Tefsîrî Mehmed Efendi ve Tibyân Tefsiri

Year 2011, Issue: 18, 387 - 404, 01.09.2011

Orhan İyibilgin

Abstract

Tercüme-i Tibyân tefsiri, Tefsîrî Mehmed Efendi lakabıyla meşhur, Muhammed b.
Hamza el-Ayıntâbî, es-Sivâsî, ed-Debbâğ’a aittir. Padişah IV. Mehmed,
Ayıntâbî’den Arapça dil kaidelerine uygun olarak nâzil olan Kur’ân-ı Kerîm’i
Türkçe’ye çevirerek, onun manasındaki gizlilikleri, eşsiz hakikatleri, istiare ve ince
misalleri açıklamasını istemiştir. Ayıntâbî tefsirini, Begavî, Râzî ve Beyzâvî’nin
tefsirlerinden alıntılarla yazmış, gerekli gördüğü yerlerde başka kaynaklardan da
alıntı yapmıştır. Tercüme-i Tibyân tefsiri Türkçe olması, halkın anlayabileceği bir
üslupla yazılmış olması gibi nedenlerle pek çok defa istinsah edilmiş ve çeşitli
matbaalarda basılmıştır

Keywords

Muhammed b. Hamza el-Ayıntâbî ed-Debbâğ, Ayıntâbî, Tibyân Tefsiri, Tercüme-i Tefsir-i Tibyân, Tibyân, Türkçe Kur’an Tefsirleri, Osmanlı Dönemi Tefsir Faaliyetleri.

Tefsîrî Mehmed Efendi and His Tibyân Tafsir

Abstract

The tafsir of Terceme-i Tibyân was written by Muhammed b. Hamza el-Ayıntâbî
ed-Debbâğ, also known as Tefsîrî Mehmed Efendi, upon the will of Mehmed IV.
The Sultan wanted Ayıntâbî to translate the Qur’an into Turkish and in the
meantime, to explain the secrets, unique truths, metaphors and graceful examples
concealed therein. Ayıntâbî wrote the tafsir with quotations from Begavi’s, Razi’s
and Beydavi’s commentaries along with some others. The tafsir of Tibyân, written
in Turkish, was accessible to a larger audience and hence was copied and printed
multiple times.

Keywords

Muhammed b. Hamza el-Ayıntâbî ed-Debbâğ, Ayıntâbî, Tibyân tafsir, Terceme-i Tefsir-i Tibyân, Turkish Commentary of the Qur’an, Commentary Activities in the Ottoman Age.