ŞİRKETLER TOPLULUĞU HUKUKU “TARİHÇE VE TERMİNOLOJİ”

Yıl 2022, Sayı: 52, 159 - 194, 03.10.2022

Sinan Misili

https://doi.org/10.54049/taad.1183582

Öz

Ekonomik yoğunlaşma uygulamada en yaygın şekilde gruplaşma anlamında konzern/şirketler topluluğu ve şirket birleşmeleri şekliyle kendini göstermektedir. Şirket birleşmelerinde birleşen ve tek bir şirket haline gelen şirketler hem hukuki ve hem de ekonomik bağımsızlıklarını yitirmektedir. Konzern şeklinde ekonomik yoğunlaşma modelinde ise, bağlı şirketler hukuki bağımsızlıklarını korurken, ekonomik bağımsızlıklarını yitirirler. Bu durum ise hukuken ve ekonomik bakımdan şirketlerin bağımsızlığı üzerine kurulu bir hukuk sistemi (geleneksel şirketler hukukunun) ile bağdaşmamaktadır. Bu uyumsuzluğu gören hukuk düzenleri harekete geçmiş ve şirketler hukukunu buna uygun düzenlemişlerdir. Başta Almanya olmak üzere, İsviçre ve Türk Hukuku’nda düzenlemeler yapılmıştır. Türk kanun koyucusu 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu md. 195 - 209 hükümleri arasında ilk defa bu yeni düzene uygun hükümler sevk etmiş, konuyu müstakil ve etraflıca ele almıştır. “Konzern” Alman hukukunda esas alınan kanuni terim iken, “şirketler topluluğu ve topluluk” Türk hukukunda “konzern” yerine kullanılan kanuni bir terim halini almıştır. Alman konzern hukuku POK § 18 paragrafı ekseninde tek elden yönetimi konzernin belirleyici unsuru olarak kabul ederken, Türk şirketler topluluğu hukuku, Alman konzern hukukundan farklı olarak eş düzey konzernleri ve tek elden yönetim sistemini kabul etmemiş ve düzenlememiştir. Türk şirketler topluluğu esaslı olarak kontrol prensibine göre açıklanmaktadır. Başlıca amacı başka işletmelere katılmaktan ibaret olan saf holdingler (ve karma holdingler de) TTK md. 195’de belirtilen şartları sağlıyor ise hâkimiyeti altında bulunduğu şirket veya şirketlerle birlikte şirketler topluluğu oluşturacaktır. TTK md. 195 vd. hükümleri ile anlatılan ve ortaya konulan bir üst kavram olarak ‘şirketler topluluğu hukuku’’dur.

Anahtar Kelimeler

Şirketler topluluğu, konzern, yoğunlaşma, gruplaşma, holding, şirketler topluluğu hukuku

Law of Group Companies “History and Terminology”

Öz

The most common way of economic concentration in practice, in the sense of grouping, is manifested in the form of konzern / group companies and corporate mergers. In mergers, companies that merge and become a single company lose both their legal and economic independence. In the konzern economic concentration model, while the affiliated companies maintain their legal independence, they lose their economic independence. This situation is incompatible with a legal system (traditional company law) based on the independence of companies in legal and economic terms. Seeing this incompatibility, the legal systems took action and regulated the company law accordingly. Regulations have been made in Swiss and Turkish Law, especially in Germany. The Turkish legislator put into effect the provisions in accordance with this new order for the first time between the Articles 195 - 209 of the TCC, addressed the issue decisively and thoroughly. While ‘konzern’ is the main legal term used in German law, instead of ‘konzern’, ‘group of companies and ‘group‘ has become a legal term used in Turkish law. While German konzern law considers single handed management as the determining element of konzern within the framework of paragraph AktG § 18, Turkish law of group companies, unlike German konzern law, has not accepted and regulated single handed management systems and as well peer-level konzerns. The Turkish group of companies is mainly explained according to the control principle. If it meets the conditions specified in TCC art. 195, pure holdings (as well as mixed holdings) whose main purpose is to participate in other businesses, will form a group of companies together with the company or companies under its control. ‘Law Of Group Companies” is as a top concept explained and put forward by the TCC articles 195 et seq provisions.

Anahtar Kelimeler

Group companies, konzern, concentration, grouping, holding, law of group companies

Kaynakça

• Aker H, ‘Hâkim İşletme İle Bağımlı Şirket Arasındaki Hukuki İlişki Ve Hâkim İşletmenin Sadakat Borcu,’ (2003) XXII (2) BATIDER 153- 204.
• Aker H, ‘Türk Ticaret Kanunu Madde 14 Hakkında Bazı Düşünceler ve Yeni Bir Tacir Türü: “HâkimTeşebbüs’, (Haziran 2009) XXV (2) BATIDER 229 – 295 (Hâkim Teşebbüs).
• Altay S A, Hukuki Açıdan Banka Anonim Ortaklığı, (Vedat Kitapçılık, İstanbul 2019).
• Aytaç Z, ‘Bağlı İşletmeler Hukuku ve Türk Hukukundaki Görünüm’, (1976) VIII (4) BATIDER 97 – 125 (Bağlı işletmeler).
• Aytaç Z, Deutsches und Türkisches Konzernrecht im Vergleich, Freiburg 1975, (Konzernrecht).
• Bahtiyar M, Ortaklıklar Hukuku, (Güncellenmiş 13. Bası, Beta Yayınevi 2019).
• Barlas N, Adi Ortaklık Temeline Dayalı Sözleşme İlişkileri, (2. Bası, İstanbul 2008).
• Bilgili F ve Demirkapı E, Şirketler Hukuku Dersleri, (6. Basım, Şubat 2018).
• Blumberg P I, ‘The Transformation of Modern Corporation Law: The Law of Corporate Groups’, (Spring 2005) 37 (3) Connecticut Law Review 605 – 617.
• Boyacıoğlu C, Konzern Kavramı, (1. Basım, Ankara Temmuz 2006).
• Bozkurt T, Şirketler Hukuku, ( 14. Baskı Tıpkı Basım, Yetkin Yayınları, Ankara 2022).
• Böckli P, Schweizer Aktienrecht, (4. Auflage, Schulthess, Zürich –Basel - Genf 2009).
• Cahn A and Donald D C, Comparative Company Law, Text and Cases on the laws Governing Corporations in Germany, the UK and the USA, (Cambridge University Press, Cambridge 2010).
• Can M Ç, Hakimiyet Sözleşmesi, Anonim Şirketlerden Oluşan Şirketler Topluluğu Bakımından, (1. Basım, Adalet Yayınevi, Ankara 2020).
• Çetiner S ve Bozkurt Yüksel A E, Ticari İşletme ve Şirketler Hukuku, (5.Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021).
• Emmerich V und Habersack M, Aktien- und Gmbh-Konzernrecht, (C.H. Beck, Münschen 2010) Einl. Rn. 20.
• Eminoğlu C, Konzern/Gesellshaftengruppe Österreich – Türkei –EU Ein Rechtsvergleich, (1. Baskı, İstanbul, Eylül 2013) (Konzern).
• Eminoğlu C, ‘Kuram – Uygulama İkileminde Şirketler Topluluğu Hukuku ve (Normatif) Şirketler Topluluğu Meydana Getirmeyen Hâkimiyet İlişkileri – TTK’nın Şirketler Topluluğuna İlişkin Hükümleri ve TSY m. 105 Bağlamında Bir İnceleme’, (22.12.2017) XXXI, Ticaret ve Yargıtay Kararları Sempozyumu Bildiriler – Tartışmalar 11 – 53 (İnceleme).
• Forum Europaeum Konzernrecht, Konzernrecht für Europa, ZGR/4, 1998, 672 – 772 (FE).
• Göktürk K, Şirketler Topluluğunda Sorumluluk Esasları (Anonim Şirketlerden Oluşan Topluluklar Bakımından), (Ankara 2015).
• Honsell H, Vogt N P und Watter R (Hrsg), Basler Kommentar, Obligationrecht II (Art 530 – 964 OR), (4. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2012) (BSK OR II-Bearbeiter/in).
• Honsell H (Hrsg), OR (Kurzkommentar), (Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 2014) (KUKO OR- Bearbeiter/in).
• Hüffer U und Koch J, Hüffer Aktiengesetz, (Beck’sche Kurz Kommentare Band 53, 11. Auflage, C.H. Beck, München 2014).
• Keki S, Deutsches und Türkisches Konzernrecht in der rechtsvergleichenden Betrachtung, (Hartung – Gorre Verlag Konstanz, Erste Auflage, 2001).
• Nobel P, ‘Der Konzern – Eine Bestandesaufnahme unter Schweizer Recht’, Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan, (Birinci Cilt, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2007) 329 – 366.
• Okutan Nilsson G, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Şirketler Topluluğu Hukuku, (1. Baskı, İstanbul 2009).
• Özsu G, Ekonomik Bir Bütünlük Olarak Şirketler Topluluğunda Hukuki Sorumluluk, Şirketler Hukuku ve Rekabet Hukuku Yönünden, (1. Basım, Adalet Yayınevi Ankara 2021).
• Özsunay E, Kartel Hukuku, (İstanbul 1985).
• Poroy R, Tekinalp Ü ve Çamoğlu E, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, (Güncelleştirilmiş 11. Bası, İstanbul 2009) (Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku).
• Poroy R, Tekinalp Ü ve Çamoğlu E, Ortaklıklar Hukuku II, (Güncelleştirilmiş 13. Bası, İstanbul 2017) (Ortaklıklar Hukuku II).
• Pulaşlı H, Şirketler Hukuku Şerhi, C. I, (Tamamen yenilenmiş ve genişletilmiş 3. Baskı Adalet Yayınevi Ankara 2018).
• Schmidt K, ‘Evaluation of Turkish Corporate Group Law from a German Law Perspective’ in Gül Okutan Nilsson (ed), Karşılaştırmalı Şirketler Topluluğu Hukuku, 80. Yaş Gününde Prof. Dr. Ünal Tekinalp’e Saygı Konferansı, (1. Baskı, Oniki Levha, İstanbul 2018) 55 – 70.
• Susuz K, ‘Şirketler Topluluğuna İlişkin Hükümlerin Uygulama Alanı Bakımından Hakim Teşebbüs Kavramı’, (2012) 18 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Sayı Sempozyum “6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’nu Beklerken” 10-11-12 Mayıs 2012, 269 – 280.
• Şener O H, Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku Ders Kitabı, (Gözden Geçirilmiş 2. Bası, Ankara 2015).
• Tekinalp Ü, ‘Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Şirketler Topluluğu’na İlişkin Düzenlenmesinde Kontrol İlkesi’, (Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, C. II, İstanbul 2009) 1543 – 1556.
• ‘Towards Recognition Of The Group Interest In The European Union?’ Report From The Club Des Juristes Committee on Europe, June 2015, s. 10. https://orbilu.uni. lu/bitstream/10993/ 28103/1/ CDJ_Rapports_Group-interest_UK_June-2015_web.pdf (erişim tarihi 13.07.2021).
• TTK Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, (I -324), Dönem; 23, Yasama Yılı:2, S. Sayısı: 96, https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ ss96.pdf. (erişim tarihi 06.01.2022).
• von der Crone H.C, Aktienrecht, (Stampfli Verlag, Bern, 2014).
• Yılmaz A, Türk, İsviçre ve Alman Hukuklarında Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluk, (1. Baskı, İstanbul 2010).