Comparison of the Swiss Government System And the Assembly Government System, Which Gained a Constitutional Dimension with the 1921 Constitution

Yıl 2024, Sayı: 58, 1 - 32, 04.04.2024

Hatice Derya Ormanoğlu Duranlioğlu

https://doi.org/10.54049/taad.1465836

Öz

The 1921 Constitution adopted during the period of the national struggle has a special place in the Turkish constitutional history. The document that emerged under the extraordinary conditions of the period is unique in that it is a short, soft constitution, and at the same time, it humanizes the regime of the government that accepts the principle of national sovereignty. As a necessity of modern constitutionalism, which has the function of limiting the power, constitutions are texts that regulate the basic organs of the state, the relations between these organs and the rights and freedoms of individuals. There are no regulations regarding the judiciary and fundamental rights and freedoms in the 1921 Constitution.
After the opening of the Parliament on April 23 1920, the legal basis for the assembly government system was established. On the way to achieving a difficult goal like the “Republic”, the ongoing struggle for liberation and the desire to save the old regime supported by the majority in the 1st Parliament made it necessary to adopt the union of powers system. The assembly government system, which is among the union of powers models, emerges in extraordinary periods. The only exception to this situation is the assembly government system implemented in Switzerland. The main purpose of this study is to focus on the government system, the foundations of which were laid with the 1920 Turkish Grand National Assembly government and which gained a constitutional dimension with the 1921 Constitution, and to compare it with the Swiss model. In line with this purpose, first, the conceptual framework and historical development of the assembly government system are discussed, and the characteristics of the assembly government system are mentioned. Next, the Swiss government system was compared with the government system whose foundations were laid by the 1920 Turkish Grand National Assembly government and which was also covered by the 1921 Constitution.

Anahtar Kelimeler

1921 Constitution, Assembly Government System, System of Union of Powers, Principle of National Sovereignty.

1921 ANAYASASI’NIN ANAYASAL BOYUT KAZANDIRDIĞI MECLİS HÜKÜMETİ SİSTEMİ İLE İSVİÇRE HÜKÜMET SİSTEMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

Millî mücadele döneminde kabul edilen 1921 Anayasası (1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu), Türk anayasal tarihinde özel bir yere sahiptir. Dönemin olağanüstü koşullarında ortaya çıkan belge kısa, yumuşak anayasa olması itibariyle tektir ve aynı zamanda milli egemenlik ilkesini kabul ederek iktidarın kaynağını beşerileştirmiştir. Modern anayasacılığın gereği olarak iktidarı sınırlama işlevi gören anayasalar, birey hak ve özgürlüklerini ve devletin temel organları ile bu organlar arasındaki ilişkileri düzenleyen metinlerdir. Ancak 1921 Anayasası’nda yargı ve temel hak ve özgürlüklere ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.
23 Nisan 1920’de Meclisin açılmasından sonra meclis hükümeti sisteminin hukuki zemini oluşturulmuştur. “Cumhuriyet” gibi zor bir hedefe ulaşma yolunda, devam etmekte olan kurtuluş mücadelesi ve 1. Mecliste çoğunluğun desteklediği eski rejimi kurtarma isteği kuvvetler birliği sisteminin benimsenmesini zorunlu kılmıştır. Kuvvetler birliği modelleri arasında yer alan meclis hükümeti sistemi olağanüstü dönemlerde ortaya çıkmaktadır. Bu duruma istisna tek örnek, İsviçre’de uygulanan meclis hükümet sistemi olmuştur. Bu çalışmanın temel amacı, 1920 Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti ile temelleri atılan ve 1921 Anayasası ile de anayasal bir boyut kazanan hükümet sistemini ele alarak İsviçre modeli ile karşılaştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda, önce meclis hükümeti sisteminin kavramsal çerçevesi ve tarihi gelişimi ele alınmış ve meclis hükümet sisteminin özelliklerine değinilmiştir. Ardından İsviçre hükümet sistemi ile 1920 Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti ile temelleri atılan ve 1921 Anayasası’nın da içerdiği hükümet sistemi karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

1921 Anayasası, Meclis Hükümeti Sistemi, Kuvvetler Birliği Sistemi, Milli Egemenlik İlkesi.

Kaynakça

• Akın R, TBMM Devleti (1920-1923)- Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare (1. Baskı, İletişim Yayıncılık 2001).
• Aldıkaçtı O, Modern Demokrasilerde ve Türkiye’de Devlet Başkanlığı (1960).
• Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar) (Seçkin 2023).
• Atar Y, Türk Anayasa Hukuku (16. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2023).
• Atatürk M K, Nutuk (Yay. Haz. Burak Mert Oldaç) (4. Baskı, Fark Yayınları 2020).
• Aydın Ö D, “Biz, Halk: “Egemenliğin Sahibi” Halkın-Kurucu- Meclisi (Anayasa Konvansiyonu) ve Anayasa Yapımı: ABD ve Latin Amerika’nın Genel Çizgilerinden Türkiye İçin Bir Modele Doğru (Yetkin Yayınları 2011).
• Berkes N, Türkiye’de Çağdaşlaşma (Yayına Hazırlayan Ahmet Kuyaş, Yapı Kredi Yayınları 2015).
• Başgil, Demokrasi Yolunda (Yağmur Yayınevi 2006).
• Bağçeci H, Siyasal Katılım Aracı Olarak Referandum: Avrupa Birliği ve Türkiye Uygulamaları (On İki Levha Yayıncılık 2020).
• Blondel J, “The Government of France” in Michael Curtis (ed.), Introduction to Comparative Government (Pearson-Longman 2003).
• Can O, “1921 Anayasası’nın 100. Yılı: Bir İstisnai Başarı ve Dramatik Başarısızlık Hikâyesi” (2021) 38 (1), Anayasa Yargısı Dergisi, 127-170.
• Çamurcuoğlu G, 1921 Anayasası ve Egemenliğin Gelişimi (Astana Yayınları 2016).
• Çelebi Ö, “1921 Anayasası’nda Meclis Hükümeti Sisteminden Sapmalar ve Siyasal Rejimin Başkalaşımı” içinde İbrahim Ö. Kaboğlu, Didem Yılmaz, Sinem Şirin (ed.), 100. Yılında Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve Anayasal Mirası 1921-2021 (Platon Yayıncılık 2021).
• Demirel A, İlk Meclis’in Vekilleri Millî Mücadele Döneminde Seçimler, (3. Baskı, İletişim Yayınları 2017).
• Demirkent D, Bir Devlet İki Cumhuriyet (Birinci Baskı, Ayrıntı Yayınları 2017).
• Eren A, Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar-Türk Anayasa Hukuku (5. Baskı, Seçkin 2023).
• Fendoğlu H T, Anayasa Hukuku (10. Baskı, Yetkin Yayınları 2022).
• Fendoğlu H T, “Karşılaştırmalı 1921 Anayasası”, içinde Murat Alper Parlak (haz.), 1921 Teşkîlât-ı Esâsîye Kanunu ve Makaleler, 1921 Anayasası’nın Kabul Edilişinin 100. Yılına Armağan (Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları 2022). https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/1921-TESKILAT-I-ESASIYE-KANUNU-VE-MAKALELER-1.pdf (Erişim tarihi 15.11.2023)
• Fendoğlu H T, Parlamento Hukuku (Yetkin Yayınları 2022).
• Fleiner-Gerster T, The Concept of Constitution in Thomas Fleiner-Gerster, Silvan Hutter (ed.) Federalism and Decentralization in Federal and Centralized States (Routledge 2018).
• Gören Z, Anayasa Hukukuna Giriş (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1999).
• Göze A, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler (17. Baskı, Beta Yayınevi 2017).
• Gözler K, Kurucu İktidar (Ekin Kitabevi 1998).
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt I (Ekin Yayınevi 2011).
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku (3. Baskı, Ekin Yayınları 2019).
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (Ekin Yayınları 2022).
• Güneş İ, Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923) (2.Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2008).
• Güneş İ, “Teşkilati Esasiye Kanunu’nun (1921 Anayasası’nın) Yapılış Süreci” (2020) 20 (2) Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 233-256.
• Işık H M, “İsviçre Konfederasyonu Hükümet Sisteminin Meclis Hükümeti Sistemi Bakımından Değerlendirilmesi” (2022) 27 (47) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 533-561.
• Işık S K, “1921 Anayasası Meclis Hükûmeti Sisteminin Özgünlüğü ve Tarihten Günümüze Karşılaştırmalı Bir Analizi” içinde Ömer Anayurt ve Yusuf Tekin (Ed.), 1921 Anayasası’nın Kabul Edilişinin 100. Yılı Ulusal Sempozyumu (TBMM Basımevi 2022).
• Kanadoğlu O K ve Ali Mert Duygun, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (On İki Levha Yayınları 2020).
• Kaboğlu İ, Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar) (17. Baskı, Legal Yayıncılık 2023).
• Kerse A, Türkiye’de 1961 Anayasası’na Göre Cumhurbaşkanı (Sümer Matbaası 1973).
• Keskinsoy Ö ve Kaya S B, “Türkiye’nin Hükümet Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme Üzerine Bir Değerlendirme” (2018) 137 Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 67-96.
• Ladner A, “Society, Government, and the Political System” in Andreas Ladner, Nils Soguel, Yves Emery Sophie Weerts, Stéphane Nahrath (ed.) Swiss Public Administration Making the State Work Successfully (Palgrave Macmillan 2019).
• Linder W, Das Politische System der Schweiz in Wolfang Ismayr (Ed.), Die Politischen Systeme Westeuropas (Springer 2004).
• Linder W and Mueller S, Swiss Democracy Possible Solutions to Confict in Multicultural Societies (Fourth Edition, Palgrave Macmillan 2021).
• Loewenstein K, Political Power and the Governmental Process (Second Edition, The University Of Chicago Press 1965).
• Lijphart A, Çağdaş Demokrasiler- Yirmibir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri (Çev. Ergun Özbudun ve Ersin Onulduran,Yetkin Yayınları Tarihsiz).
• Matyja M, “The Swiss Model of Direct Democracy” (2019) 1 Technium Social Sciences Journal 41-60.
• Özbudun E, 1921 Anayasası (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları 1992).
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (Yetkin 2019).
• Özbudun E, “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin Hukuki Niteliği”, içinde Hamit Emrah Beriş (der.), Türkiye Büyük Millet Meclisinin 100. Yılına Armağan (TBMM Basımevi 2022).
• Özçelik A S, Esas Teşkilat Hukuku Dersleri Birinci Cilt Umumi Esaslar (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1961).
• Özdemir A M, Saygılı A, Zabunoğlu H G, Ketizmen M, Demirli A, Aykut E, Türkoğlu Karacaova E N, Uğurlu G ve Şahin O G, Genel Kamu Hukuku Kuramsal Yaklaşım (2. Baskı, İmge 2020).
• Rousseau J J, Toplum Sözleşmesi (Çev. Vedat GÜNYOL, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2021).
• Sartori G, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Yapılar, Özendiriciler ve Sonuçlar Üzerine Bir İnceleme (Çev. Ergun Özbudun, Yetkin Yayınları 1997).
• Sevinç M ve Demirkent D, Kuruluşun İhmal Edilmiş İstisnası 1921 Anayasası ve Tutanakları (1. Baskı, İletişim 2017).
• Sezgin Ö, Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu (2. Baskı, İmge Kitabevi 2005).
• Shugart M S and Carey J M, Constitutional Design and Electoral Dynamics (First Edition, Cambridge University Press 1992).
• Soysal M, Anayasaya Giriş (3. Baskı, İmge 2011).
• Steiner J, Amicable Agreement versus Majority Rule-Conflict Resolution in Switzerland (University of North Carolina Press 1974).
• Şirin T, Meclis Hükümeti-Rousseau’dan Marx’a, Lenin’den Atatürk’e Bir Ortak Kesen (On İki Levha 2023).
• Şen İ G, Doğrudan Demokrasi: Kurumlar, Hukuki ve Siyasi Sorunlar (On İki Levha 2013).
• Tanör B, Türkiye’de Yerel Kongre İktidarları (1918-1920) (AFA Yayınları 1992).
• Tanör B, Kuruluş (Türkiye 1920 Sonraları) (Cumhuriyet Yayınları 1997).
• Tanör B, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (24. Baskı, Yapı Kredi Yayınları 2014).
• Teziç E, Anayasa Hukuku (23. Baskı, Beta Yayınevi 2019).
• Tunaya T Z, “Türkıye Büyük Meclisi Hükümetinin Kuruluşu ve Siyasi Karakteri” (1958) 23 (4), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 227-247.
• Turhan M, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası (Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1989).
• Turhan M, “Meclis Hükümeti (Konvansiyon Kuramı)”, (1991) 46 (1) Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 453-463.
• Velidedeoğlu H F, İlk Meclis (Cumhuriyet Yayınları 1999).
• Yücel B, Parlamenter Hükümet Sisteminin Rasyonelleştirilmesi ve Türkiye Örneği (Adalet Yayınevi 2009).
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1921-anayasasi/ (Erişim tarihi 10.11.2023).
• https://www.britannica.com/place/Switzerland/Daily-life-and-social-customs (Erişim tarihi 12.11.2023).
• https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/1999/404/en#art_148 (Erişim tarihi 11.11.2023).
• Atatürk’ün 24 Nisan 1920’de mecliste yaptığı konuşma, https://www5.tbmm.gov.tr/tarihce/ataturk_konusma/1d1yy1.htm (Erişim tarihi 19.12.2023).
• https://www.eda.admin.ch/aboutswitzerland/en/home/politik-geschichte/politisches-system/direkte-demokratie.html (Erişim tarihi 22.12.2023)
• https://www.eda.admin.ch/aboutswitzerland/en/home/politik-geschichte/politisches-system/bundesversammlung.html#:~:text=Switzerland%20has%20a%20bicameral%20parliament,four%20years%20by%20the%20people. (Erişim tarihi 30.12.2023).