Yasaklar, Tecritler ve Tercihler Arasında Başörtülü Kimlikler: Yalnız Değilsiniz ve Sonsuza Yürümek Filmleri Üzerinden Bir Analiz

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 21, 30.06.2021

Mustafa Kemal Şan , Meryem Serdar

Öz

Kültürel ve toplumsal bir araç olması bakımından sinema filmleri sosyoloji araştırmaları için oldukça zengin veriler içeren bir kaynak durumundadır. Sinemanın toplumsal yapıdan beslendiği tarafına odaklanan çalışmalar ve toplumsal travmaları konu edinen çok sayıda sinema filmi mevcuttur. Başörtüsü tartışması/sorunu Türkiye tarihinde travmatik sonuçlara yol açmış uygulamalar listesinin en üst sıralarında yer almaktadır. Dolayısıyla sinemasal anlatım için gerçekçi veriler sunan bu olgunun sinema diliyle ele alınması sinema-toplum ilişkisi ekseninde önem arz etmektedir.
Mesut Uçakan imzalı Yalnız Değilsiniz (1990) ve Sonsuza Yürümek (1991) filmleri, başörtülü kimlikler üzerinden üniversitelerde var olan başörtüsü yasağına ve toplumdaki başörtüsü algısına odaklanarak travmatik bir deneyimi konu edinmeleri bakımından sosyolojik açıdan incelenmeyi gerektiren eserlerdir.
Filmlerin toplumsal içeriğini mercek altına alarak hermeneutik bakış açısıyla anlama ve yorumlamaya dayalı bir okuma yapmaya imkan sunan teşhise yönelik film eleştirisini (diagnostic critique) izlek edinen bu çalışmada Türkiye’de yaşanan başörtüsü sorununun Türk Sinemasına nasıl yansıdığı iki örnek film üzerinden tartışılacaktır. Bu bağlamda öncelikle filmlerin yönetmeni Mesut Uçakan’ın anlam dünyasını ve meselesini anlayabilmek için sinema anlayışına, içinde bulunduğu ekole kısaca değinilecek, daha sonra iki filmin kısaca özetine yer verilecek, akabinde filmlerde başörtüsünün hangi temalar üzerinden ele alındığı teşhise yönelik film eleştirisi yaklaşımıyla analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

İslami Sinema, Yalnız Değilsiniz, Sonsuza Yürümek, Mesut Uçakan, Başörtüsü

Kaynakça

• AKSOY, Murat (2005). Başörtüsü-Türban Batılılaşma-Modernleşme, Laiklik ve Örtünme. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• AKTAŞ, Cihan (1991). Tanzimat’tan Günümüze Kılık Kıyafet ve İktidar. İstanbul: Nehir Yayınları.
• AKTAŞ, Cihan (2006). Tanzimat’tan 12 Mart’a Kılık Kıyafet ve İktidar. İstanbul: Kapı Yayınları.
• AKYOL, Taha (2008). Modernleşme Sürecinde Türban. İstanbul: Nesil Yayınları.
• ATAM, Zahit (2011). Yakın Plan Yeni Türkiye Sineması. İstanbul: Cadde Yayınları.
• AYDIN, Mustafa (2008). “Bir Olağanüstü Dönem Kalıntısı Başörtüsü Yasağı Kalkmalıdır”. Umran. S. 161. s. 20-25.
• BAŞDEMİR, Hasan Yücel (2009). “Optimum Değerler Olarak Laiklik ve Din Özgürlüğü”. Liberal Düşünce. S. 55. s. 23-40.
• BAUMAN, Zygmunt (2003). Yasa Koyucular İle Yorumcular. İstanbul: Metis Yayınları.
• BAYRAMOĞLU, Ali (2001). 28 Şubat Bir Müdahalenin Güncesi. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• CİNDOĞLU, Dilek (2010). Başörtüsü Yasağı ve Ayrımcılık: Uzman Meslek Sahibi Başörtülü Kadınlar. İstanbul: TESEV Yayınları.
• COŞKUN, Vahap (2006). “Kamusal Alanda Kimlik Sorunu”. Demokrasi Platformu. S. 5. s.73-84.
• DEDE, Torun (1990). “Türbancı Gamze Modern”. Milliyet. 02.11.1990. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=yalnız de%c4%9filsiniz filmi&isAdv=false. Erişim: 19.08.2015.
• DEMİR, Hikmet (2008). “Başörtüsünün Gösterdikleri”. Umran. S. 163. s. 22-24.
• DİRİKLİK, Salih (1995). Fleşbek. Türk Sinema-TV’sinde İslami Endişeler ve Çizgi Dışı Oluşumlar. C. 2. İstanbul: Söğüt Ofset.
• DOĞAN, D. Mehmet (2008). “Modernliğin Başımıza Sardığı Problem Türban”. Umran. S. 163. s. 25-27.
• EMİROĞLU, Abdurrahman A. (2008). “28 Şubat’ta Kaybedilen Özgürlüklerin Kilit Taşı Başörtüsü Özgürlüğü”. Umran. S. 162. s. 15-16.
• FEARING, Franklin (1976). “Influence of The Movies on Attitudes and Behaviour”. Sociology of Mass Communications. Denis McQuail (Ed.). Middlesex: Penguin Books.
• FOUCAULT, Michel (1992). Hapishanenin Doğuşu. Mehmet Ali Kılıçbay (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• FOUCAULT, Michel (2000). Deliliğin Tarihi. 3. Baskı. Mehmet Ali Kılıçbay (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• FOUCAULT, Michel (2011). Büyük Kapatılma. 3. Basım. Işık Ergüden-Ferda Keskin (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GÖLE, Nilüfer (2011a). Modern Mahrem. İstanbul: Metis Yayınları.
• KELLNER, Douglas (2010). Medya Gösterisi. Zeynep Paşalı (Çev.). İstanbul: Açılım Kitap.
• KELLNER, Douglas (2013). Sinema Savaşları -Bush-Cheney Döneminde Hollywood Sineması ve Siyaset. Gürol Koca (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• KENTEL, Ferhat (2008). “Bir Direnişin Anatomisi: Teorinin Raconunu Bozan Başörtüsü”. Örtülemeyen Sorun Başörtüsü. Neslihan Akbulut (Ed.). İstanbul: AKDER. s. 27-63.
• KÖKTAŞ, M. Emin (1997). Din ve Siyaset. Ankara: Vadi Yayınları.
• ÖZER, Gülşen Demirkol (2005). Psikolojik Bir İşkence Metodu Olarak İkna Odaları. İstanbul: Beyan Yayınları.
• ÖZİPEK, Bekir Berat (2008). “İnsan Hakları ve İhlaller Ekseninde Bir Örnek: Türkiye’de Başörtüsü Yasağı Sorunu”. Örtülemeyen Sorun Başörtüsü. Neslihan Akbulut (Ed.). İstanbul: AKDER. s. 13-25.
• ÖZTÜRK, Mustafa (2006). Baş Üstündeki Örtü. İstanbul: İkidünya. ROY, Olivier (2015). Kayıp Şarkın Peşinde (Söyleşi). Jean-Louis Schlegel (Söyleşen). Haldun Bayrı (Çev.). İstanbul: Metis.
• SERDAR, Meryem (2017). Türkiye’de İslami Sinema Akımında Kimlik Arayışı (1989-1994). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji ABD.
• ŞAN, Mustafa Kemal (2012). “Baskıcı Bir Laiklik Modeli Olarak Türk Laikliğinin Anatomisi”. Akademik İncelemeler Dergisi. C. 7. S. 2. s. 1-25.
• ŞİŞMAN, Nazife (2009). Sınırsız Dünyanın Yeni Sınırı Başörtüsü. İstanbul: Timaş Yayınları.
• TOSUN, Necip (1992). Mesut Uçakan’la Sinema Söyleşileri. İstanbul: Nehir Yayınları.
• UÇAKAN, Mesut (2010). Türk Sinemasında İdeoloji. İstanbul: Sepya Yayıncılık.
• YENEN, İbrahim (2011). Toplumsal Tezahürleri Bağlamında Türk Sinemasında Din Dindarlık ve Din Adamı Olgusu. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri ABD.
• YILMAZ, Havva (2012). “Bir Nefret Nesnesi Olarak Başörtülü Kadınlar ya da Nefret Suçları Bağlamında Başörtüsü Problemi”. Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları. Yasemin İnceoğlu (Der.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. s. 345-355.