المراكز التعليمية على مذهب المالكي في غرب افريقيا ” القرن السابع الهجري“

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 143 - 156, 31.12.2021

Mahamadou Kamıssoko

Öz

Genel olarak Afrika ve özel olarak Batı Afrika'daki İslam kültür ve medeniyetinin eski tarihi kökleri olduğu bilinmektedir.
Gana İmparatorluğu (300-1100), Mali İmparatorluğu (1235) ve Songay İmparatorluğu ve (1464-1591) döneminden bu yana sosyal ve kültürel hareketler geniş bir eğitim ve öğretim faaliyetleriyle doluydu. Özellikle eğitim alanında Maliki fıkıh alanındaki gelişimi ve bölgedeki altın ve tuz ticareti Sosyal ve kültürel faaliyetlerin gelişmesiyle birlikte Tinbüktü, Ceney ve Gao bölgelerinde eğitim ve ticaret merkezleri ve kurumları, camiler, medreseler ve diğer eğitim kurumları kurulmuştur.
Bu çalışma sırasında, bu eğitim faaliyetlerinin sonuçlarından, genel olarak din eğitiminin ve özel olarak Maliki fıkhının, kıdemli ve büyük alimlerin, kralların ve reformcuların çabaları sayesinde Batı Afrika'nın her bölgesine yayıldığı sonucuna varmıştır. Bu, Fas, Mısır, Tunus gibi Kuzey Afrika'da ve Batı Afrika arasında alimler ve padişahlar arasındaki bilimsel ve siyasi ilişkilerin gelişmesinin bir sonucu olarak ortaya konulmuştur. Mağrip'teki Maliki okulları ve diğer kurumlar tarafından verilen eğitim, Batı Afrika'nın tüm bölgelerinde ön plana çıkan ana faaliyetler haline gelmiştir.
Maliki mezhebinin bu bölgede yayılmasının bir başka sebebinin de, âlimler tarafından tercih edilen ve seçilmiş bir mezhep olması olduğu bu çalışma ile ortaya çıkmıştır. Krallar ve toplum hatta aralarındaki sıradan insanlar bile gururlu ve gururlandırılmışlardı. Onların bu mezheple olan bağları Memlûklerden Gana Krallığı ve ötesindeki bazı kral ve hükümdarlar, okullarda, camilerde ve medreselerde Maliki kitaplarının öğretilmesinde âlimlere destek vererek doktrinin (mezhebin) yayılmasında önemli bir rol oynamışlardır ve büyük katkılarda bulunmuşlardır. Fetvada kabul edilmiş ve bu mezhebin sabit hale getirmek için devletin resmi mezhebi haline getirerek kabul edilmiştir.
Alimler, kralların ve halkın onlara saygı duyduğu ve onlardan hediyeler, hürmet ve takdir aldığı toplumlarında büyük bir konuma sahip olmuşlar. Eğitim ve öğretim faaliyetleri ile Fas ve Batı Afrika arasında kurulan dış ilişkiler sayesinde Batı Afrika'daki eğitim merkezleri tanınmaya, büyük ve ünlü hale gelmiş ve etkileri günümüze kadar devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

غرب اقريقيا, المراكز التعليمية, المذهب المالكي, التعليم, ، الدين

Teşekkür

Çalışmamızın tüm sorumluluğunu üstlendiğimiz bu mevcut çalışma, ancak burada içtenlikle teşekkür etmek istediğimiz gerçek ve kişilerin destekleri sayesinde teşekkür etmek gereken hocalar ve arkadaşlar olmuştur. İlk olarak TC. Yurtdışı turklar ve Akraba topluluklar Başkanlığın'a (YTB)ye imkan sağlayıp bize Fırsat verdiğiniz için teşekkürleremiz sunyoruz. Her şeyden önce, bizleri nazikça kabul ettiği ve bizleri sahip olduğu için, danışmanlığının kalitesi ve ilgili gözlemleri ve tavsiyeleri aracılıyla çalışmalarımıza kattığı ve titizlik için ve yardımlarını esirgemeyerek Prof.Dr.Cemal TOSUN'a sonsuz olarak çok teşekkür ederim. ununla beraber Doç.Dr. Umut Kaya hocamız bu makale yazmaya teşvik edip bize verdiği tüm emeklerin için teşekkürler sunuyoruz

Kaynakça

• Ahmed B. (1989) Nilu’l-İbtihac Bitatrizi’l Dibac,Libiya, vaaz ve davet yayınevi
• Ahmed, B. , (2000.) Mi’raci’s Su’ud, Ecvibetü Ahmed Baba Havle’l İstirkak, Mağrıp,Afrika çalışmaları yayınevi
• Billu, M. (1996) İnfaku’l Meysur fi tarih biladi’t-Takrur, Kahire, Menşurât meahetu’d-Dirasaati’l İfrîkıyye, Rabat, mili yayın evi,
• Çelebi, A. (19989) İslam’da Eğitim ve Öğretim Tarihi, DamlaYayınevi Ahmed Çelebi, İslam’da Eğitim ve Öğretim Tarihi, Yayın evi
• Diallo, A. (1993.) el-Hayatu’l İlmiyye fi devleti Songhay, Memleketu’l Arabiyyeti’s-Suudiyye yayınevi,
• el-Bertelli, M. (1981) Fethi’ş-Şukûr fi marifeti a’yan ulemai’t-Takrur, Beyrur, Daru’l Garb’il İslami yayınları,
• el-Saʿdi. A. (1981).Tarihü's- Sudan, Paris, Librairie d'Amérique et d'Orient yayınları
• Fouad،A. (1955) Al-Ohani, İslam'da Eğitim veya Al-Qabesi'nin Görüşüne Göre Eğitim, Kahire, Dar Al-Kutub Al-Arabiya
• Fuat el-Evhâni, A. , (1955) et-Terbiye fi’l İslam evi’t-Talim fi Ra’i el-Kabisi el-Kahire, Dar İhya el-Kutubi’l Arabiyye yayınevi
• Hâdi el-Mebruk (2001)..Memleketu Mali el-İslamiyyeh ve Alakatuha mea’l Mağrib ve Libya mine’l karni 13-15, Safahat min tarih’il alakatı’l arabiyyeti’l ifrikiyye, Mektebetu’l Vataniyyeh- Tıbaat’ul Ula yayınevi,
• Joseph, J.( 1984) Islam in the Memluks of the Black African Empire, s. 84, Mukhtar Al-Suwaifi tarafından çevrildi, The Egypt Lübnan yayın evi
• Ka’et, M. (2014) Tarihu’l Fettaş, Dimaşka suriye, Muaseset şuun el islamiyye yayın evi,
• M Abdu’l-Hamid,M.( 2018) el-Medaris’ul İlmiyye ve devruha es-Siyasi ves-Sekafi fi’s-Sudani’l Garbi Mali ve Songhay, Doktora Tezi, Cezayir Haran Üniversitesi yayınları.
• Medeni, H. (2021).Camiatu Sankuri, Mecelletu Daratu’l Marife Tarihhttps://daratalmarifah.wordpress.com 24.04.2016 Erişim Tarihi,
• Miga, M. (2000) Hamid Kanan Cuhûdu’l Ulema el-Efarikah fi Neşri’ş-Sekafeti’l İslamiyye fi Garbi İfrıkiya Nemuzecen, Mecelletu Kıraat Ifrikiya yayınevi.
• Ouedraogo, A.( 1996) L'enseignement de l'arabe et de l'islam en pays Mossi books.google.com. yayınları,.
• Sahar Anterah, A. (2010) Fukeha el-Mâlikiyyeh ve Asaruhum fi Müctema'us-Sudan fi ahdi Mali ve Songhay, Kahire, Mektebetu’s-Sekâfe ed-Diniyye
• Umran, K. , (2011) el-Edebu’l-Arabi, Kazablanka, İSESCO yayınları