Imam Hatip High School Students’ Self-Regulation Skills as Predictors of Their Character Development and Perceived School Climate

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 209 - 241, 01.12.2018

Halil Ekşi Nesrullah Okan Ayşe Sena Ayhan

Öz

The aim of this study is to determine whether a relationship exists among the variables of students’ character development, self-regulation skills, and perceived school climate in Imam Hatip High School and between the variables of their levels of character development and perceived school climate with self-regulation skills. The individuals who participated in the research study at Imam Hatip High Schools in Istanbul. The research group consists of 414 individuals 260 girls and 154 boys . The study uses the School Climate Scale SCS to determine individuals’ perceptions of school climate, the Self-Regulation Questionnaire SRQ to determine their self-regulatory skills, the Character Growth Index CGI to determine their character development characteristics, and a personal information form to obtain their demographic information. Data have been analyzed using Pearson’s product-moment correlation analysis, regression analysis, and the independent t-test. According to the findings of the research, the variables of school climate and perceived self-regulation predict character development at approximately 57% r = .13; p < .01 . According to the results from the correlation analysis, the variable of character development is seen to positively correlate with school climate r = .21; p < .001 and perceived self-regulation r = .57; p < .001 .

Anahtar Kelimeler

Character development , Self-regulation skills , School climate perception , High school students

İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Karakter Gelişiminin Yordayıcısı Olarak Öz Düzenleme Becerisi ve Okul İklim Algısı

Öz

Bu araştırma, imam hatip liselerinde eğitim gören öğrencilerin karakter gelişimi ve öz düzenleme becerileri ile algılanan okul iklimi değişkenleri arasında bir ilişki olup olmadığını belirleme ve öz düzenleme ile algılanan okul iklimi değişkenlerinin karakter gelişimini yordama düzeylerini tespit etme amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya İstanbul’un Ataşehir ilçesindeki farklı imam hatip liselerinde öğrenim gören bireyler katılmıştır. Araştırma grubu 260’ı kız, 154’ü erkek olmak üzere 414 öğrenciden oluşmaktadır. Katılımcı bireylerin okul iklimi algısını belirlemek üzere Okul İklimi Ölçeği OİÖ , öz düzenleme becerilerini belirlemek üzere Algılanan Öz Düzenleme Ölçeği, karakter gelişim özelliklerini belirlemek üzere Karakter Gelişim İndeksi KGİ kullanılırken demografik bilgilerini elde etmek için de Kişisel Bilgi Formu’ndan yararlanılmıştır. Verilerin analizi, Pearson çarpım moment korelasyon analizi, Regresyon analizi ve Bağımsız Gruplar t-Testi ile yapılmıştır. Araştırmanın bulguları; okul iklimi ve algılanan öz düzenleme değişkenlerinin karakter gelişimini %57 civarında yordadıklarını göstermektedir r = .13; p < .01 . Ayrıca yapılan korelasyon analizi sonuçlarına göre karakter gelişimi değişkeninin okul iklimi r = .21; p < .001 ve algılanan öz düzenleme r = .57; p < .001 ile olumlu yönde ilişkili olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karakter gelişimi, Öz düzenleme becerileri, Okul iklimi algısı, Lise öğrencileri

Kaynakça

• Acat, M. B. ve Aslan, M. (2011). Okulların Karakter Eğitimi Yetkinliği Ölçeği (OKEYÖ). Değerler Eğitimi Dergisi, 9(21), 7‒27.
• Akgül, T. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okul iklimine ilişkin algıları ile insani değerleri benimseme düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Aksoy, A. B. ve Tozduman-Yaralı, K. (2017). Çocukların öz düzenleme becerileri ile oyun becerilerinin cinsiyete göre incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 442‒455.
• Arslan, S. ve Gelişli, Y.(2015). Algılanan Öz-Düzenleme Ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 67‒74. http://dx.doi. org/10.19126/suje.91303
• Aşlamacı, İ. (2014). Türkiye’nin İslam Eğitim Modeli: İmam-Hatip Okulları ve Temel Özellikleri, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring ,s.266
• Bahçetepe, Ü. (2013). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin akademik başarıları ile algıladıkları okul iklimi arasındaki ilişki (Yüksek lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensitütüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Bayar, Y. ve Uçanok, Z.( 2012). Okul sosyal iklimi ile geleneksel ve sanal zorbalık arasındaki ilişkiler: Genellenmiş akran algısının aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 27(70), 101‒114.
• Bektaş, F. ve Nalçacı, A.(2013). Okul iklimi ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13), 1‒13.
• Bektaş, F., Nalçacı, A. ve Karadağ, E.(2014). İlköğretim okulu öğrencilerinin algıladıkları evrensel değerlerin bir yordayıcısı olarak okul iklimi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 15(1), 281‒293.
• Berkowitz, M. W. (2014). Karakter eğitimi bilimi (M. Yılmaz, Çev.). Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 14(3), 285‒302.
• Böke, K. (Ed.). (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Bradshaw, C. P., Waasdorp, T. E., Debnam, K. J. ve Johnson, S. L. (2014). Measuring school climate in high schools: A focus on safety, engagement, and the environment. Journal of School Health, 84(9), 593‒604.
• Bugay, A., Aşkar, P., Tuna, M. E., Çelik-Örücü, M. ve Çok, F. (2015). Okul İklimi Ölçeği Lise Formu’nun Türkçe psikometrik özellikleri. İlköğretim Online, 14(1), 311‒322. https://dx.doi. org/10.17051/io.2015.46598
• Bugay, A., Avcı, D. ve Özdemir, S. (2018). Ebeveyn Okul İklimi Ölçeği Türkçe Formu’nun psikometrik özelliklerinin incelenmesi ve ebeveyn okul iklimi algısının cinsiyete göre belirlenmesi.
• İlköğretim Online, 17(1), 70‒81. https://dx.doi.org/10.17051/ilkonline.2018.413743 Büyüköztürk, Ş. (2007). Veri analizi el kitabı (7. Baskı). Ankara: PegemA.
• Cafo, Z., & Somuncuoğlu, D. (2000). Global values in education and character education (The Educational Resources Informatıon Center). Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ ED449449.pdf
• Cohen, J., McCabe, E. M., Michelli, N. M. ve Pıckeral, T. (2009). School climate: Research, policy, practice, and teacher education. Teachers College Record, 111(1), 180‒213.
• Çağatay, Ş. M. (2009). Öğretmen görüşlerine göre karakter eğitiminde ve karakter gelişiminde okulun rolü (Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Çalık, T. ve Kurt, T. ( 2010). Okul İklimi Ölçeği’nin (OİÖ) geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(157), 167‒180.
• Çalık, T., Kurt, T. ve Çalık, C.(2011). Güvenli okulun oluşturulmasında okul iklimi: Kavramsal bir çözümleme. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(4), 73‒84.
• Çelik-Özden, C. (2013). Ebeveyn kontrol davranışlarının ergenlerin öz düzenleme becerileri ve duygusal sorunları üzerindeki etkisi (Yükseklisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Çiltaş, A. (2011). Eğitimde öz-düzenleme öğretiminin önemi üzerine bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 1‒11.
• Çolak, İ. ve Altınkurt, Y. (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 33‒71. https://dx.doi.org/10.14527/ kuey.2017.002
• Creswell J. W. (2017a). Araştırma deseni:Nitel,nicel ve karma yöntem yaklaşımları. (S. B. Demir, Çev.). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2017b). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev., Ed.). İstanbul: Edam.
• Çubukçu, Z. (2012). İlköğretim öğrencilerinin karakter eğitimi sürecinde örtük programın etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1513‒1534.
• Danış, M. Z. (2006). Davranış bilimlerinde ekolojik sistem yaklaşımı. Aile ve Toplum, 3(9), 45‒53.
• Demirbaş, M. (2012). Çocuk edebiyatı eserlerinin 6. Sınıf öğrencilerinin karakter gelişimine etkisi (Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu). https:// tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Destebaşı, F. (2011). Çocuk edebiyatı eserlerinin 7 ve 8. Sınıf öğrencilerinin karakter gelişimine etkisi (Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Dilmaç, B.(1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Doğan, S. (2011). Genel lise öğrencilerinin algılarına göre okul tahripçiliği ile okul iklimi arasındaki ilişki (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara). https:// tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Ekşi, H. (2003). Temel insanî değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79‒96.
• Ekşi, H., Türk, T. ve Avcu, A. (2017). Maryland Güvenli ve Destekleyici Okul İlkimi Ölçeği’nin (MGDOİ) Türk kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1882‒1899.
• Ekşi, H., Demirci, İ., Kaya, Ç. ve Ekşi, F. (2017). Karakter Gelişim İndeksi’nin Türk ergenlerdeki psikometrik özellikleri. Ege Eğitim Dergisi, 18(2), 476‒500.
• Ekşi, F. (2006). Rehber öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Engin-Demir, C. (2009). Factors influencing the academic achievement of the Turkish urban poor. International Journal of Educational Development, 29(1), 17‒29.
• Ertürk, H. G. (2013). Öğretmen çocuk etkileşiminin niteliği ile çocukların öz düzenleme becerisi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Ertürk-Kara, H. G. ve Gönen, M. (2015). Okul öncesi dönemdeki çocukların öz düzenleme becerisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(4), 1224‒1239.
• Gelata, A. (2017). Schools climate and student achievement in secondary schools of Ethiopia. European Scientific Journal, 13(17), 239‒261. https://dx.doi.org/10.19044/esj.2017.v13n17p239
• Güçkıran, R. Y. (2008). İlköğretim okulu öğrencilerinin okul iklimi algıları ile saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Jones, A. ve Shindler, J. (2016). Exploring the school climate--student achievement connection: making sense of why the first precedes the second. Educational Leadership and Administration: Teaching and Program Development, 27, 35‒51.
• Karaman, Ö. (2011). İlköğretim okullarında şiddetin yaygınlığı: Okul iklimi, okul kültürü ve fiziksel özellikler (Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana). https:// tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Katılmış, A. (2010). Sosyal bilgiler derslerindeki bazı değerlerin kazandırılmasına yönelik bir karakter eğitimi programının geliştirilmesi (Doktora tezi, Marmara Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Kızılaslan, S. (2017). Lise gençlerinin kişilik gelişimlerine okul açık mekânlarının etkisi (Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Kuş, E. (2007). Nicel nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Malin, H., Liauw, I. ve Damon, W. (2017). Purpose and character development in early adolescence. J Youth Adolescence, 46, 1200‒1215.
• Maxwell, L. E. (2016). School building condition, social climate, student attendance and academic achievement: A mediation model. Journal of Environmental Psychology, 46 ,206‒216. https:// doi.org/10.1016/j.jenvp.2016.04.009
• Meydan, H. (2014). Okulda değerler eğitiminin yeri ve değerler eğitimi yaklaşımları üzerine bir değerlendirme. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93‒108.
• Milson, A. J. ve Ekşi, H. (2003). Öğretmenlerin karakter eğitiminde yetkinlik duygusu konusunda bir ölçme aracına doğru: Karakter Eğitimi Yetkinlik Skalası (KEYİS) ve Türkçeye uyarlanma çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 99‒130.
• Nair, B. (2014). Ergenlerin saldırganlık davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas). https://tez.yok. gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Niebuhr, K. (1995, November). The effect of motivation on the relationship of school climate, family environment, and student characteristics to academic achievement. Presented at the Annual Meeting of the Mid-South Educational Research Association, Biloxi, MS. Retrieved from: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED393202.pdf
• Özdemir, S., Sezgin, F., Şirin, H., Karip, E. ve Erkan, S.(2010). İlköğretim okulu öğrencilerinin okul iklimine ilişkin algılarını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 213‒224.
• Özen, Y. ve Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 394‒422.
• Özmenteş, S. (2008). Çalgı eğitiminde özdüzenlemeli öğrenme taktikleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 157‒175.
• Serficeli, S. E. (2015). Aile işlevleri ve okul ikliminin riskli çevrelerde yaşayan ortaokul öğrencilerinin saldırganlık düzeylerini yordamadaki rolü (Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Shindler, J., Jones, A., Williams, A.D., Taylor, C. ve Cardenas, H. (2016). The school climate - student achievement connection: If we want achievement gains, we need to begin by ımproving the climate. Journal of School Administration Research and Development, 1(1), 9‒16.
• Sırrı, V. ve Mehmedoğlu, A. U. (2015). Karakter eğitimi: Dün, bugün ve yarın. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 4(1), 121‒144.
• Sulu-Çavurmirza, E. (2012). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin sahip oldukları bazı değişkenler ve algıladıkları okul iklimi bakımından seviye belirleme sınavında aldıkları puanların değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Şam, M. (2017). Ergenlerde siber zorba ve mağdur olmanın anne baba tutumları ve okul iklimi ile ilişkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Şenel, T. ( 2015). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Şentürk, C. ve Sağnak, M. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik davranışları ile okul iklimi arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 29‒47.
• Şirin, A. ve Ulaş, E.(2015). Ortaokul öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri ile karakter eğitimi uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(30), 279‒307.
• Taşçı, Y. (2013). Ergenlik döneminde bulunan (12–15 yaş ) öğrencilerin akademik başarılarında okulun rolü (Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale).
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Toner, E., Haslam, N., Robinson, J. ve Williams, P.(2012). Character strengths and wellbeing in adolescence: Structure and correlates of the values in action ınventory of strengths for children. Personality and Individual Differences, 52(5), 637‒642.
• Totan, T., Aysan, F. ve Bektaş, M. (2010). Prospective teachers’ temperament, character, and personality traits. Inonu Unıversıty Journal of the Faculty of Educatıon, 11(2), 19‒43.
• Ulusoy, K. (2007). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tarih ve ahlâk eğitimi ilişkisi üzerine görüşleri (Sakarya il örneği). Değerler Eğitimi Dergisi, 5(13), 155‒177.
• Hilmi Ziya Ülken, H., Z. (2001). Eğitim Felsefesi. İstanbul: Ayça
• Ünsür, A. (2005). Kuruluşundan Günümüze İmam Hatip Liseleri, Ensar Neşriyat: İstanbul.
• Üredi, I. ve Erden, M. (2009). Öz-düzenleme stratejileri ve motivasyonel inançlarının yordayıcısı olarak algılanan anne baba tutumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 781‒811.
• Yalız, D. (2011). Beden eğitimi dersi kapsamındaki fiziksel etkinlik oyunlarının ilköğretim öğrencilerinin karakter gelişimleri üzerindeki etkisi (Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Yıldırım, S. (2017). Liselerde öğrenci ve öğretmenlerin güvenli okul iklimi algıları ile öğrencilerin akademik başarıları arasındaki ilişki (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Yılmaz, H. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin öz-düzenleme düzeyleri ile kullandıkları öğretim uygulamaları düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Yüksel, G.(2012). İlköğretim öğretmenlerinin karakter eğitimi yetkinlik inançları ile ahlaki olgunluk düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.