İPTAL KARARLARINI UYGULAMA ZORUNLULUĞU VE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİ SEBEBİYLE UYGULAMADA HUKUKİ İMKANSIZLIK

Yıl 2022, Sayı: 51, 259 - 292, 01.07.2022

Zeynep Nihal Aydınoğlu Yalçın

https://doi.org/10.54049/taad.1140166

Öz

Hukuk devleti ilkesinin en önemli gerekliliklerinden biri, yargı kararlarının uygulanması zorunluluğudur. Gerek Anayasa gerekse 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda da bu zorunluluğa işaret edilmiştir. İdari yargıya başvuru sonucunda verilen iptal kararları ise bu bağlamda özellik arz eder. Bu kararların bazı hallerde tam geçmişe etkili olarak uygulanması mümkün olamamakta ve bu durum fiili ve hukuki imkansızlık kavramlarıyla açıklanmaktadır. Hukuki imkansızlığa sebebiyet veren bir durum da iptal kararlarının tam olarak geçmişe etkili uygulanmasının hukuki güvenlik ilkesine zarar vermesi ihtimalidir. İptal edilen işlemle bağlantılı diğer işlemler ve iptal edilen işleme dayalı olarak birtakım kazanımlar elde etmiş olanların varlığı, bu konuda ileri sürülen temel argümanları oluşturmaktadır. Türkiye örneklerinde söz konusu halde, yasa koyucu veya idareler tarafından hukuki düzenlemeler yapılmakta veya böyle bir düzenleme bulunmaksızın hukuki imkansızlık gerekçesiyle karar uygulanmamaktadır. Bu çalışmada Danıştay kararları eksen alınarak söz konusu durumda, kararın uygulanmasında hukuki bir imkansızlığın söz konusu olup olamayacağı incelenmiş ve böyle bir sonucun doğmasını engelleyecek yargısal ve idari mekanizmalar araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yargı kararlarını uygulama zorunluluğu, Hukuki İmkansızlık, Hukuk Devleti İlkesi, Hukuki Güvenlik İlkesi

Legal Impossibility in Practice Due to the Obligation to Implement Annulment Decisions and the Principle of Legal Security

Öz

One of the most important requirements of the rule of law is the obligation to implement judicial decisions. Both the Constitution and the Administrative Procedure Law No. 2577 have pointed out this obligation. Annulment decisions made as a result of an application to the administrative court are peculiar in this context. In some cases, it is not possible to apply these decisions in full retrospectively, and this situation is explained with the concepts of de facto and legal impossibility. Another situation that causes legal impossibility is the possibility that the full retroactive application of annulment decisions will harm the principle of legal security. One of the main arguments put forward in this regard is the existence of other transactions related to the canceled transaction and the existence of some gains based on the canceled transaction. In the case of Turkey, legal regulations are made by the legislator or the administrations, or without such a regulation, the decision is not implemented on the grounds of legal impossibility. In this study, taking the decisions of the Council of State as the axis, it has been examined whether there is a legal impossibility in the implementation of the decision and the judicial and administrative mechanisms that will prevent such a result from occurring.

Anahtar Kelimeler

Obligation to implement judicial decisions, legal impossibility, Rule of law principle, principle of legal security

Kaynakça

• Akıncı M, İdari Yargıda Adil Yargılanma Hakkı, (Turhan 2008).
• Akyılmaz B / Sezginer M / Kaya C, Türk İdari Yargılama Hukuku, (Savaş 2019).
• Aliefendioğlu Y, “Danıştay Kararlarına Uyulması”, (1975) 5(16-17) Danıştay Dergisi, 16 – 21.
• Altay E, “İdari Yargı Kararlarını Uygulanmaması Sorunu”, Hukuk Kurultayı (2000) s. 358 – 363. (Altay, İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Sorunu)
• — —, İdari Yargı Kararlarının Uygulanmamasından Doğan Uyuşmazlıklar, (Turhan 2004). (Altay, Uyuşmazlık)
• Atay EE, “İptal Davasının Nitelikleri ve İptal Kararlarının Uygulanması”, Danıştay 139. Yıl Sempozyumu, (2007), Danıştay Yayınları, 1 – 83.
• Azrak A. Ü, “İptal Davalarının Objektif Niteliği”, in Ankara Barosu Hukuk Kurultayı, (2000) 331 – 336.
• Blanke H J, Vertrauenschutz im deutschen und europaeischen Verwaltungsrecht, (Mohr Siebeck, 2000).
• Buz V, Kamu İhale Sözleşmelerinin Kuruluşu ve Geçerlilik Şartları, (Yetkin 2007).
• Candan T, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanması I”, (1991), 253, Maliye Postası Dergisi, 42-46.
• — —, İdari Yargı Kararlarının Sonuçları, (https://turgutcandan.com/2012/09/30/idari-yargi-kararlarinin-sonucları, Erişim Tarihi: 14.09.2020)
• — —,Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, (7. Baskı, Yetkin, 2017). (Candan, Açıklamalı İdari Yargılama…)
• Çağlayan R, İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması, (Asil 2004). (Çağlayan, İdari Yargı Kararlarının…)
• — —, İdari Yargılama Hukuku, (Seçkin 2015). (Çağlayan, İdari Yargılama Hukuku)
• Çokkaş Y, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanması Aşamasında Ortaya Çıkan İmkansızlık”, (2021), 70 (4) AÜHFD, 1313 – 1359.
• Doğru O ve Nalbant A, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi – Açıklama ve Önemli Kararlar C. I, (Legal, 2013).
• Duran L, “İdari İşlemden Sorumluluk, İptal Davası – Tam Yargı Davası”, (1967), 33 (3-4), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 3 – 26.
• Erguvan DD, İdari İşlemin Geriye Yürümezliği İlkesi ve Geri Alma İstisnası, (Adalet, 2017).
• Erkut C, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanmasını Güçleştirici Mekanizmalar”, (2009), Danıştay ve İdari Yargı Günü 141. Yıl, Sempozyum, 21 – 65.
• Feyzioğlu T, “İdarenin Kaziyei Muhkemeye Riayetini Temin Hususunda Vatandaşın Büyük Millet Meclisine Müracaat Hakkı Bir Müeyyide Olabilir Mi?” (1949), 4, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 96 – 99.
• Gök H, “Danıştay Kararlarından Hareketle İdari Yargı Kararlarının İmkansızlık Nedeniyle Uygulanamadığı Haller, (2013), I (LXXI, ), İÜHFM, 547 – 558.
• Gözler K ve Kaplan G, İdare Hukuku Dersleri, (Ekin 2016).
• Göztepe Çelebi E, “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuruya İlişkin İki Buçuk Yıllık İçtihadının Kısa Bir Değerlendirilmesi”, Anayasa Mahkemesi’nin 53. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen “Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi Sorunlar ve Çözüm Yolları” Konulu Sempozyumda Sunulan Bildiriler, (2015), 17 – 33.
• Gözübüyük A. Ş – Tan T, İdare Hukuku C. II, İdari Yargılama Hukuku, (Turhan, 2019).
• Kaboğlu İ, Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), (8. Baskı, Legal 2012).
• Kaplan G, İdari Yargılama Hukuku, (Ekin 2020). (Kaplan, İdari Yargılama Hukuku)
• — —, “İptal Kararlarının Etki ve Sonuçlarının Zaman Yönünden Yargıç Tarafından Sınırlandırılması”, (2013), 3 (2), Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 31 – 38. (Kaplan, İptal Kararlarının…)
• Karahanoğulları O, “Özelleştirme İşlemlerinin Yargısal Denetimi”, (1996), 54(1), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 279 – 322.
• — —, İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Sorununa Danıştay Başsavcılığının Müdahale Olanakları, (2005), 249 (89), Mülkiye Dergisi, s. 89 – 95.
• — —, İdari Yargı – İdarenin Hukuka Zorlanması, (Turhan 2019). (Karahanoğulları, İdari Yargı…)
• Kaya C, “İdari Yargıda Yargı Kararlarının Uygulanmaması Nedeniyle Manevi Tazminat İstemi”, (2010) 14 (1) Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 59 – 77.
• Kent B, “İdari Yargıda Mahkeme Kararlarının Uygulanmasını Güçlendirici Alternatif Bir Mekanizma Olarak Zorlayıcı Para Cezası, (2011), 4, Ankara Barosu Dergisi, 45 – 66.
• Keskin B – Yağcı Z, “Türk İdare Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesinin Uygulanması”, (2018), 13 (148), Terazi Hukuk Dergisi, 56 – 74.
• Kılıçoğlu A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, (23. Bası, Turhan 2019).
• Oğurlu Y, İdare Hukukunda Kazanılmış Haklara Saygı ve Haklı Beklentiler Sorunu, (Seçkin 2003).
• Onar SS, İdare Hukukunun Umumi Esasları C. III, (3. Bası, İsmail Akgün 1966).
• Özdemir E, “İdari Yargı Organları Tarafından Verilen Yürütmenin Durdurulması Kararlarının Uygulanması ve Hukuki İmkansızlık Hali”, (2006), 1, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 85 – 96.
• Sancakdar O, “Kamu İhale Kurulu Kararlarının Yargısal Denetimi Bağlamında Yürütmenin Durdurulması ve Sonuçları”, (2015), 16, Özel Sayı, DEÜHFD, (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan), 3843 - 3911.
• Schlink A, “Umweltschutz durch Planungsrecht”, (2018) in Grundzüge des Umweltrechts, Echard Rehbinder, Alexander Schlink (Hrsg), Erich Schmidt Verlag, 411 – 539.
• Schmidt R, Verwaltungsprozessrecht, (Rolf Schmidt GmbH, 2015).
• Sezginer M, Ayrılabilir İşlem Kuramı, (Yetkin 2000).
• — —, İdarenin Sözleşmeleri ve Kamu İhalelerine İlişkin Uyuşmazlıklar, (Seçkin 2013). (Sezginer, İdarenin Sözleşmeleri…)
• Sodan H / Ziekow J, Grundkurs Öffentliches Recht, (C.H.Beck, 2007).
• Tan T, İdari İşlemin Geri Alınması, (AÜSBF Yayınları, Sevinç, 1970).
• Tekinsoy A, “Anayasa Mahkemesinin Kamu Görevlilerinin Kişisel Kusuru Konusundaki Yaklaşımının Muhtemel Sonuçları”, (2013),1, Ankara Barosu Dergisi, 19 – 55.
• Turhan Kasapoğlu M, “İdari Yargıda İvedi Yargılama Usulü”, (2015), 3, Ankara Barosu Dergisi, 183 – 219.
• Uler Y, İdari Yargıda İptal Kararlarının Sonuçları, (AÜHF Yayınları, Sevinç 1970).
• Ulusoy A, TBMM İdari Yargı Kararlarının Hukuk Düzenindeki Etkileri ve Uygulamadaki Sorunlar Sempozyumu, (2012), 14 – 24. (Ulusoy, İdari Yargı Kararları…)
• Ulusoy A, İdari Yargılama Hukuku, (2. Baskı, Yetkin 2020). (Ulusoy, İdari Yargılama Hukuku)
• Ulusoy A, Türk İdare Hukuku, (3. Bası, Yetkin 2020). (Ulusoy, Türk İdare Hukuku)
• Yasin M, Özelleştirmenin Hukuki Rejimi, (2. Baskı, Beta 2007).
• Yayla A, “Fiili ve Hukuki İmkansızlığın İdari İşleme Etkisi Üzerine Bir Deneme”, (2016), 2, D.E.Ü Hukuk Fakültesi Dergisi, 233 – 271.
• Yenice K, “Karara Saygı”, (1975), 5 (16- 17), Danıştay Dergisi, 3- 6.
• Yılmaz S, İdari Yargı Kararlarının Uygulanması Zorunluluğu ve Bu Kararların Uygulanmamasına Karşı Öngörülen Hukuksal Önlemler, (2009), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• — —, “Kamu Alacaklarının Tahsili Hukukunda İhtiyati Haciz Müessesesi ve İhtiyati Hacze Karşı Açılan Davalarda İdari Yargı Yerlerince Verilen Kararların Uygulanması”, (2012), 61 (4), AÜHFD, 1437 – 1503.
• Zabunoğlu Y, Adil Yargılanma Hakkı ve İdari Yargı, İzmir Barosu Yargı Reformu Sempozyumu, (2000) 314 – 320.