The Wild Species of Carthamus L. in Natural Flora of Turkey and Possibilities of Using Safflower Breeding

Yıl 2010, Cilt: 19 Sayı: 1-2, 36 - 43, 01.06.2010

Yusuf Arslan , Duran Katar , Hümeyra Güneylioğlu İlhan Subaşı , Bilal Şahin , Ali Savaş Bülbül

Öz

Our country, as well as being at an intersection of three floristic regions, is rich – among many countries in the world, in terms of plant diversity since she is influenced by climatic differences (Atalay 1994, Arslan ve ark. 2002). In Turkish flora, there are 130 species and 1130 types from Asteraceae (Compositae) family. About 25 types of Carthamus L., a member of this family, are known to exist. The Carthamus L. species have the following types in the Anatolian flora; C. lanatus L., C. dentatus Vahl., C. persicus Willd (syn. C. flavescens Spreng), C. glaucus Bieb. subsp. glaucus, C. tenuis (Bois and Balansa) Bornm. tenuis and C. tenuis (Bois and Balansa) Bornm. subsp gracillimus (Davis 1975). In our country, safflower (C. tinctorius L.) is one of the most important reason for the lack of agricultural development of the existing safflower (C. tinctorius L.) cultivars to drought and cold tolerant of the lack of enough. According to aspire for example, sunflower is more sensitive to cold and drought, but in our country for more than 500 thousand hectares are in the field of agriculture. The biggest obstacle to stepping up the production of safflower in the Central and Eastern Anatolia regions of Turkey is the intolerance of its types to drought and cold weather. The main objective of the safflower improvement programmes is to eliminate these unfavourable conditions and also to improve the types resistant to cold and drought. The basics of breeding the types resistant to cold and drought depend on the types of wild Cartamus L. and through hybrid improvement methods these features will be conveyed to the cultures of Cartamus tinctorius.

Anahtar Kelimeler

Carthamus L. species, oil rate, seed productivity, tolerance to cold

Türkiye Florasındaki Yabani Carthamus L. Türleri ve Aspir (C. tinctorius L.) Islahında Değerlendirme Olanakları

Öz

Ülkemiz, üç floristik bölgenin kesişme noktasında bulunmasının yanı sıra sahip olduğu iklim farklılıklarının da etkisiyle bitki türleri bakımından dünyanın zengin ülkeleri arasında yer almaktadır (Atalay 1994, Arslan ve ark. 2002). Ülkemiz florasında Asteraceae (Compositae)  familyasına bağlı 130 cins ve 1130 tür bulunmaktadır. Bu familyaya mensup cinslerden biri olan Carthamus L. cinsine ait dünyada 25 kadar tür olduğu bildirilmektedir. Carthamus L. cinsinin Anadolu florasında C. lanatus L., C. dentatus Vahl., C. persicus Willd (syn. C. flavescens Spreng), C. glaucus Bieb. subsp. glaucus, C. tenuis (Bois ve Balansa) Bornm. tenuis ve C. tenuis (Bois ve Balansa) Bornm. subsp gracillimus türlerinin bulunduğu belirtilmektedir (Davis, 1975). Ülkemizde aspir (C. tinctorius L.) tarımının gelişememesinin en önemli nedenlerinden birisi de mevcut aspir (C. tinctorius L.)  çeşitlerinin yeterince kurağa ve soğuğa toleranslı olmamasıdır. Örneğin ayçiçeği aspire göre soğuğa ve kurağa daha hassastır, ancak ülkemizde 500 bin hektardan fazla alanda tarımı yapılmaktadır. Elbette mevcut aspir çeşitlerinin soğuğa toleransı çok yüksek değildir; ancak bunlar diğer yağ bitkilerine göre kurağa oldukça toleranslıdırlar. Aspir tarımının asıl gelişememe nedeni mevcut çeşitlerin kuru tarım alanlarında düşük tohum verimi ve düşük yağ oranı vermeleridir. Yürütülecek olan aspir (C. tinctorius L.) ıslahı çalışmalarının ana amacı da bu olumsuzluğu ortadan kaldırabilmek için soğuğa ve kuraklığa toleranslı çeşitlerin geliştirilmesi olmalıdır. Soğuğa ve kurağa toleranslılık ıslahının temeli de bu özelliklere sahip kimi yabani Carthamus L. türlerinden bu özellikleri melezleme ıslahı yoluyla kültür türü olan Carthamus tinctorius’a aktarılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Yabani Carthamus L. türleri; yağ oranı; tohum verimi; soğuğa tolerans

Kaynakça

• Anonim 2008. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği İstatistikleri.
• Anonim 2009. İstatistiklerle Türkiye. TÜİK.
• Arslan N., B. Gürbüz, A. Gümüşcü, E.O. Sarıhan, A. İpek, S. Özcan, S. Mirici and İ. Parmaksız, 2002. Sternbergia candida Mathew et. Baytop türünün kültüre alınması üzerinde araştırmalar. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31 Mayıs 2002, Eskişehir.
• Ashri A. 1957. Cytogenetic and Morphology of Carthamus L. Species to several foliage diseases in Israel. Plant Dis. Rep. 45: 146-150.
• Ashri A. and P.F. Knowles, 1960. Cytogenetics of safflower (Carthamus L.) species and their hybrids, Argon J 52:11-17.
• Atalay İ. 1994. Türkiye Vejetasyon Coğrafyası. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Bayraktar N. 1997. Aspirde (Carthamus tinctorius L.) verim ve bazı verim öğeleri üzerine araştırmalar. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayın No: 1475. Ankara.
• Dajue L. and H.H., Mündel, 1996. Safflower (Carthamus tinctorius L.). International Plant Genetic Resources Institute. ISBN 92-9043-297-7, Germany.
• Davis, P.H., R.R. Mill and K. Tan, 1975. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 5 (Suppl. 1), Edinburgh, England.
• Davis P.H. 1975. Flora of Turkey and The East Aegeans İslands. Vol: 5 The University Press. Edinburg, England.
• Davis P.H., et al., 1965-1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 1-9, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Esendal E. 1988. Aspir (Carthamus sp.) türleri üzerine bir monografi I. Coğrafik dağılış, türlerarası ilişkiler, genetik ve sitogenetik özellikleri. Ondokuz Mayıs Ünv. Zir. Fak. Derg. 3(1): 139-150.
• Esendal E., B. Arslan and C. Paşa, 2008. Effect of winter and spring sowing on yield and plant traits of safflower (Carthamus tinctorius L.). 7th International Safflower Conference Wagga Wagga Australia.
• Geçit H.H. C.Y. Çiftçi, Y. Emeklier, S. İkincikaraya, Adak, M.S. Kolsarıcı, Ö. Ekiz, H. Altunok, S. Sancak, C.
• Sevimay C.S. ve H. Kendir, 2009. Tarla Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın no: 1569, Ders Kitabı: 521, Ankara.
• İlisulu K. 1962. Başlıca yağ, nişasta ve bitkilerinin iklim ve topraktan istekleri. Topraksu Genel Müdürlüğü Neşriyatı Sayı:159, Ankara.
• Sabzalian M.R, A. Mirlohi, G. Saeidi and M.T. Rabbani, 2009. Genetic variation among populations of wild safflower, Carthamus oxyacanthus analyzed by agro-morphological traits and ISSR markers. Genet Resour Crop Evol 56:1057–1064.
• Seçmen Ö., Y. Gemici, G. Görk, L. Bekat ve E. Leblebici, 2000. Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No: 116. İzmir.
• Singh V. and N. Nimbkar, 2006. Safflower (Carthamus tinctorius L.). Genetic resources, cromosome engineering and crop improvement: Oilseed crops: Vol. 4:167-193.
• TÜBİTAK - Türkiye taksonomik tür veritabanı. Websitesi: http://bioces.tubitak.gov.tr/ Erişim tarihi: 10.5.2005.
• TÜBİTAK - Türkiye bitkileri veri servisi. Web sitesi:http://www.tubitak.gov.tr/tubives/ Erişim tarihi: 10.5.2005.
• Ankara Üniversitesi - Herbaryum kayıtları.
• Ege Üniversitesi - Herbaryum kayıtları.
• Gazi Üniversitesi - Herbaryum kayıtları.
• Hacettepe Üniversitesi - Herbaryum kayıtları.