CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE İKİ DEFADAN FAZLA CUMHURBAŞKANI SEÇİLEMEME KURALI

Yıl 2022, Sayı: 50, 1 - 40, 30.03.2022

Mustafa Şentop

https://doi.org/10.54049/taad.1093105

Cited By: 2

Öz

16 Nisan 2017 tarihinde gerçekleştirilen halk oylaması sonucunda kabul edilerek yürürlüğe giren 21.01.2017 tarihli ve 6771 sayılı Kanun’la Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en kapsamlı Anayasa değişikliklerinden birisi gerçekleştirilmiştir. Söz konusu Anayasa değişikliği ile Türkiye’de hükümet sistemi değişmiş; parlamenter hükümet sistemi yerini cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine bırakmıştır. Bu kapsamda 6771 sayılı Kanun, yürütme erkinin oluşumu ile görev ve yetkilerine ilişkin Anayasa hükümlerinde önemli değişiklikler yapmış ve yeni esaslar benimsemiştir.
2017 tarihli söz konusu Anayasa değişikliği sonrasında Anayasa’nın 6771 sayılı Kanun’la değişik 101’inci maddesinde yer alan “bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” kuralının uygulanma şekline dair öğretide ve kamuoyunda bazı tartışmalar görülmüştür. Büyük ölçüde, 6771 sayılı Kanun’la değiştirilmeden önce de Anayasa’da aynı içerikte bir kuralın yer alıyor olmasına dayanan bu tartışmaların odağını, 2017 tarihli Anayasa değişikliğinden önce yapılan Cumhurbaşkanı seçimlerinin “bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” kuralının uygulanmasına etkisi oluşturmaktadır. Bu çerçevede çalışmada, yorum yöntemlerinden ve kanunların zaman bakımından uygulanmasına ilişkin ilkelerden hareketle, “parlamenter hükümet sistemi döneminde gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin, cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilme kuralı uygulanırken dikkate alınıp alınmayacağı” sorusunun cevabı aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbakan seçimleri, en fazla iki defa Cumhurbakan seçilme kural, cumhurbakanl hükümet sistemi, parlamenter hükümet sistemi, 6771 sayl Kanun, yorum yöntemleri, kanunlarn zaman bakmndan uygulanmas

The Rule of ‘Being Elected as President of the Republic for Two Terms at Most’ in the Executive Presidential System

Öz

With Law no.6771 of 21 January 2017 which entered into force following its approval in the referendum held on 16 April 2017, one of the most comprehensive constitutional amendments of history of the Republic of Turkiye has been realised. As result of these constitutional amendments the system of government has been changed in Turkiye; the parliamentary system of government has been replaced with the executive presidential system. In this context, the Law no.6771 made crucial changes in constitutional rules on organisation of the executive branch and on its responsibilities and powers, and adopted new principles.
Following the aforementioned constitutional amendments of 2017, various debates have been seen in the doctrine and in the public sphere concerning the way of implementation of the rule “a person may be elected as the President of the Republic for two terms at most” stipulated in Article 101 of the Constitution as amended by law no.6771. The focal point of these debates, which have mostly been based on the fact that a rule with the same content already existed in the Constitution before the latter has changed by law no.6771, is the effect of presidential elections held before the constitutional amendments of 2017 to the implementation of the rule “a person may be elected as the President of the Republic for two terms at most”. In this context, in this study, departing from the interpretation methods and the principles concerning ratione temporis application of statutes, the answer for the question of “whether or not presidential elections held during the term of the parliamentary system of government will be taken into account while implementing the rule ‘a person may be elected as the President of the Republic for two terms at most’ in the term of the executive presidential system” will be sought.

Anahtar Kelimeler

Presidential elections, the rule of being elected as President of the Republic for two terms at most, the executive presidential system, the parliamentary system of government, the Law no.6771, interpretation methods, ratione temporis application of statutes

Kaynakça

• ARAL V, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine (Filiz Kitabevi, İstanbul 2007)
• ANAYURT Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar) (1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018)
• ASLAN İ. Y, ŞENYÜZ D, Hukuka Giriş (14. Bası, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2021)
• AYBAY A, AYBAY R, Hukuka Giriş (3. Bası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2006)
• ATAR Y, Türk Anayasa Hukuku (14. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021)
• BATUM S, YILMAZ D, KÖYBAŞI S, Anayasa Hukuku Temel Kavramlar ve Genel Esaslar (1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021)
• BİLGE N, Hukuk Başlangıcı – Hukukun Temel Kavram ve Kurumları (34. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2016)
• BOYAR O, Anayasal Yoruma Giriş (1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021)
• BRAUD P, Devlet: Hukuki Öğretinin İkilemleri, Çeviren: Gülçin Balamir Coşkun, içinde: Cemal Bâli Akal (Der.), Devlet Kuramı (2. Bası, Dost Kitabevi, Ankara 2005) 359-376.
• DOEHRING K, Genel Devlet Kuramı (Genel Kamu Hukuku), Çeviren: Ahmet Mumcu (2. Bası, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2002)
• ERDOĞAN M, Türk Anayasa Hukuku (2. Bası, Hukuk Yayınları, Ankara 2019)
• EREN A, “Mevcut Cumhurbaşkanı kaç defa seçilebilir?”, 23.06.2018, http://www.kanuniesasi.com/2018/07/23/mevcut-cumhurbaskani-kac-defa-secilebilir/, Erişim Tarihi: 24.12.2021.
• ESENER T, Hukuk Başlangıcı - Genel Hukuk Bilgisi (8. Bası, Alkım Yayınevi, İstanbul 2008)
• GÖZLER K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt I (2. Bası, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2020)
• GÖZLER K, “Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Görev Süresi Ne Kadardır ve Bu Görev Süresi Kanunla Belirlenebilir mi?”, https://www.anayasa.gen.tr/gorev-suresi.pdf, Erişim Tarihi: 26.12.2021.
• GÖZLER K, “Cumhurbaşkanlığı Sistemi mi, Başkanlık Sistemi mi, Yoksa Neverland Sistemi mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız?”, 24.02.2017, https://www.anayasa.gen.tr/neverland.htm, Erişim Tarihi: 24.12.2021
• GÖZLER K, Hukuka Giriş (16. Bası, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2019)
• GÖZLER K, Hukukun Genel Teorisine Giriş, Hukuk Normlarının Geçerliliği ve Yorumu Sorunu (US-A Yayıncılık, Ankara 1998)
• GÖZLER K, Türk Anayasa Hukuku (4. Bası, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2021)
• GÖZÜBÜYÜK A. Ş, Anayasa Hukuku (14. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2006)
• GÖZÜBÜYÜK A. Ş, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları (24. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2005)
• GÜNEŞ A. M, Hukuk Metodolojisi (3. Bası, Ekin Basım Yayın, Bursa 2020)
• HEYWOOD A, Politics (4. Bası, Palgrave Macmillan, Londra 2013)
• IŞIKTAÇ Y, Hukuk Başlangıcı (3. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2015)
• IŞIKTAÇ Y, Hukuk Metodolojisi (8. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2021)
• KABOĞLU İ.Ö, “Bir Kimse En Fazla İki Defa Cumhurbaşkanı Seçilebilir Kuralı Üzerine…”, (2021) (1), Ankara Barosu Dergisi, 327-335
• KANADOĞLU O. K, DUYGUN A. M, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020)
• KÜÇÜK A, “Recep Tayyip Erdoğan 2023 Seçimlerinde Cumhurbaşkanlığına Aday Olabilir Mi?”, 23.09.2020, https://www.turktime.com/yazar/recep-tayyip-erdogan-2023-secimlerinde-cumhurbaskanligina-aday-olabilir-mi/15070 , Erişim Tarihi: 24.12.2021.
• LIJPHART A, Patterns of Democracy - Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries, (2. Bası, Yale Üniversitesi Yayınları, New Haven 2012)
• METİN Y, Anayasanın Yorumlanması (1. Bası, Asil Yayın Dağıtım, Ankara 2008)
• ÖZBUDUN E, Türk Anayasa Hukuku (8. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2005)
• ÖZBUDUN E, Türk Anayasa Hukuku (21. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2021)
• ÖZSOY BOYUNSUZ Ş, “Anayasamıza Göre Cumhurbaşkanının Dönem Sınırı” (2018) (14), Hukuk Defterleri https://hukukdefterleri.com/anayasamiza-gore-cumhurbaskaninin-donem-siniri/, Erişim Tarihi: 24.12.2021.
• SEVİNÇ M, “Hayret verici bir ‘Anayasa’ yorumu!”, 11.06.2018, https://www.diken.com.tr/hayret-verici-bir-anayasa-yorumu/, Erişim Tarihi: 24.12.2021.
• ŞİRİN T, “Recep Tayyip Erdoğan yeniden cumhurbaşkanı adayı olabilir mi?”, 08.04.2021, https://t24.com.tr/yazarlar/tolga-sirin/recep-tayyip-erdogan-yeniden-cumhurbaskani-adayi-olabilir-mi,30518, Erişim Tarihi: 24.12.2021.
• TANÖR B, YÜZBAŞIOĞLU N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (19. Bası, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 2019)
• TEZİÇ E, Anayasa Hukuku (24. Bası, Beta Basım Yayım, İstanbul 2020)
• TOPAKKAYA A, Hukuk Hermeneutiği (Hukukta Anlama ve Yorumlama Sanatı) (1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2019)