmeler beraberinde özellikle Alman Mahkemeleri’nin kararları ile insan hakları hukukunun özel hukuk alanına sirayet etmesinde ivme kazanılmıştır. Aynı yaklaşımın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından benimsenmesi ise temel hakların özel hukuk ilişkilerine uygulanması gerektiği düşüncesini ortaya koyan “yatay etki” kavramına ilişkin bilinci daha fazla artırmıştır. Bu mahkemenin kararları ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde güvence altına alınan diğer haklar yönünden gözlemlendiği gibi “mülkiyet hakkı” yönünden de hakkın sağladığı korumanın özel kişiler arası alana doğru genişlemesi söz konusudur. Ancak tüm bunların sonuçları olarak ortaya çıkan ulusal makamların yerine geçerek karar verme eğilimi ile yatay etkinin sirayet ettiği diğer kişilerin de hesaba katılması gerektiği hususları meselenin başka boyutları olarak tartışmaya açık görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

mülkiyet hakkının yatay etkisi., insan haklarının yatay etkisi,, Yatay etki,

The Horizontal Effect of Human Rights and the Horizontal Effect of the Right to Property in the European Court of Human Rights Case Law

Öz

Legal relationship between individuals and state for the purpose of protecting human rights and legal relationship between individuals in private sphere have been regarded as two different areas of law since the past. However, in recent years, many academic articles have been published indicating a wide interaction between human rights and private law, and opinions in this direction have become widespread, especially in Continental Europe. These developments in the theoretical field have accelerated the spreading of human rights law in the field of civil law, especially through the decisions of the German Courts. The adoption of the same approach by the European Court of Human Rights, on the other hand, increased the awareness of the concept of “horizontal effect”, which asserts the idea that fundamental rights should be applied to private sphere. As observed in other rights protected under the European Convention on Human Rights by the decisions of this court, the protection provided by “right to property” also extends to the relationship between individuals. However, as a consequence to all these, other aspects of the issue seem to be open to discussion on the tendency to make decisions by replacing the national authorities and the requirement to take into account other individuals, who are affected by the horizontal effect.

Anahtar Kelimeler

Horizontal effect,, horizontal effect of human rights,, horizontal effect of right to property.

Kaynakça

• Barak, A., “Constitutional Human Rights and Private Law”, edt. Friedmann, D. ve Barak-Erez, D., Human Rights in Private Law, Hart, Oxford, 2002.
• Barkhuysen, T. ve Van Emmerik, M., “Constitutionalistion of Private Law:The European Convention on Human Rights Perspective”, https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/12938, 16/1/2020.
• Belling, W. D. ve İnce, N., “Türk Alman Hukukunda Temel Hakların Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi”, Legal Hukuk Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 137, 2014.
• Bobâk, M., “The Horizontal Effect of The Right to a Healty Environment”, Masaryk University, Faculty of Law, Diploma Thesis, 2011/2012, https://is.muni.cz/th/al4or/The_Horizontal_Effect_of_the_Right_to_a_Healthy_Environment.pdf, 16/1/2020.
• Brüggemeier, G., “Constitutionalistion of Private Law, The German Perspective”, edt. BARKHUYSEN, T. ve Lindenbergh, S., Constitutionalisation of Private Law, 2006.
• Cherednychenko, O., “Towards The Control Of Private Acts By The European Court of Human Rights”, Maastricht Journal of European and Comperative Law, Cilt: 13, No: 2, 2006.
• Clapham, A., Human Rights in the Private Sphere, Clarendon Press, Oxford, 1993.
• Clapham, A., “The ‘Drittwirkung’ of The Convention”, edt. Macdonald, R. ST. J. ve diğerleri, The European System for the Protection of Human Rights, Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht-Boston-London, 1993.
• Collins, H., “On the (In)compatibility of Human Rights Discourse and Private Law”, edt. Micklitz, H., Constitutionalization of European Private Law, Oxford University Press, 2014. Dickson, B., “Positive Obligations And The European Court Of Human Rights”, Northern Ireland Legal Quarterly, 2010, Cilt: 61-3.
• Ergül, O., “Temel Hak ve Özgürlüklerin Yatay Etkisi Karşısında Çalışanı Ücreti Gizli Tutmakla Yükümlü Kılmanın Hukuksal Temelsizliği Üzerine”, Erdal Onar Armağanı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Cilt: I, 2013.
• Fedktke, J., “Drittwirkung in Germany”, edt. Oliver, D. ve Fedtke, J., Human Rights and The Private Sphere: A Comparative Study, Routledge-Cavendish, 2007.
• Gemalmaz, B., “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Doktora Tezi, İstanbul, 2008.
• Gören, Z., “Temel Hakların Özel Hukuk Düzenine Etkisi”, Özel Hukuk ve Anayasa Mahkemesi Kararları Sempozyumu I’den ayrı bası, Banka ve Ticaret Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2011.
• Hunter-Henin, M., “Horizontal Application and The Triumph of The European Convention on Human Rights”, edt. Dawn, O. ve Fedtke, J., Human Rights and the private sphere: a comparative study, London, New York, Routledge-Cavendish, 2007.
• Lohse, E., “Fundamental Freedoms and Private Actors-towards an ‘Indirect Horizontal Effect’”, European Public Law, Cilt: 13, Sayı: 1, Kluwer Law International.
• Mak, C., Fundamental Rights in European Contract Law: A Comparison of The Impact of Fundamental Rights on Contractual Relationships in Germany, the Netherlands, Italy and England, 2007, https://pure.uva.nl/ws/files/4369466/52678_Mak_manuscript_juli_2007_cm_voor_ub.pdf, 16/10/2020.
• Öktem Songu, S., “Anayasal Bir Temel Hak Olarak ifade Özgürlüğünün İşçi Açısından İşyerindeki Yansımaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Dergisi, Cilt:15, Özel Sayı, 2013.
• Phillipson, G., “The Human Rights Act, ‘Horizontal Effect’ and The Common Law: A Bang or a Whimper?”, The Modern Law Review, Cilt: 62, No: 6, 1999.
• Ploeger, H.D. ve Stolker, C.J.J.M., “In search of the importance of Article 1 Protocol No.1 ECHR to private law”, edt. Loof, J. P., Ploeger, H. ve Van Der Steur, A., The Right to property The influence of Article 1 Protocol No.1 ECHR on several fields of domestic law, Shaker Publishing, Maastricht, 2000.
• Popovic, D., Protecting Property In European Human Rights Law, Eleven İnternational Publishing, Hollanda, 2009.
• Rivera Pêrez, W., International Human Rights Law and The Horizontal Effect of Constitutional Rights in Latin America: a look at the direct application of constituonal rights in Argentina, Colombia and Puerto Rico, S.J.D. University of California, 2010.
• Sajo, A. ve Uitz, R., edt. The Constitution in Private Relations: Expanding Constitutionalism, Eleven International Publishing, 2005.
• Smits, J., “Private Law and Fundamental Rights: A Sceptical View”, edt. BARKHUYSEN, T. ve Lindenbergh, S., Constitutionalisation of Private Law, 2006.
• Somers, S., “Protecting Human Rights in Horizontal Relationships by Tort Law or Elaborating Tort Law from Human Rights Perspective”, European Human Rights Rewiev, Sayı: 2, 2015.
• Sunay, R., “İnsan Haklarının Yatay Etkisi ve Devletin Sorumluluğu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 1, Konya, 2015. Van Dam, C., European Tort Law, Oxford University Press, 2013.
• Van Der Walt, J., The Horizontal Effect Revolution And The Question Of Sovereignty, De Gruyter Gmbh, Berlin-Boston, 2014.
• Von Bar, C., Principles of European Law: Non-Contractual Liability Arising out of Damage Caused to Another, Oxford University Press, 2009.
• Xenos, D., The Positive Obligations of The State under the European Convention of Human Rights, Routledge, 2012.