TÜKETİCİ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜNDE ÖZEL DAVA ŞARTLARI VE İLAMSIZ İCRA TAKİBİ

Yıl 2021, Sayı: 48, 217 - 244, 01.10.2021

Orhan Dür

Öz

Uyuşmazlıkların çözümünde en çok sayıda ve farklı tipte çözüm yolu imkânı tüketici uyuşmazlıklarının çözümünde bulunmaktadır. Bu uyuşmazlık çözüm yolları tüketici mahkemeleri, tüketici hakem heyetleri, arabuluculuk, ilamsız icra ve diğer uyuşmazlık çözüm yolları olarak sınıflandırılabilir. Bu çözüm yollarından ikisi 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’da özel dava şartı olarak düzenlenmiştir. Bu özel dava şartları, kural olarak belirli bir miktarın altındaki tüketici uyuşmazlıkları için tüketici hakem heyetlerine ve tüketici mahkemelerinin görev alanına giren tüketici uyuşmazlıkları için arabuluculuğa başvuruya ilişkindir. Kanunda özel dava şartı olarak yer alan bu hükümlerin, Tüketici Uyuşmazlıklarına İlişkin Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri Üzerine Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 2013/11/EU Sayılı Yönergesi ile uyumlu olduğu söylenebilir. Öte yandan tüketici hakem heyetlerine başvuru zorunluluğunu düzenleyen 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 68. maddesinde yapılan değişiklikle, tarafların İcra ve İflas Kanunu’ndaki hakları saklı tutulmuştur. Böylece tüketici hakem heyetinin görevine giren uyuşmazlıklarla ilgili ilamsız icra takibi yapılıp yapılamayacağına ilişkin tartışmalar ortadan kalkmıştır. Ancak tüketici uyuşmazlıklarından kaynaklı itirazın iptali davalarının tüketici hakem heyetlerinde görülüp görülemeyeceğine dair tartışmanın hâlen devam ettiği görülmektedir. İcra ve İflas Kanunu’nda düzenlenen itirazın iptali davasıyla birlikte menfi tespit, istirdat, borçtan kurtulma ve tasarrufun iptali davalarının tüketici hakem heyetlerinde görülemeyeceği, buna karşılık tüketici mahkemeleri görev alanında olan tüketici uyuşmazlıklarının dava şartı olan arabuluculuk kapsamında olduğunun gerekçeleri bu çalışmanın konusudur.

Anahtar Kelimeler

Tüketici uyuşmazlıklarının çözümü, özel dava şartları, tüketici hakem heyetleri, arabuluculuk, ilamsız icra

Specific Causes of Actions and Enforcement Proceedings without Judgment in the Resolution of Consumer Disputes

Öz

The most number and different types of resolution possibilities in resolution of disputes are found in the resolution of consumer disputes. These dispute resolution methods can be classified as consumer courts, consumer arbitration committees, mediation, enforcement proceedings without judgment and other dispute resolution methods. Two of these above-mentioned remedies are regulated in Law No. 6502 on Consumer Protection as a specific cause of action. These specific causes of actions, as a rule, are related to the applications of consumer arbitration committees for consumer disputes below a certain amount and to mediation for consumer disputes that fall under the jurisdiction of consumer courts. It can be said that these provisions, which are included in the Law as a specific cause of actions, are in line with the Directive 2013/11/EU of the European Parliament and the Council on Alternative Dispute Resolution Regarding Consumer Disputes. On the other hand, the rights of the parties in the Enforcement and Bankruptcy Law were reserved with the amendment made in Article 68 of the Law on the Protection of the Consumer No. 6502, which regulates the obligation to apply to consumer arbitration committees. Thus, the debate about whether or not an enforcement proceeding without judgement can be made regarding the disputes that fall under the jurisdiction of the consumer arbitration committee has been eliminated. However, the debate in relation to whether the action for annulment of objection arising from consumer disputes can be heard in the consumer arbitration committees is still continue. The subject of this paper is that action for annulment of objection regulated in the Enforcement and Bankruptcy Law and also negative clearance, restitution, remission of debt cases cannot be heard in consumer arbitration committees, on the contrary, the consumer disputes are that fall under the jurisdiction of consumer courts are within the scope of the cause of action mediation.

Anahtar Kelimeler

Resolution of consumer disputes, specific causes of actions, consumer arbitration committees, mediation, enforcement proceedings without judgment

Kaynakça

• Akıncı Z, ‘Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları’ (1996) 18(4) BATİDER 93-109.
• Akil C ve Gül M A, ‘Yargıtay’ın Genel Haciz Yoluyla İlamsız Takibe Başvuru Hakkına İlişkin Olarak Vermiş Olduğu Bazı Kararlar Üzerine Düşünceler’ (Temmuz 2017) 43(3) YD 551-610.
• Akkan M, ‘Medeni Usül Hukukunda Etkin Hukuki Koruma’ (2007/1) 6, MİHDER, 29-68.
• Arslan R ve Tanrıver S, Yargı Örgütü Hukuku (2. Baskı Yetkin, Ankara 2001).
• Arslan R, Yılmaz E ve Ayvaz-Taşpınar S, Medeni Usul Hukuku (Yetkin, Ankara 2016).
• Arslan R, Yılmaz E, Taşpınar-Ayvaz S ve Hanağası E, İcra ve İflas Hukuku (5. Baskı, Yetkin, Ankara 2019).
• Atalı M, ‘6502 Sayılı Kanun’un Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi’, Prof. Dr.Ejder YILMAZ’a Armağan C 1, (Yetkin, Ankara 2014) 397-418.
• Atalı M, ‘Yargılama İlkeleri Çerçevesinde Tüketici hakem Heyetleri’ Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Edt. M. Ertan Yardım, (Seçkin, Ankara 2018) 69-84.
• Azaklı-Arslan B, Medeni Usûl Hukuku Açısından Zorunlu Arabuluculuk (Yetkin, Ankara 2018).
• Başlar K, ‘Anayasa Yargısında Davaya Bakmakta Olan Mahkeme Kavramı’ (Ağustos 2006) Anayasa Yargısı İncelemeleri 219-257.
• Budak A C, ‘6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’a Göre Tüketici Hakem Heyetleri’(2014), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı C 1, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan (İzmir 2015) 77-103.
• Bulur A, ‘Avukatlık Kanunu m. 35/A’nın Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları Çerçevesinde İrdelenmesi ve Bir Düzenleme Önerisi’ (2010) S 89 TBB Dergisi 196-241.
• Çiçek M, İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk (1. Baskı Seçkin, Ankara 2018).
• Dür O, Arabuluculuk Faaliyeti ve Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri (1. Baskı Adalet, Ankara 2017).
• Ekmekçi Ö, Özekes M ve Atalı M, Hukuk Uyuşmazlıklarında İhtiyari ve Zorunlu Arabuluculuk (1. Baskı, onikilevha, İstanbul 2018).
• Ekmekçi Ö, Özekes M, Atalı M ve Seven V, Hukuk Uyuşmazlıklarında İhtiyari ve Zorunlu Arabuluculuk (2. Baskı, onikilevha, İstanbul 2019). Ekşi N, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim (1. Baskı Beta, İstanbul 2013).
• Erişir E, ‘Tüketici İşlemlerinden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümü Usulü’ Murat İnceoğlu (ed), Yeni Tüketici Hukuku Konferansı (Makaleler-Tartışmalar) (İstanbul 2015) 43-122.
• Ermenek İ, ‘Yargı Kararları Işığında Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri ve Bu Alanda Ortaya Çıkan Sorunlara İlişkin Çözüm Önerileri’ (2013) XVII(1-2), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 563-630.
• Ermenek İ ve Azaklı-Arslan B, ‘İcra ve İflâs Hukuku Açısından Ticarî Davalarda Arabulucuya Başvuru Zorunluluğu (TTK m. 5/A)’ (2020) S 148 TBB Dergisi 135-196.
• Gümüş M A, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi C 1 (Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014)
• Horstmeier G, Das neue Mediationsgesetz, Einführung in das neue Mediationsgesetz für Mediatoren und Medianden (1. Aufl, Verlag C H Beck München 2013).
• Ildır G, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (1. Baskı, Seçkin, Ankara 2003).
• İlhan C, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi (TBB, Ankara 2006).
• İlhan O, Arabuluculuk Sözleşmesi (1. Baskı, Seçkin, Ankara 2020).
• Kekeç E K, Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler (2. Baskı, Ankara Adalet 2014).
• Konuralp H, ‘20. Yüzyıl Sonunda Medeni Usul Hukuku Sorunlarına Bir Bakış’ (Temmuz-Ağustos 1996), Yıl 2(10) Yargı Reformu Özel Sayısı Yeni Türkiye, 537-548.
• Kuru B, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku (1. Baskı, Legal, İstanbul 2016).
• Küçükgüngör E, ‘Türkiye Futbol Federasyonunun Tahkim Kurulunun Yapısı ve Tahkim Kurulu Kararlarının Niteliği’ (2001) 50(4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 137-146
• Oğuz Ö, Türk İş Hukukunda Dava Şartı Olarak Arabuluculuk (1. Baskı, Legal, İstanbul 2019).
• Özbay İ, ‘Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri’ (2006) X(3-4) Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 459-475.
• Özbek M S, ‘Tüketici Hakem Heyetinin Görevine Giren Alacaklarla İlgili Olarak İlâmsız Takip Yapılamayacağına İlişkin Yargıtay Kararlarının Tahlili’ (2015/2) 11(31) MİHDER 39-68.
• Özbek M S, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü C II (4. Bası, Yetkin, Ankara 2016).
• Özmumcu S, Uzak Doğu’da Arabuluculuk Anlayışı ile Türk Hukuk Sisteminde Arabuluculuk Kanununa Genel Bir Bakış (1. Baskı, Oniki Levha, İstanbul 2013).
• Pekcanıtez H, ‘Tüketici Sorunları Hakem Heyeti’ (Temmuz 1996) Yıl 6 İzmir Barosu Dergisi 40-58. ‘Tüketici’
• Pekcanıtez H, ‘Tüketici Mahkemeleri’ (1996) S 1-2-3, İstanbul Barosu Dergisi 141-162.
• Pekcanıtez H, ‘Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri’ (Aralık 2005) S 5 Hukuki Perspektifler Dergisi 12-16.
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (5. Baskı, Beta, İstanbul 2013).
• Tandoğan-Özbaykal N, ‘Tüketici Hakem Heyetlerinde İtirazın İptali Davası Sorunu ve 7063 Sayılı Kanun Sonrasında Verilen Yargı Kararlarının Değerlendirilmesi’ (Haziran 2020) 26(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 467-486.
• Tanrıver S, ‘Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk’ (2006) S 64 TBB Dergisi 151-177. Tanrıver S, Medeni Usül Hukuku, Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması C I (Yetkin, Ankara 2018).
• Tanrıver S, ‘Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Bazı Düşünceler’ (2020) S 147 TBB Dergisi 111-142.
• Taşkın Â, Hakem Sözleşmesi (Turhan Kitapevi, Ankara 2000).
• Taşpınar-Ayvaz S, ‘Tüketici Hakem Heyetlerinin Hukuki Niteliği’ Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Edt. M. Ertan Yardım, (Seçkin, Ankara 2018) 43-50.
• Taşpolat-Tuğsavul M, Türk Hukukunda Arabuluculuk (1. Baskı, Yetkin, Ankara 2012).
• Topuz G, Tüketici Mahkemeleri (1. Baskı, Yetkin, Ankara 2018).
• Tutumlu M A, Türk Hukuk Sisteminde Tüketici Hakem Heyetleri (2. Baskı, Seçkin Ankara 2016).
• Ulukapı Ö, ‘Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Çerçevesinde Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (Tüketici Mahkemeleri)’ (1996) 5(1-2) Prof. Dr. Şakir Berki’ye Armağan, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 77-101.
• Ulukapı Ö ve Kıyak E, ‘Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile Model Etik ve Uygulama Kuralları Çerçevesinde Arabuluculuk Yöntemi ve Sürecin İşleyişi’ Prof. Dr. Ramazan Arslan’a Armağan C 2 (Yetkin, Ankara 2015)1645-1698.
• Uyumaz A, ‘Tüketici Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları’ (2012) 20 (1), SÜHFD 103-132.
• Yeşilırmak A, ‘Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolu Olarak Hakem-Bilirkişilik’ (2010) 11, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 693-738.
• Yeşilova B, ‘6502 sayılı (Yeni) Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a Göre Tüketici Uyuşmazlıklarının Çözümü Usulü ve Yargılama Kuralları’ (2014) 9(99) Terazi HD 107-143.
• Zevkliler A, Açıklamalı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun, Örnek Yargıtay Kararları ve İlgili Mevzuat (Barış Yayınevi, İzmir 1996)