İbrahim Kûrânî’nin “Cilâu’l-Fuhûm fi Tahkiki’s-Sübût ve Ru’yeti’l-Madûm” Adlı Risalesinin Tahkikli Neşri

Year 2021, , 55 - 147, 31.12.2021

Muhammed Bilal Gültekin

https://doi.org/10.5281/zenodo.5803751

Abstract

İbrahim Kûrânî (ö. 1101/1690) Osmanlı coğrafyasında yaşamış önemli âlimlerden biridir. Başta Kelâm ve Tasavvuf olmak üzere İslâmî ilimlerin tümüyle iştigal eden Kûrânî, bu alanlarda seksene yakın eser telif etmiştir. Kaleme almış olduğu eserlerden biri de İslâm düşüncesinde tartışma konularından biri olan ma’dûm problemini ihtiva eden “Cilâu’l-fuhûm fi tahkiki’s-sübût ve ru’yeti’l-madûm” adlı risalesidir. Kûrânî kendisine yöneltilen ma’dûmun şeyiyyetine dair soru üzerine kelâmcılar ve mutasavvıflara göre ma’dûm problemini ele almakta ve söz konusu soruyu cevaplandırmaktadır. Ma’dûm probleminin yanı sıra konuyla ilintili olarak gördüğü mahiyet, zihni varlık ve âyân-ı sabite konularına değinmekte ve bunlarla ilgili yaklaşımları ele almaktadır. Eser, ma’dûmun şeyiyyeti meselesine dair kelâm ve tasavvuf âlimlerinin yaklaşımlarını ve Kûr’ânî’nin görüşlerini ihtiva etmesi açısından önem arz etmektedir. Bu hususlardan hareketle eserin tahkikli neşrinin gerçekleştirilmesinin ilgili literatüre katkı sunacağını düşündüğümüzden çalışmamıza konu edilmiştir. Müellifin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra risalenin müellife aidiyeti, muhtevası, nüshaları ve kaynakları değerlendirilerek tahkikli neşri ortaya konulmuştur.

Keywords

Kelâm, Tasavvuf, İbrahim Kûrânî, Ma’dûm, Âyân-ı sâbite, Zihnî varlık, Mahiyet

A Critical Edition of “Jilā al-Fuhūm fī Tahqīq al-Subūt we Ru'yah al-Ma'dūm” by Ibrahim Kûrânî

Abstract

İbrahim Kûrânî (d. 1101/1690) is one of the important scholars who lived in the Ottoman geography. Kûrânî, who dealt with all Islamic sciences, especially Kalam and Sufism, wrote nearly eighty works in these fields. One of his works he has written is a risâlah named "Jilā al-fuhūm fī tahqīq al-subūt we ru'yah al-ma'dūm” which includes the problem of “ma'dûm”, which is one of the discussion topics in Islamic thought. Kûrânî deals with the problem of ma'dûm according to theologians and Sufis upon the question about the Shayiyyah (thing) of ma'dûm and answers the subjected question. In addition to the problem of "Ma'dûm", he deals with "Mahiye", "Vucûd-i zihni" and "Ayân-ı Sâbite", which he sees in relation to the subject, and deals with approaches to them. The work is important in terms of containing the approaches of the scholars of Kalam and Sufism and the views of Kûr'ânî on the issue of ma'dûm. Based on these points, we think that the critical edition of the risâlah will contribute to the relevant literature, so it has been the subject of our study. After giving information about the life and works of the author, the affiliation to the author, content, copies and sources of the risâlah have been evaluated and its critical edition has been revealed.

Keywords

Kalam, Sûfism, Ibrahim Kûrânî, Non-existence, Âyân-ı sâbite, Mental existence, Essence

References

• Ayyâşî, Ebû Sâlim Abdullah b. Muhammed b. Ebû Bekr. er-Rihletü’l-Ayyâşiyye mâi’l-mevâid. Rabat: Matbuât Dâr el-Mağrib li’t-te’lîf ve’t-terceme ve’n-neşr, 1977.
• Bağdâdî, Abdulkahir el-. Mezhepler Arasındaki Farklar. çev. Ethem Ruhi Fiğlali. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Bursalı, Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1914.
• Cici, Recep. “Kûrânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/426-427. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Copty, Atallah S. “Ibrahim Ibn Hasan al-Kūrânī’s Attitude to the Vocal Remembrance (Dhikr jahrī)”. Zwischen Alltag und Schrifikultur: Horizonte des Individuellen in der arabīschen Literatur des 17. und 18. Jahrhunderts. ed. Stefan Reicshmuth. Beyrut: Ergo Verlag Würzburg in Kommission, 2008.
• Elagöz, İmran. Sûfiye Akaidi Örneği Olarak İbrahim el-Kûrânî’nin “Tenbihü’l-‘Ukûl” Adlı Eseri. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Gemi, Ahmed. İbrahim Kûrânî’nin “İnbâhu’l-Enbâh ‘alâ Tahkîkiİ i‘râbi lâ İlâhe İllalah” Adlı Eserinin Tahkîki. Erzurum, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Gültekin, Muhammed Bilal. Osmanlı Âlimlerinden İbrahim Kûrânî ve “Cilâu’l-Fuhûm fi Tahkiki’s-Sübût ve Ru’yeti’l-Madûm” Adlı Eseri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Kâdirî, Muhammed b. et-Tayyib. Neşru’l-mesânî li-ehli’l-karni’l-hâdî aşer ve’s-sânî. thk. Muhammed Haccî - Ahmed Tevfik. Rabat: Mektebetu’t-talib, 1986.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu’cemü’l-müellifin Terâcimu Musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye. Beyrut: Muessesetü’r-Risâle, 1993.
• Kûrânî, İbrahim. Cilâu’l-fuhûm fi tahkîki’s-sübût ve ru’yeti’l-mâ’dûm. İstanbul: Carullah, 1280.
• Kûrânî, İbrahim. eş-Şerh alâ bahsi’l-‘ilm. İstanbul: Laleli, 71-107.
• Kûrânî, İbrahim. İcazetnâme. İstanbul: Esad Efendi, 3626.
• Murâdî, Ebu’l-Fazl Muhammed Halil b. Ali el-. Silkü’d-dürer fî a’yâni’l-karni’s-sânî aşer. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1988.
• Öz, Mustafa. “Mukanna’ el-Horasânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/124-125. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Şevkanî, Muhammed b. Ali eş-. el-Bedru’t-tali’ bi-mehasin men ba’de’l-karni’s-sabi’. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Topaloğlu, Bekir. Emâlî Şerhî. İstanbul: İFAV Yayınları, 2008.
• Uludağ, Süleyman. “Ayân-ı Sâbite”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/198-199. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Hulûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/341-344. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yılmaz, Ömer. İbrahim Kûrânî Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Ziriklî, Hayreddin ez-. el-A’lâm Kamûsu Terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-Arabi’l-müsta’ribin ve’l-müsteşrikin. Beyrut: Dâru’l-İlm-i li’l-Melâyin, 1984.