Âşık Veysel Şiirlerinde Tabiat Metaforu

Year 2024, Volume: 3 Issue: 3, 53 - 65, 26.12.2024

Nevin Büyükkaya

https://doi.org/10.58239/tamde.2024.03.004.x

Abstract

Tabiat ile insan arasındaki etkileşim, insanın yeryüzüne geldiği andan itibaren başlamaktadır. Tabiatın temelinde, anasır-ı erbaa olarak adlandırılan; toprak, su, hava ve ateş unsurları yer almaktadır. Bu unsurlar yaşamın sürekliliğini sağlayarak varlığın özünü ve felsefi düşüncenin temelini oluşturmaktadır. Doğayla iç içe yaşayan halk şairleri ve âşıklar şiirlerinde duygu ve düşünce dünyalarını dışa vururken tabiatla ilgili unsurlardan yararlanmaktadır. Bu unsurlar mit, efsane, destan, masal, halk hikayesi ve halk şiiri gibi sözlü ve yazılı kaynaklarda da kendisini göstermektedir.
Âşık Veysel, Sivas’ın Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde doğan ulu halk ozanıdır. Şiirlerinde; gözlerinin görmemesi, ayrılık, yoksulluk gibi yaşamına dair temalara yer vermiştir. Şiirlerinde halk kültüründen unsurların yanında tasavvuftan izler de barındırmaktadır. Âşık Veysel, yaşama dair sevincinin yanında hüznünü ve özlemini dile getirirken şiir yoluyla tabiata göndermeler yapar. Tabiattaki canlıların üstünlük kurmadan uyum içerisinde yaşamasını dizelerinde ifade eder. Tabiat unsurlarına yer vererek içerisindeki dünyanın ırmaklarını, ağaçlarını, çiçeklerini ve tabiata dair diğer canlıları renkli unsurlarla dizelerinde sıralamaktadır. Bu çalışmada; Âşık Veysel şiirlerinde geçen tabiatla ilgili unsurların şiirde geçen anlamları ve metafor bakımından karşılıkları değerlendirilecektir. Dizelerinde tabiat unsurlarından toprak, metafor bakımından kutsal ve onun sırlarını örten anne ile sevgili unsurunu teşmil etmektedir. Su ile ilgili ele aldığı sel konusunda ise emeklerini yok eden sele karşı kızgın tavrını dizelerinde yansıtmaktadır. Çiçeklerle ilgili şiirlerinde çiğdem, sümbül, menekşeyi tabiatı süsleyen baharın başlangıcının habercisi ve doğanın uyanışının temsili olarak yansıtırken laleyi yapısı itibarıyla derdini gizleyen metafor olarak kullanmıştır. Âşık Veysel, gönül gözüyle tasvir ettiği tabiatı sazının telleriyle çevre bilincine katkı eşliğinde insanlara duyurmaktadır. Şiirlerini dile getirirken imgelerden yararlanarak şiirin derinliklerinde yatan anlamlara ulaşmayı sağlamaktadır. Tabiata dair mitlerle ilgili göndermelerde bulunarak yaratılışa değinmektedir. Şiirleri insanı başka diyarların farklı zamanlarına götürmektedir. Şiir dili sembolleri içerdiğinden, şiirlerinde toplumun değerlerini tabiat bütünlüğünde ele alarak metafor ve semboller yoluyla insanlara yol göstermektedir.

Keywords

Âşık Veysel, Şiir, Tabiat, Metafor

Ethical Statement

Makale için etik beyan formu gerekmemektedir.

Nature Metaphor in Âşık Veysel's Poems

Abstract

The interaction between nature and humans begins from the moment humans come to earth. The elements of nature, known as the anasır-ı erbaa, are earth, water, air and fire. These elements ensure the continuity of life, forming the essence of existence and the basis of philosophical thought. Folk poets and bards who live in harmony with nature use elements related to nature while expressing their emotional and intellectual worlds in their poems. These elements also show themselves in oral and written sources such as myths, legends, epics, tales, folk stories and folk poems. Âşık Veysel is a great folk poet born in the Sivrialan village of the Şarkışla district of Sivas. In his poems, he included themes related to his life such as blindness, separation, and poverty. In addition to elements from folk culture, his poems also contain traces of Sufism. While expressing his joy for life as well as his sadness and longing, Âşık Veysel makes references to nature through poetry. In his poems, he expresses in his lines that living beings in nature live in harmony without establishing superiority. He includes natural elements and lists the world's rivers, trees, flowers and other living things related to nature in his verses with colorful elements. In this study, the meanings and metaphorical equivalents of the nature-related elements in Âşık Veysel's poems will be evaluated. In his lines, he metaphorically represents the elements of nature, the earth, as sacred and the mother and lover who cover its secrets. The flood issue he addresses about water reflects his angry attitude towards the flood that destroys his labors in his lines. In his poems about flowers, he used crocus, hyacinth and violet as the harbingers of the beginning of spring that adorns nature and as a representation of nature's awakening, while he used tulip as a metaphor that hides its troubles due to its structure. Âşık Veysel announces the nature that he depicts with the eyes of his heart to people with the strings of his saz, along with his contribution to environmental awareness. While expressing his poems, he uses images to reach the meanings that lie deep in the poem. He touches upon creation by making references to myths about nature. His poems take people to different times of different lands. Since the language of poetry includes symbols, he guides people through metaphors and symbols by addressing the values of society in the integrity of nature.

Keywords

Âşık Veysel, Poetry, Nature, Metaphor

References

• Alptekin. A. B. (2004). Âşık Veysel (Türküz türkü çağırırız). Akçağ Yayınları.
• Bâkiler. Y. B. (2004). Âşık Veysel. Size Dergisi Yayınları.
• Bekki. S. (2021). Halk müziğinin seyyar radyosu Âşık Veysel. Muhit Kitap Turkuvaz Yayın. 
• Binyazar. A. (2015). Uzun ince bir yolda Âşık Veysel. Doğan ve Egmont Yayıncılık.
• Değirmenci. H. (2022). Halil Soyuer’in şiirlerinde doğa farkındalığı: Ekoeleştiri ışığında bir okuma. Edebî Eleştiri Dergisi. 6(1). s. 171-186.
• Ergun. P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Eyuboğlu. S. (2001). Dostlar beni hatırlasın, (Âşık Veysel hayatı ve bütün iiirleri). İnkılâp Kitabevi.
• Fidan. S. (2023). Âşık Veysel. (haz. Hakan Sarı ve Yusuf Koşar). İdeal Kültür Yayıncılık.
• Gümüş. İ. (2019). Âşık Veysel’in “Kara Toprak” şiirine ontolojik bir yaklaşım. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1),176-187.
• Kaya. D. (2011). Âşık Veysel. Akçağ Yayınları.
• Kaymak. V. (2017).  Âşık Veysel’de aşk üçlemesi. Özdoğan Matbaa Yayın. 
• Korkmaz. M. A. (2023). Âşık Veysel, Âşık Veysel Şatıroğlu’nun sözlü metinlerinde tabiat ve tarım (haz. Hakan Sarı ve Yusuf Koşar). İdeal Kültür Yayıncılık.
• Oğuzcan. Ü. Y. (2001). Dostlar beni hatırlasın (Âşık Veysel-hayatı ve bütün şiirleri). Özgür Yayınları.
• Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi II. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özdemir, A. (2010). Âşık Veysel. Sivas Platformu Yayınları.
• Parın. K. (2017). Metaforlar hayat, anlam ve dil, Söylem Filoloji Dergisi, 2(3), 149-151.
• Şenocak. E. (2017). Âşık Veysel’in şiirlerinde toprak ana. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 12(21), 503-518.
• Türk halk müziği sözlü eserler antolojisi-I (2006). Türk Müzik Dairesi Yayınları.
• Türk halk müziği sözlü eserler antolojisi-ıı (2000). Türk Müzik Dairesi Yayınları.