A Critical Edition and Translation of Pīrīzāda’s Work Named Risāla ghāyat al-tahqīq fī ‘adam jawāz al-talfīq fī al-taqlīd

Year 2020, , 121 - 181, 30.06.2020

Hasan Özer

https://doi.org/10.5281/zenodo.3904499

Abstract

This article consists of critical edition and translation of the work named Risāla ghāyat al-tahqīq fī ‘adam jawāz al-talfīq fī al-taqlīd by Burhānuddīn Ibrāhim b. Husain b. Ahmad b. Muhammad b. Ahmad b. Bīrī (d. 1099/1688), who was a Hanafī faqih lived in Mecca during the 17th century Ottoman period. The author known as Pīrīzāda has witnessed the period of seven Ottoman sultans. Living in a period when the stability system deteriorated and the primogeniture management system began, Pīrīzāda was also negatively affected by the negativity of that period and was dismissed from the Mecca masquerade in 1672. From this point of view, it is understood that Pīrīzāda is a competent jurist. His booklet, described, critiqued and translated in this article, also addresses a problem in his age and still continues today. As made clear in the introduction of the work, it has been stated that when the researches on the talfīq in taqlīd were on the increase, he wrote aforementioned work to show that it is not permissible according to the Hanafī sect and for the removal of uncertainty and confusion in this matter. The booklet in question was also wrotten as a disclaimer to Molla Farruh, who said “talfīq in taqlīd is permissible where nass is absent” and was appreciated by many scholars of the day.

Keywords

Pīrīzāda, taqlīd, talfīq, talfīq in taqlīd, madhhab and kādī

Pîrîzâde İbrâhim’in Risâletü gâyeti’t-tahkîk fî ‘ademi cevâzi’t-telfîk fi’t-taklîd Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Tercümesi

Abstract

Bu makale, XVII. yüzyıl Osmanlı döneminde Mekke’de yaşamış Hanefî bir fakih olan Pîrîzâde’nin (ö. 1099/1688) Risâletü ġâyeti’t-taĥķîķ fî ‘ademi cevâzi’t-telfîķ fi’t-taķlîd adlı eserinin tahkikli neşri ve tercümesinden oluşmaktadır. Müellif; yedi Osmanlı sultanının dönemine şahitlik etmiştir. İstikrarın bozulmaya başladığı ve yönetimde ekberiyet sisteminin yürürlüğe girdiği bir devirde yaşayan Pîrizâde, 1672 yılında Mekke kadılığından azledilerek dönemin bu olumsuz havasından bizzat nasibini alan simalar arasında yer almıştır. Daha ziyade fıkıh disipliniyle ilgilenmiş, kullandığı zengin kaynaklar ve ele aldığı konular göz önüne alındığında yetkin bir hukukçu olduğu anlaşılmaktadır. Müellifin bu yazıda tanıtım, tahkikli neşir ve tercümesi yapılan risâlesi de yaşadığı çağ ile birlikte günümüzde de devem eden bir problem üzerine eğilmektedir. Pîrîzâde, taklidde telfîk yapmanın sahih olduğu kanaatini paylaşan ve sayıları gittikçe artan çevrelere karşı, Hanefî mezhebinde bu uygulamanın câiz olmadığını belirtmek ve bu konu etrafındaki belirsizliği gidermek üzere ilgili risâleyi kaleme aldığını belirtmektedir. Söz konusu risâle, “Nassın olmadığı yerde taklidde telfîkin câiz olduğu” görüşünü savunan Molla Ferruh’a bir reddiye mahiyetinde ortaya konulmuş olup, o dönemde birçok ilim adamı tarafından da takdirle karşılanmıştır.

Keywords

Pîrîzâde, taklid, telfîk, taklidde telfîk, mezhep ve kadı

References

• ‘Âsımî, Abdülmelik b. Hüseyin. Semŧü’n-nücûmü’l-‘avâlî fî enbâi’l-evâil ve’t-tevâlî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998/1419.
• Ateş, Mustafa. “Taklid-İctihad Kavramları Bağlamında İbn Âbidîn’in Tabakâtü’l-Fukahâ’ya Dair Özgün Yaklaşımı”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 33 (2019), 547-570.
• Bağdâdî, İsmâil Paşa b. Muhammed Emin el-Bâbânî. Îżâĥu’l-meknûn fî źeyli ʻalâ Keşfi’ž-žunûn. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1972.
• Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd el-Cevherî. eś-Śıĥâĥ tâcü’l-lüġa ve’ś-śıĥâĥu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. Beyrut: Dâruʼl-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Ebü’l-Hayr İsâmüddîn Ahmed Efendi Taşköprizâde. Miftâĥu’s-sa‘âde ve miśbâĥu’s-siyâde fî mevżû‘âti’l-‘ulûm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Hadise, 1968.
• Hîle, M. Habib. et-Târîħ ve’l-müerriħûn bi-Mekke mine’l-ķarni’ŝ-ŝâliŝ el-hicrî ilâ ķarni’ŝ-ŝâliŝ ‘aşer. London: Müessesetü’l-Furkan li’t-Türasi’l-İslâmî, 1994.
• Himyerî, Muhammed b Abdu’l-Mün‘im. er-Ravżu’l-mi‘ŧâr fî ħaberi’l-aķŧâr. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Müessesetü Nâsır es-Sekâfe, 1980.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muĥtâr ‘ale’d-Dürri’l-muħtâr şerĥi Tenvîri’l-ebśâr. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvız. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mukrem. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 3. Basım, 1414.
• Kâsım b. Kutluboğa, Ebu’l-Fidâ Zeynüddîn. Tâcu’t-terâcim fî men śannefe mine’l-Ĥanefiyye. thk. Muhammed Hayr Ramazan Yûsuf. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1413/1992.
• Kâtip Çelebi, Hacı Halîfe Mustafa b. Abdillâh. Keşfü’ž-žunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Kaya, Eyyüp Said. “Telfîk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/401-402. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Kefevî, Mahmûd b. Süleyman. Ketâ’ibu a‘lâmi’l-aħyâr min fuķahâi meźhebi’n-Nu‘mân. thk. Saffet Köse - Murat Şimşek - Hasan Özer - Huzeyfe Çeker - Güneş Öztürk. İstanbul: Mektebetü’l-İrşâd, 2017.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemü’l-mü’ellifîn. Dımeşk, 1957-1961.
• Kureşî, Ebü’l-Vefâ Muhyiddîn Abdulkâdir b. Muhammed. el-Cevâhiru’l-muđıyye fî ŧabaķâti’l-Ĥanefiyye. thk. Muhammed Abdullah eş-Şerîf. Beyrut: 1426/2005.
• Leknevî, Muhammed Abdulhay. el-Fevâ’idu’l-behiyye fî terâcimi’l-Ĥanefiyye. thk. Ahmet ez-Za‘bî. Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1418/1998.
• Makdîsî, Muhammed b. Ahmed. Aĥsenu’t-teķāsim fî ma‘rifeti’l eķālim. thk. Gazi Tuleymat. Dımeşk: Dâru’n-Neşr, 1980.
• Mirdâd, Ebü’l-Hayr Abdullah. el-Muħtaśar min kitâbi Neşri’n-nevr ve’z-zeher fî terâcimi efâżıli Mekke mine’l-ķarni’l-‘aşir ile’l-ķarni’r-râbi‘ ‘aşer. nşr. M. Saîd el-Âmûdî - Ahmed Ali. Cidde: 1406/1986.
• Muhibbî, Muhammed el-Emîn b. Fazlillâh b. Muhibbillâh el-Muhibbî el-Ulvânî el-Hamevî ed-Dımaşkî. Ħulâśatü’l-eŝer fî a‘yâni’l-ķarni’l-ĥâdî ‘aşer. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Muttarizî, Ebü’l-Feth Nâsırüddîn b. Abdisseyyid b. Ali b. el-Muttarizî. el-Muġrib fî tertîbi’l-Mu‘rib. thk. Mahmud Fahûrî - Abdulhamid Muhtâr. Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1999.
• Özcan, Tahsin. “Pirîzâde İbrahim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/286-288. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Özel, Ahmet. Hanefi Fıkıh Alimleri ve Diğer Mezheplerin Meşhurları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2014.
• Özer, Hasan. Mekke’de Bir Osmanlı Kadısı Pîrîzâde. Konya: Çizgi Yayınları, 2019.
• Pîrîzâde, İbrâhim b. Hüseyin b. Ahmed. ‘Umdetu źevi’l-beśâir. thk. Saffet Köse - İlyas Kaplan. İstanbul: Mektebetü’l-İrşâd, 1438/2016.
• Pîrîzâde, İbrâhim b. Hüseyin b. Ahmed. Risâletü ġâyeti’t-taĥķîķ fî ‘ademi cevâzi’t-telfîķ fi’t-taķlîd. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Arapça Yazmalar, 6392, 1b-3b.
• Remuylî, Abdülkerim. Taġayyuru’l-fetvâ bi-taġayyuri’l-ictihâd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye: 1971.
• Sehâvî, Muhammed b. Abdurrahman. eđ-Đav’ü’l-lâmiʻ li-ehli’l-ķarni’t-tâsiʻ. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât, ts.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. el-Bedrü’ŧ-ŧâli‘ bi-meĥâsini men ba‘de’l-ķarni’s-sâbi‘. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• Ziriklî, Hayreddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris. el-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 2002.