Childhood-Period Development and Religious Education*

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 289 - 325, 01.12.2018

Mehmet Nas

Öz

This research has been performed with the intention of analyzing how children’s religious feelings and thoughts undergo a change from the first and third periods of childhood. The research has been configured in the qualitative research model. A total of 71 children between the ages of 4-11 studying in one kindergarten and four primary schools connected to the Ministry of National Education in the Kula district of Manisa Province in April of 2017 form the study group of the research. A focus-group meeting has been conducted for the purpose of determining the scope and limitations of the research and forming a projection of the questions the children will be asked. The semistructured interview questions, obtained as a result of the focus-group meeting, were asked in quiet environments like the schools’ library, an empty class, or guidance room in compliance with the principal of confidentiality. Data obtained following the in-depth interview technique have been recorded using a digital voice recorder. First and last names were not used while evaluating the data obtained from the interviews; the archiving procedure of giving each child a sequential number in the form of Child 1, Child 2, and so on has been followed. The data obtained at the end of the interviews have been interpreted through decoding, and the obtained results have been compared with some studies performed in Turkey and in the West. A group of similarities and differences were determined to have been found on the topics of belief in Allah, the idea of the Afterlife, the concept of prophets, unseen beings, worship, and prayer, which we have subjected to research as a result of the performed evaluations.

Anahtar Kelimeler

First and third periods of childhood • Development • Education • Religion • Religious education

Çocukluk Dönemi Gelişimi ve Din Eğitimi

Öz

Bu çalışma, ilk ve son çocukluk dönemindeki çocukların dinî duygu ve düşüncelerinin nasıl bir gelişim geçirdiğini incelemek amacıyla yapılmıştır. Nitel araştırma modelinde yapılandırılan araştırmanın evrenini, Manisa ilinin Kula ilçesinde, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı 1 anaokulu ile 4 ilkokul; örneklemini ise bu okullarda öğrenim gören 4-11 yaş aralığındaki toplam 71 çocuk oluşturmuştur. Çalışmanın kapsam ve sınırlılıklarını belirlemek ve çocuklara sorulacak sorulara bir öngörü oluşturmak amacıyla odak grup toplantısı gerçekleştirilmiştir. Odak grup toplantısında hazırlanan yarı yapılandırılmış mülakat soruları, gizlilik ilkesine riayet edilerek okullardaki kütüphane, boş sınıf ve rehberlik odası gibi sessiz bir ortamda katılımcılara yöneltilmiştir. Derinlemesine görüşme tekniğinden yararlanılarak gerçekleştirilen görüşmeler, dijital ses kayıt cihazı ile kaydedilmiştir. Görüşme kayıtları deşifre edilirken katılımcıların kimlik bilgileri kullanılmamış, her bir çocuğa çocuk 1, çocuk 2 şeklinde 1’den 71’e kadar sıra numarası verilerek arşivleme usulü takip edilmiştir. Bu işlemin ardından elde edilen veriler çözümlenerek yorumlanmış, ulaşılan sonuçlar ülkemizde ve Batı’da yapılan bazı çalışmalarla karşılaştırılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda araştırmaya konu edindiğimiz Allah inancı, ahiret düşüncesi, peygamber kavramı, görülemeyen varlıklar, ibadet ve dua konularında birtakım benzerlik ve farklılıkların bulunduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlk ve son çocukluk dönemi, Gelişim, Eğitim, Din, Din eğitimi

Kaynakça

• Ay, M. E. (1997). Ailede ve okulda ideal din eğitimi. İstanbul: Mavi Yayıncılık.
• Aydın, B., Akbağ, M., Tuzcuoğlu, S., Yaycı, L. ve Ağır, M. (2014). Eğitim psikolojisi (Gelişim ve öğrenme).Ankara: Nobel.
• Bahçekapılı, M. (2012). Avrupa’da din eğitimi. İstanbul: Önder.
• Bahçekapılı, M. (2013). Yeni eğitim sisteminde seçmeli din dersleri imkânlar, fırsatlar, aktörler, sorunlar ve çözüm önerileri. İstanbul: Yekder.
• Bak, M. (2011). Çocuk gelişimi. İstanbul: Cinius.
• Balcı, A. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: PEGEM Akademi Yayınları.
• Bayraktar, M. F. (2008).İslam eğitiminde öğretmen öğrenci münasebetleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Baz Bilici, A. (2015).Çocuk psikolojisi ve din.İzmir: Akademik Gelişim.
• Bergson, H. (1962). Ahlak ile dinin iki kaynağı (M. Karasan, çev.). Ankara: MEB Yayınları. Bilgin B. (1991). İslam ve çocuk. Ankara: DİB Yayınları.
• Bilgin B. (2007). Eğitim bilimi ve din eğitimi. Ankara: Gün Yayınları.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, çev. ed.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çağlar, D. (1981).Uyumsuz çocuklar ve eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları. Dam, H. (2015). Çocukluk dönemi din eğitimi. M. Köylü (Ed.), Gelişimsel basamaklarına göre din eğitimi içinde (s. 51–96). Ankara: Nobel Yayınları.
• Dodurgalı, A. (1998). Ailede çocuğun din eğitimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Erden, M. ve Akman, Y. (2015). Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Gül, E. (2009).Çocuğun dini eğitimi nasıl olmalı? İstanbul: Çıra Yayınları.
• Gürses, İ. ve Kılavuz, M. Â. (2011). Erikson’un psiko-sosyal gelişim dönemleri teorisi açısından kuşaklararası din eğitimi ve iletişiminin önemi. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 20(2), 153–166.
• Hökelekli, H. (2010). Din psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karaçoşkun, M. D. (2005). Okul öncesi dönem çocuklarında dua. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(1), 101–123.
• Kaya, M. (1997). Ailede anne- baba tutumlarının çocuğun kişilik gelişimi ve benlik gelişimindeki rolü. On Dokuz Mayıs İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 193–204.
• Kılıçarslan, Z. (2013).10-12 Yaş grubu çocuklarda dini ve ahlaki kavramları algılama biçimleri (Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ana Bilim Dalı, Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Koç, B. (2008). Çocuğun dini gelişiminde rol model olarak anne ve baba. Dini Araştırmalar Dergisi, 11(31), 49–60.
• Koç, B. (2009). Çocuklarda cennet ve cehennem tasavvuru (İlköğretim Okulu Öğrencileri Örneklemi). EKEV Akademi Dergisi, 13(39), 160–175.
• Konuk, Y. (1994). Okul öncesi çocuklarda dini duygunun gelişim ve din eğitimi. Ankara: TDV Yayınları.
• Köylü, M. ve Altaş, N. (2014). Dini danışmanlık ve din hizmetleri. İstanbul: Ensar Yayınları. Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Mehmedoğlu, Y. (2003). Ahlaki ve dini gelişim “Çocuğum değerlerimizi öğreniyor”. Ankara: Morpa Kültür Yayınları.
• Nacar, B. (2008). Çocuk hikâyelerinde din eğitimi (Kemalettin Tuğcu ve M. Yaşar Kandemir Örnekleri (Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). https://tez.yok. gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Oğultekin, F.(2014). Dini kavramların şekillenmesinde çevre ve eğitimin rolü (6-9 Yaş Çocukluk Dönemi Erzurum İli Örneği) (Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Oruç, C. (2012). Okul öncesi dönemde çocuğun din eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları.
• Oruç, C. (2015). Erken çocukluk dönemi din eğitimi. M. Köylü (Ed.), Gelişimsel basamaklarına göre din eğitimi içinde (s. 1–50). Ankara: Nobel Yayınları.
• Öcal, M. (1990). Din eğitimi ve öğretiminde metodlar. Ankara: TDV Yayınları.
• Özeri, Z. N. (2004). Okul öncesi dönemde ahlak gelişimi ve din eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları.
• Peker, H. (2000). Din psikolojisi. Samsun: Sönmez Yayınları.
• Selçuk, M. (1991). Çocuğun eğitiminde dini motifler. Ankara: TDV Yayınları.
• Straughan, R. (2008). Ahlaki gelişim, dini düşünce ve davranışlar (A. İmamoğlu ve T. Aksöz, çev.). Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17, 17–24.
• Taştekin, O. (1998). Kıyamet ve ahiretle ilgili kavramların öğretimi (Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitim bilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24, 543–559.
• Vergote, A. (1949/1978). Çocuklukta din (E. Fırat, çev.). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22, 315–329. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/733/9354.pdf
• Yavuz, K. (1979). Çocukta dini duygu ve düşüncenin gelişimi. Ankara: DİB Yayınları.
• Yavuz, K. (2013). Günümüzde inancın psikolojisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Yavuzer, H. (1987). Çocuk ve suç. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A. (2012). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 13(112), 7–17.
• Yılmaz, S. (2012). 8-13 Yaş çocuklarda bilimsel gelişiminde “ölüm kavramı. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(1), 9–42.
• Yörükoğlu, A. (2015). Çocuk ruh sağlığı. İstanbul: Özgür Yayınları.